Jak odczytać wyniki badań krwi i moczu w ciąży?

Jak odczytać wyniki krwi i moczu w ciąży, aby do wizyty u lekarza nie trwać w niepewności? Do umówionej wizyty u swojego ginekologa jeszcze tydzień, a ty wczytujesz się w tajemnicze literki i cyferki i zaczynasz się niepokoić.

Na wydruku obok twoich wyników badań w ciąży są bowiem podane normy i okazuje się, że twoje parametry nie zawsze się mieszczą w przedziale prawidłowych wyników. Coś jest nie tak – myślisz i denerwujesz się coraz bardziej.

Spis treści

1. Wyniki badań - co to znaczy "norma"?
2. Jak samej interpretować wyniki badań?
3. Wyniki morfologii w ciąży
4. Hormony tarczycy w ciąży
5. OB w ciąży
6. Badania biochemiczne surowicy krwi w ciąży
7. Diagnostyka chorób zakaźnych w ciąży
8. Badanie ogólne moczu w ciąży: wyniki badania
9. Badania biochemiczne moczu w ciąży

Wyniki badań - co to znaczy "norma"?

Chcemy cię uspokoić: na standardowych druczkach z wynikami badań podane są normy dla kobiet, które nie są w ciąży, podczas gdy w ciąży pewne parametry się zmieniają. Na przykład zwiększa się liczba leukocytów w ciąży, czyli białych ciałek krwi – i jest to uznawane za zjawisko fizjologiczne.

Powszechna jest też „niedokrwistość ciężarnych” (dotyczy około połowy kobiet) wynikająca z niedoboru żelaza, który jest spowodowany większym zapotrzebowaniem oraz większą objętością osocza krwi podczas ciąży. A to rzutuje na poziom żelaza i hemoglobiny we krwi.

Wyniki są więc niższe niż przewiduje norma, ale nie jest to powód do zamartwiania się, tylko rozpoczęcia suplementacji. Poza tym pojedyncze wyniki poniżej normy nie powinny cię martwić – lekarz ocenia całą morfologię krwi, biorąc pod uwagę wiek twojej ciąży i wcześniejsze badania.

Jak samej interpretować wyniki badań?

Najlepiej byłoby, gdybyś  w ogóle nie zaglądała do swoich wyników, jeśli się na tym nie znasz – wystarczy, że obejrzy je lekarz. Trudno jednak walczyć z naturą, a w ludzkiej naturze leży ciekawość, zwłaszcza gdy rzecz dotyczy nas samych.

Skoro więc chcesz poznać wyniki przed lekarzem, zobacz, co oznaczają poszczególne symbole, nazwy i wielkości na wynikach badań. Opisujemy najważniejsze parametry oznaczane podczas morfologii krwi, badań biochemicznych krwi i moczu, a także badań w kierunku groźnych w ciąży chorób.

Czytaj: 

Białko w moczu u dzieci - przyczyny i objawy

Cewnik Foleya – kiedy się go stosuje?

Wyniki morfologii w ciąży

W składzie krwi wyróżniamy krwinki czerwone i białe, płytki krwi oraz płynne osocze. Najwięcej jest erytrocytów (krwinki czerwone, czerwone ciałka krwi), które mają barwę uzależnioną od zawartej w nich hemoglobiny – substancji, która potrafi wiązać i oddawać tlen w odpowiednim momencie.

Drugim ważnym elementem krwi są leukocyty (krwinki białe, białe ciałka krwi), które bronią przed bakteriami, wirusami, pierwotniakami itp. Trzecią ważną grupą są płytki krwi (trombocyty) – komórki, które potrafią we właściwym momencie łączyć się ze sobą i tworzyć skrzep uniemożliwiający wypływ krwi z uszkodzonego naczynia.

• Czerwone ciałka krwi (E, RBC)

Norma dla kobiet: 4,2–5,4 mln/mikrolitr, w ciąży: 3,5–4,5 mln/mikrolitr

Zwiększenie liczby erytrocytów zdarza się rzadko (występuje np. u osób przebywających wysoko w górach), zaś wynik poniżej normy może być spowodowany utratą krwi, niedoborem witaminy B12, niedoborem kwasu foliowego albo żelaza. Uwaga: obniżenie liczby czerwonych krwinek w czasie ciąży jest zjawiskiem fizjologicznym.

• Hemoglobina (HB, HGB)

Norma dla kobiet: 11,5–15,5 g/dl, w ciąży: 11,5–13,5 g/dl

Hemoglobina jest składnikiem krwinek czerwonych. Jej zadaniem jest transport tlenu oraz dwutlenku węgla od i do poszczególnych komórek organizmu. To podstawowy parametr, który służy do rozpoznawania niedokrwistości. Wartości powyżej normy mogą świadczyć o odwodnieniu albo niedotlenieniu organizmu, a wynik poniżej normy zwykle wskazuje na niedokrwistość (anemię), spowodowaną zbyt małą ilością żelaza. Uwaga: w ciąży niska wartość HGB zazwyczaj nie jest niczym niepokojącym.

