Progesteron to hormon niezbędny do zaistnienia i podtrzymania ciąży. Stężenie progesteronu wzrasta w drugiej fazie cyklu miesiączkowego – w tzw. fazie lutealnej. Jego zadaniem jest przygotowanie macicy do zagnieżdżenia się komórki jajowej, a następnie do utrzymania ciąży.
Oprócz regulacji układu rozrodczego ma istotny wpływ na gruczoły piersiowe i ośrodkowy układ nerwowy.
Spis treści
- Czym grozi niedobór progesteronu?
- Znaczenie progesteronu w ciąży
- Niedobór progesteronu w ciąży
- Kiedy przyjmować w ciąży progesteron
- Progesteron a profilaktyka poronień
- Progesteron w ciąży: zalecana ostrożność!
- Palenie może obniżać poziom progesteronu
Czym grozi niedobór progesteronu?
Gdy progesteronu jest za mało mogą wystąpić zaburzenia miesiączkowania - miesiączki stają się nieregularne, krwawienia mogą być bardzo obfite lub bardzo skąpe, czasem w ogóle nie pojawiają się nawet przez kilka miesięcy.
Gdy kobieta jest w ciąży, niedobór progesteronu może skutkować poronieniem. Zbyt mała ilość tego hormonu występuje zazwyczaj na skutek niedostatecznej produkcji przez jajniki – mówimy wtedy o niewydolności fazy lutealnej.
Znaczenie progesteronu w ciąży
Progesteron jest niezbędny do podtrzymania ciąży. Początkowo, do 8–13 tygodnia ciąży, jest produkowany przez ciałko żółte, czyli pęcherzyk jajnikowy, który po zapłodnieniu nie zanika, lecz przekształca się w ciałko ciążowe.
Na tym etapie zadaniem progesteronu jest przygotowanie śluzówki macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja płodowego – umożliwia on zagnieżdżenie się jaja.
Następnie progesteron zaczyna być wydzielany przez łożysko i nadal podtrzymuje ciążę, chroniąc mięsień macicy przed przedwczesną czynnością skurczową. Progesteron dba o utrzymanie ciąży i jej bezpieczny rozwój, zapobiega przedwczesnemu porodowi, umożliwia przyjście na świat dziecka we właściwym terminie.
Jest więc hormonem, który można nazwać strażnikiem ciąży. Podczas 9 miesięcy oczekiwania na dziecko stężenie progesteronu we krwi wzrasta prawie stukrotnie. Przed porodem jego poziom nieco spada, co jest dla macicy sygnałem do silniejszych skurczów i rozpoczęcia akcji porodowej.
Niedobór progesteronu w ciąży
Jeśli przyszła mama ma zbyt niski poziom progesteronu, oznacza to, że błona macicy nie jest dobrze przygotowana na przyjęcie zarodka. Wówczas jest ona słabo ukrwiona i cienka. Zarodek nie może więc rozwijać się prawidłowo, a u kobiety pojawia się plamienie, ból w podbrzuszu, skurcze macicy.
Lekarz w takim przypadku może zalecić ciężarnej przyjmowanie progesteronu w formie syntetycznej (tzw. progestageny). Do stosowania w ciąży dopuszczone są: syntetyczny mikronizowany progesteron w formie: dopochwowej, domięśniowej i w formie zastrzyków podskórnych lub dydrogesteron podawany doustnie w tabletkach.
W wyjątkowych przypadkach progesteron stosuje się nie tylko w przypadku zagrożenia poronieniem we wczesnej ciąży (do 12.–13. tygodnia), ale także w ciąży dojrzałej, w profilaktyce porodu przedwczesnego – hormon ten bowiem bardzo korzystnie działa również w przypadku niewydolności szyjki macicy.
W zaawansowanej ciąży stosuje się głównie progesteron w tabletkach dopochwowych i zastrzykach. Tabletki dopochwowe mają bardzo szybkie działanie miejscowe, ale trzeba je aplikować dwa razy dziennie i nie mogą być stosowane u kobiet reagujących na nie uczuleniem.
Z kolei zastrzyk jest nieprzyjemny i dlatego stosowany rzadziej, choć ta postać progesteronu wykazuje się bardzo długim działaniem.
