Pisząc o imiesłowach należy zacząć przede wszystkim od tego, czym jest czasownik. czasownik to część mowy, której funkcją jest określenie zachowania się podmiotu. Co ważne to to, że czasownik określa wyraz w sposób dynamiczny. Jest też formalnie zależny od wyrazu określanego.
Mówiąc o czasowniku mamy na myśli zazwyczaj słowo osobowe - za jego pomocą wyrażamy osobę, liczbę, czas, tryb i stronę czynności. Czasowniki można też podzielić na dokonane i niedokonane (biorąc pod uwagę charakter czynności).
W skład wszystkich form czasownika wchodzą także:
- imiesłów przymiotnikowy,
- imiesłów przysłówkowy - nieodmienny,
- bezokolicznik.
Imiesłów przymiotnikowy
Imiesłowy przymiotnikowe określają zachowanie podmiotu, jednak nie tworzą zdania. Przykład: idący człowiek, przeczytana książka.
Dzielimy je na:
- imiesłowy czynne - idący, myślący,
- imiesłowy bierne - przeczytany, zrobiony, sprzedany.
Przy tworzeniu imiesłowów ważne są końcówki: imiesłowy bierne tworzy się za pomocą końcówek: -ny, -ony, -ty tylko od czasowników przechodnich, np. zrobiony, umyty. Natomiast imiesłowy czynne tworzy się tylko od czasowników niedokonanych, dodając końcówki fleksyjne przymiotnika do tematu na -ąc, np. robiący.
Ważne: Imiesłowy przymiotnikowe z „nie” pisze się łącznie.
Imiesłów przysłówkowy
Tworzą one równoważniki zdań, ale są nieodmienne i nie zależą od podmiotu - czyli określają go pośrednio. Przykład: Zapaliwszy lampę, zabrał się do pisania listu.
Dzielimy je na:
- współczesne - pisząc, mówiąc, skacząc,
- uprzednie - przyszedłszy, ujrzawszy.
Ważne: Imiesłowy przysłówkowe z „nie” pisze się oddzielnie.
Bezokolicznik
Nie określa podmiotu, nie ma zdolności tworzenia zdania. Ma takie samo znaczenie, jak odczasownikowy rzeczownik, np. chodzenie, robienie.
Źródło: Gramatyka Opisowa Języka Polskiego