• Leukocyty, krwinki białe (L, WBC)

Norma dla kobiet: 4–10 tys./mikrolitr, w ciąży: 10–15 tys./mikrolitr

Leukocyty to komórki, które powstają w szpiku kostnym i w tkance limfatycznej. Występuje pięć rodzajów tych komórek. Są to: neutrofile, eozynofile, bazocyty, monocyty i limfocyty. Główną funkcją leukocytów jest obrona organizmu przed mikroorganizmami chorobotwórczymi.W ciąży następuje fizjologiczny wzrost wartości WBC. Podobnie jest podczas porodu, w stresie, po posiłku oraz wysiłku fizycznym. Patologiczny wzrost WBC występuje w procesach zapalnych, zakażeniach, przy uszkodzeniach tkanek, w chorobach nowotworowych. Uwaga: Wartości poniżej normy mogą świadczyć o chorobach hematologicznych.

• Płytki krwi, trombocyty (PLT)

Norma dla kobiet: 140–440 tys./mikrolitr, w ciąży: 100–300 tys./mikrolitr (są też znacznie większe spadki!)

Płytki krwi powstają w szpiku i tkance limfatycznej – odgrywają podstawową rolę w krzepliwości krwi. Ich liczba powinna być kontrolowana przez całą ciążę. Wartości powyżej normy mogą oznaczać infekcję, chorobę nowotworową, regenerację po krwotoku. Małopłytkowość zaś (PLT poniżej normy) może być skutkiem choroby (chłoniak, ostra białaczka szpikowa). Uwaga! W ciąży jest najczęściej związana z fizjologiczną niedokrwistością z niedoboru żelaza.

• Hematokryt (HCT)

Norma dla kobiet: 37–47%,w ciąży: spadek o 4–7%

Hematokryt (HCT) to stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości osocza. Wartość HCT zależy od liczby krwinek czerwonych, objętości erytrocytów, objętości krwi krążącej w organizmie, płci i wieku. Powyżej normy: wartości takie mogą być wywołane niedotlenieniem tkanek, przewlekłymi chorobami płuc, wadami serca, nowotworami. Podwyższony wskaźnik hematokrytu może być również spowodowany pobytem w górach lub na skutek leczenia sterydami. Wartości poniżej normy odnotowuje się przy niedokrwistości i w sytuacjach przewodnienia ustroju.

Hormony tarczycy w ciąży

• Normy:
  • TSH - 0,4–4,0 mIU/l
  • fT4 - 11–23 pmol/l lub 0,8–1,8 ng/dl
  • fT3 - 2,25–6 pmol/l lub 1,5-4,1 pg/ml

Hormony tarczycy odgrywają w ciąży bardzo ważną rolę: ich niedobór może niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie tarczycy u mającego się urodzić dziecka oraz upośledzać rozwój jego mózgu, nadmiar zaś może prowadzić do komplikacji w ciąży (nadciśnienie, stan przedrzucawkowy, zmiany w układzie sercowo-naczyniowym).

Do oceny stanu tarczycy zazwyczaj wystarcza badanie poziomu TSH (hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, który stymuluje produkcję hormonów tarczycy T3 i T4).

Uwaga! Jednak we wczesnej ciąży TSH może być bardzo niskie – i jest to całkowicie prawidłowe – dlatego oznacza się również stężenie fT3 i fT4 (wolne, niezwiązane z białkami hormony tarczycy).

OB w ciąży

Odczyn Biernackiego (OB) to badanie szybkości opadania czerwonych krwinek – na tej podstawie ocenia się zaburzenia składu białek osocza i właściwości erytrocytów. W ciąży wysokie OB jest sytuacją fizjologiczną, dlatego rutynowo się tego badania nie wykonuje.

Badania biochemiczne surowicy krwi w ciąży

• Aminotransferazy Alat i Aspat

Norma dla kobiet: ALAT 10–31 U/l, ASPAT 10–31 U/l,

Enzymy te występują w komórkach wątroby, mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych, nerek i mózgu. Wzrost ich aktywności może być spowodowany: chorobami wątroby, martwicą mięśnia sercowego lub chorobami mięśni szkieletowych. Uwaga: w ciąży wysokie wartości ALAT i ASPAT oznaczają cholestazę!

• Białko

Norma dla kobiet:  6–8 g% lub 63–79 g/l

Obniżenie wartości białka ma miejsce przy niewłaściwej diecie, upośledzonym wchłanianiu białka z przewodu pokarmowego, nadmiernej utracie białka, w chorobach nowotworowych, przewlekłych stanach zapalnych.