Kiedy przyjmować w ciąży progesteron
Przyjmowanie progesteronu lub dydrogesteronu w czasie ciąży lekarz może ci zalecić, gdy:
- odczuwasz we wczesnej ciąży dolegliwości, takie jak: bóle brzucha, skurcze macicy, krwawisz lub masz plamienia – w takim przypadku może zagrażać ci poronienie; w wielu sytuacjach zażywanie progesteronu lub dydrogesteronu na wczesnym etapie ciąży pomaga ją podtrzymać i ułatwia jej rozwój do momentu, w którym Twój organizm sam będzie w stanie dostarczyć odpowiednią ilość hormonu;
- jeśli wystąpiły u ciebie aspekty kliniczne, takie jak np. niewydolność szyjki macicy, czyli jej przedwczesne skracanie się; w 23 tygodniu ciąży lekarz ocenia stan szyjki, np. w badaniu ultrasonograficznym, i jeśli dostrzeże ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego – zaleci przyjmowanie progesteronu;
- jeśli w zaawansowanej ciąży występuje zagrożenie porodem przedwczesnym (np. przy zbyt wczesnych skurczach) – lekarz może podać leki hamujące czynność skurczową macicy w połączeniu ze sterydem (przyspieszającym dojrzewanie pęcherzyków płucnych dziecka) i progesteronem; hormon ten nie jest w takim przypadku lekiem podstawowym, ale poprawia skuteczność środków hamujących czynność skurczową macicy.
Progesteron a profilaktyka poronień
prof. dr hab. n. med. Jarosław Kalinka, ginekolog położnik, kierownik Kliniki Perinatologii i Katedry Ginekologii i Położnictwa UM w Łodzi oraz Oddziału Perinatologii WSS im. M. Madurowicza w Łodzi
W ostatnich latach pojawiło się wiele istotnych dowodów naukowych świadczących o przydatności progesteronu w profilaktyce wystąpienia porodu przedwczesnego, głównie w grupie ciężarnych z ciążą pojedynczą i w grupie kobiet wysokiego ryzyka.
Wyniki badań wskazują na istotne zmniejszenie odsetka porodów przedwczesnych, a tym samym zmniejszenie częstości urodzeń noworodków z małą masą ciała. Stosowanie progesteronu jest szczególnie uzasadnione u wieloródek z przebytym porodem przedwczesnym lub nawracającymi poronieniami, a także u ciężarnych ze skróconą szyjką macicy. Jak dotąd nie wykazano, aby progesteron był skuteczny w profilaktyce porodu przedwczesnego w przypadku ciąży wielopłodowej.
Progesteron w ciąży: zalecana ostrożność!
Progesteron uważany jest za lek bezpieczny zarówno dla matki, jak i dziecka. Należy jednak pamiętać, że jego metabolizm odbywa się głównie w wątrobie, a wydalany jest przez nerki. Dlatego, zdaniem prof. Jarosława Kalinki, należy go stosować ostrożnie, zwłaszcza jeżeli u ciężarnej występują zaburzenia tych narządów.
W takich przypadkach można zastosować lek w formie dopochwowej, dzięki czemu dostaje się on bezpośrednio do łożyska, omijając metabolizm wątrobowy.
Ostrożność zaleca się również w stosowaniu progesteronu we wczesnej ciąży, gdyż nadmierne dawki tego hormonu mogą wpłynąć na ryzyko wystąpienia u dziecka drobnych wad związanych z układem moczowym. Przy zastosowaniu optymalnej dawki hormonu takie komplikacje nie występują.
Palenie może obniżać poziom progesteronu
Palenie papierosów jest czynnikiem, który zaburza funkcjonowanie łożyska (poprzez zawarte w dymie niebezpieczne związki, m.in. kadm), co może mieć znaczący wpływ na obniżenie stężenia progesteronu. A niski poziom tego hormonu stwarza ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego.
Nie przegap: Nieregularne miesiączki, cykle bezowulacyjne, problemy z ciążą - to mogą być objawy wysokiej prolaktyny
Estrogen - jeden z najważniejszych hormonów żeńskich
Ciąża zagrożona - jakie są przyczyny ciąży zagrożonej?
Hormony – dlaczego rządzą naszym ciałem?
Oksytocyna - jak działa hormon miłości i przywiązania
miesięcznik "M jak mama"