• Bilirubina

Norma dla kobiet: do 1 mg% lub 17 lmol/l

Bilirubina jest produktem rozpadu hemoglobiny w organizmie, powstaje w wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym. Jej stężenie zależy od czynności wątroby i dróg żółciowych. Uwaga: Podwyższony poziom w ciąży oznacza cholestazę.

• Glukoza - podwyższone stężenie glukozy może oznaczać cukrzycę ciężarnych, dlatego na początku ciąży wykonuje się oznaczenie stężenia glukozy.

Norma na czczo: poniżej 92 mg%

W 24.–28. tygodniu ciąży wykonuje się test obciążenia glukozą.

Norma po godzinie: poniżej 180 mg% 

Norma po 2 godzinach: poniżej 153 mg%

• Magnez (Mg)

Norma dla kobiet: 0,8–1 mmol/l

Podwyższenie stężenia magnezu powodują: nadmierna podaż preparatów magnezu, leki zobojętniające kwas solny, leki przeczyszczające, niewydolność nerek. Wartości obniżone to skutek: wymiotów, biegunki, zbyt małej podaży w diecie, leczenia diuretykami, niewydolności nerek.

• Wapń (Ca)

Norma dla kobiet:: 2,25–2,65 mmol/l

Podwyższony poziom wapnia może oznaczać: przedawkowanie wit. D lub A, nadczynność tarczycy, niektóre nowo- twory, upośledzone wydalanie wapnia przez nerki. Wartości obniżone spowodowane są: niedoczynnością przytarczyc, niedoborem witaminy D, zaburzeniami wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego, ostrym zapaleniem trzustki.

Czytaj: Magnez w ciąży: dawka, jak długo brać, skutki uboczne

Witamina D – prawie jak hormon. Jakie są właściwości i funkcje witaminy D3?

Diagnostyka chorób zakaźnych w ciąży

Aby zbadać, czy jesteś uodporniona na trzy niebezpieczne w ciąży choroby – różyczkę, toksoplazmozę i cytomegalię – trzeba oznaczyć we krwi poziom przeciwciał (przeciwko wywołującym je drobnoustrojom) w klasie IgM i IgG. Przy odczytywaniu wyników zwróć uwagę, czy wynik jest dodatni (pozytywny), czy ujemny (negatywny).

Przeciwciała IgG pojawiają się wtedy, gdy organizm zetknął się już w przeszłości z określonymi patogenami, wynik dodatni IgG (+) może więc oznaczać, że jesteś na nie odporna. Wskaźnikiem czynnego zakażenia, potencjalnie niebezpiecznego dla płodu, są zaś przeciwciała IgM, więc wynik IgM (+) może oznaczać zakażenie i konieczność leczenia.

Uproszczona interpretacja wyników:

• IgG (–), IgM (–) oznacza: brak odporności, brak infekcji, istnieje ryzyko zakażenia;
• IgG (+), IgM (–) oznacza: zakażenie przebyte w przeszłości; jeżeli IgG jest znacznie podwyższone, trzeba powtórzyć badanie;
• IgG (–), IgM (+) – taki wynik wymaga ponownej kontroli i weryfikacji;
• IgG (+), IgM (+) – przy obecności objawów choroby rozpocznij leczenie, przy braku objawów – powtórz badanie.

TOKSOPLAZMOZA. Jeśli masz wysoki poziom IgG (+), to znaczy, że przechodziłaś już zakażenie i masz przeciwciała, dzięki którym jesteś odporna na toksoplazmozę. Jeśli natomiast dodatni jest wynik IgM, prawdopodobnie jesteś zakażona i powinnaś podjąć leczenie. Jeśli masz wynik IgG ujemny (negatywny), oznacza to, że nigdy nie miałaś styczności z toksoplazmozą. Musisz być ostrożna aż do urodzenia dziecka, co trzy miesiące rób badania kontrolne.

RÓŻYCZKA. Wysoki poziom przeciwciał w klasie IgG  najczęściej świadczy o tym, że jesteś odporna na tę chorobę, bo przebyłaś ją w przeszłości lub jesteś zaszczepiona (obecnie niemal każda ciężarna była szczepiona w wieku szkolnym). Przy niskim poziomie IgG należy oznaczyć przeciwciała w klasie IgM lub wykonać powtórne oznaczenie IgG (wzrost w porównaniu do pierwszego badania świadczy o aktualnej infekcji).

CYTOMEGALIA. Znaczny wzrost przeciwciał IgG oraz obecność przeciwciał IgM mogą świadczyć o istnieniu pierwotnej infekcji, ale nie musi tak być (przeciwciała IgM mogą przetrwać do 18 miesięcy od pierwotnej infekcji). Aby określić, kiedy do niej doszło, trzeba zrobić badania na awidność. Nawet dodatnie IgM nie musi oznaczać aktywnego zakażenia. Wysoki poziom przeciwciał w klasie IgG nie znaczy, że jesteś odporna na chorobę, ale ryzyko zachorowania jest znacznie niższe. Przy IgG (–) unikaj kontaktu z małymi dziećmi.

Czytaj: Badanie na toksoplazmozę, różyczkę i cytomegalię w ciąży - jak wygląda badanie IgG i IgM?

Badanie ogólne moczu w ciąży: wyniki badania

Jaki powinien być prawidłowy kolor moczu w ciąży?

• Zabarwienie

Norma: kolor słomkowy, jasnożółty lub żółty.

Kolor czerwony lub krwisty świadczy o przenikaniu krwinek czerwonych do układu moczowego, np. przy ciężkich uszkodzeniach nerek, w skazie krwotocznej lub na skutek obecności kamieni w drogach moczowych. Kolor brunatny wskazuje na zawartość w moczu bilirubiny i może towarzyszyć żółtaczce. Inne niepożądane kolory: mętny, żółtobrązowy, czerwonobrązowy, zielony, niebieski, czarny, fioletowy, pomarańczowy.

• Przejrzystość

Norma: przejrzysty, klarowny.

Świeżo oddany mocz jest przejrzysty, potem mętnieje. Mocz od początku mętny występuje w ropnych zapaleniach dróg moczowych i niektórych postaciach kamicy nerkowej.

• Odczyn (PH)

Norma: kwaśny, czyli od 4,5 do 7,8 pH.

Stale utrzymujący się odczyn zasadowy może świadczyć o upośledzeniu zdolności nerki do zakwaszania moczu, zakażeniu układu moczowego bakteriami rozkładającymi amoniak albo o kamicy nerek.

• Ciężar właściwy

Norma: 1,023–1,035 g/cm3.

Ciężar właściwy nie powinien zbliżać się do ciężaru wody (1 g/cm3), gdyż świadczyć to może o utracie bardzo ważnej funkcji nerki, jaką jest zagęszczanie moczu. Często jest to pierwszy objaw sugerujący rozpoczynającą się niewydolność nerek.

Badania biochemiczne moczu w ciąży

• Bakterie

Norma: brak

Obecność bakterii w moczu może świadczyć o zakażeniu któregoś z odcinków układu moczowego: cewki moczowej, pęcherza, miedniczki nerkowej lub nerek.

• Białko

Norma: nieobecne

W moczu ludzi zdrowych wydalane są niewielkie ilości białka (do 100 mg na dobę). Białkomocz to wydalanie z moczem ponad 150 mg biał-ka na dobę, ale w ciąży może być to nawet do 200 mg na dobę. Białko w moczu może pojawić się w czasie wysokiej gorączki, pod wpływem du-żego wysiłku fizycznego lub przemarznięcia, ale najczęściej jest następstwem chorób dróg moczowych. Uwaga: wykrycie białka w moczu ciężarnej może oznaczać gestozę (zatrucie ciążowe).

• Glukoza

Norma: nieobecna, w ciąży: śladowe ilości.

Występowanie cukru w kilku kolejnych analizach moczu świadczy o cukrzycy.

• Bilirubina

Norma: bilirubina całkowita – poniżej 1,1 mg/dl; bilirubina związana – poniżej 0,3 mg/dl

Wzrost stężenia bilirubiny całkowitej występuje w żółtaczce, w ciąży i u noworodków. Wzrost stężenia bilirubiny związanej sygnalizuje problemy z wątrobą, a w ciąży może oznaczać cholestazę.

• Erytrocyty

Norma: do 3 krwinek w polu widzenia pod mikroskopem.

Obecność erytrocytów (czerwone ciałka krwi) w moczu nazywamy krwinkomoczem (gdy jest ich niewiele) lub krwiomoczem. Krwiomocz, podobnie jak białkomocz, jest bardzo częstym objawem chorób układu moczowego. Źródłem krwinkomoczu (niewidoczna dla oka utrata krwinek czerwonych) lub krwiomoczu może być uszkodzenie zarówno nerki, jak też każdego odcinka dróg moczowych. Najczęstszą przyczyną jest kamica nerkowa, a szczególnie atak kolki nerkowej. Obecność powyżej 10 krwinek w polu widzenia może sugerować też gruźlicę, zaburzenia krzepnięcia krwi, niewydolność krążenia, marskość wątroby.

• Leukocyty w moczu w ciąży

Norma: do 5 krwinek w polu widzenia pod mikroskopem.

Stwierdzenie w polu widzenia 10 i więcej leukocytów oznacza zwiększone ich wydalanie, czyli przenikanie ich do moczu w jakimś odcinku układu moczowego. Najczęstszą przyczyną są bakteryjne zakażenia dróg moczowych lub nerek.

miesięcznik "M jak mama"