Wśród różnych badań, które zalecane są pacjentom – nie tylko ciężarnym – w ramach rutynowej kontroli stanu zdrowia, są tzw. próby wątrobowe. Tego rodzaju analizy laboratoryjne polegają na oznaczeniu wskaźników związanych z czynnością wątroby, którymi są aminotransferaza alaninowa (AlAT), aminotransferaza asparaginowa (AspAT), bilirubina oraz gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) i fosfataza zasadowa (ALP).
Ogólnie próby wątrobowe są zwykle rutynowo zalecane ciężarnym razem z innymi badaniami kontrolnymi, takimi jak np. morfologia krwi czy badanie ogólne moczu. Istnieją jednak pewne dolegliwości, które szczególnie sugerują konieczność zbadania prób wątrobowych w ciąży.
Spis treści:
Kiedy zalecane jest oznaczenie prób wątrobowych w ciąży?
Próby wątrobowe w ciąży: normy
Co oznaczają podwyższone próby wątrobowe?
Choroby wątroby związane z ciążą a podwyższone próby wątrobowe
Leczenie podwyższonych prób wątrobowych w ciąży
Kiedy zalecane jest oznaczenie prób wątrobowych w ciąży?
Wskazaniem do dodatkowych oznaczeń prób wątrobowych w ciąży jest przede wszystkim występowanie u pacjentki jakichś objawów, które mogą sugerować istnienie u niej zaburzeń czynności wątroby. Jako przykłady tego rodzaju dolegliwości wymienić można:
- stałe poczucie zmęczenia i ogólnego rozbicia,
- nudności,
- wymioty,
- niestrawność,
- bóle lub uczucie dyskomfortu, zlokalizowane w obrębie brzucha (o chorobie wątroby w ciąży szczególnie może świadczyć pojawianie się takich problemów w okolicy prawego łuku podżebrowego),
- utrata masy ciała,
- zażółcenie skóry i twardówek oczu,
- zmiany zabarwienia moczu (polegające na tym, że mocz ciemnieje) czy stolca (zwłaszcza w postaci odbarwienia stolca),
- biegunki,
- zwiększoną częstość pojawiania się siniaków na skórze czy też częste krwawienia (np. z nosa) – sugerować to może wystąpienie w przebiegu zaburzeń czynności wątroby jakichś zaburzeń krzepnięcia krwi.
Próby wątrobowe w ciąży: normy
Większość z oznaczeń, które wchodzą w skład prób wątrobowych, ma u pacjentek ciężarnych takie same normy jak u kobiet niebędących w ciąży. Normy prób wątrobowych wynoszą:
- aminotransferaza alaninowa i asparaginowa: poniżej 40 U/l,
- gamma-glutamylotranspeptydaza: poniżej 35 U/l,
- bilirubina: całkowita 0,3-1,2 mg/dl, pośrednia 0,2-0,8 mg/dl, bezpośrednia 0,1-0,4 mg/dl.
Wyjątkiem od wspomnianej wyżej zależności jest norma fosfatazy zasadowej w ciąży. Ogólnie za normę dla tego parametru przyjmuje się aktywność fosfatazy poniżej 270 IU/l. W ciąży jednak parametr ten może osiągać znacząco wyższe wartości i… wcale nie musi to stanowić powodu do niepokoju.
Fosfataza zasadowa u ciężarnej produkowana jest dodatkowo przez łożysko, w związku z czym jej 2-4-krotne nawet podwyższenie w III trymestrze ciąży jest całkowicie fizjologiczne.
Co oznaczają podwyższone próby wątrobowe?
Nie jest to sytuacja częsta, aczkolwiek u niektórych pacjentek obserwuje się podwyższone próby wątrobowe w ciąży. Szacuje się, że z takim problemem zmaga się do 5 na 100 ciężarnych kobiet. Potencjalnych przyczyn nieprawidłowych prób wątrobowych w ciąży jest bardzo wiele, jedno jednak można powiedzieć na pewno – zdecydowanie konieczne jest poszukiwanie patologii, która doprowadziła do wykrywanych w badaniach laboratoryjnych odchyleń.
Po wykryciu podwyższonych prób wątrobowych trzeba przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, czy pacjentka jeszcze przed ciążą chorowała na jakieś choroby wątroby. Jako przykładowe można tutaj podać marskość wątroby, wirusowe zapalenie wątroby (szczególnie typu B i C, wykrywane w badaniu HCV) oraz chorobę Wilsona czy autoimmunologiczne zapalenie wątroby.
Istnieje również możliwość, że choroba wątroby swój początek u pacjentki ma właśnie dopiero w czasie trwania ciąży. Tutaj wyróżnia się dwie grupy takich schorzeń: jednostki, których występowanie nie jest związane z ciążą, jak i takie, które pojawiają się właśnie ze względu na stan błogosławiony.
W przypadku pierwszych z wymienionych takowymi chorobami mogą być m.in. wirusowe zapalenia wątroby, ale i jakieś schorzenia pęcherzyka żółciowego (np. kamica). Możliwe jest również to, że zaburzenia czynności wątroby rozwiną się w związku ze stosowaniem przez ciężarną różnych leków, które mogą uszkadzać wątrobę (mowa wtedy o polekowym uszkodzeniu wątroby). Zdarza się również, że w trakcie ciąży pacjentka zakazi się którymś z wirusów wywołujących zapalenie wątroby.
Zobacz:
Produkty zakazane w ciąży: zobacz, czego nie wolno ci jeść
10 faktów o choleostazie, które musisz poznać [PORADNIK]
Choroby wątroby związane z ciążą a podwyższone próby wątrobowe
Zdecydowanie wspomnieć tutaj trzeba o kilku jednostkach, które są bezpośrednio związane z ciążą i w których przebiegu również dochodzić może do nieprawidłowych wyników prób wątrobowych u ciężarnej. Jednym z takich schorzeń jest cholestaza ciężarnych. Objawia się ona przede wszystkim żółtaczką oraz silnym świądem skóry. W przebiegu cholestazy dochodzi przede wszystkim do wzrostu aktywności AlAT i AspAT (10-20-krotnie), pozostałe próby wątrobowe również mogą być podwyższone.
Charakterystyczny dla cholestazy ciężarnych jest jednak inny problem – zwiększone stężenie kwasów żółciowych w surowicy krwi matki.
Innym schorzeniem, które może być przyczyną podwyższonych prób wątrobowych u ciężarnej, jest zespół HELLP. W jego przebiegu dochodzi do kilku różnych zaburzeń: AlAT i AspAT są znacząco podwyższone (od 70 do nawet 6000 U/l), rozwija się małopłytkowość (mniej niż 150 tysięcy płytek/ml) oraz występuje hemoliza. Objawami zespołu HELLP są m.in. ból w prawym nadbrzuszu, obrzęki oraz bóle głowy, nudności i wymioty.
Kolejnym ciążowym schorzeniem, przez które próby wątrobowe w ciąży mogą być nieprawidłowe, jest ostre ciążowe stłuszczenie wątroby. Pojawia się ono zwykle w III trymestrze ciąży lub w ciągu kilku dni po porodzie.
Charakterystycznymi dla ostrego ciążowego stłuszczenia wątroby odchyleniami są m.in. podwyższone AlAT i AspAT (zwykle ich aktywność sięga 300-500 U/l), wzrost stężenia bilirubiny (więcej niż 14 mikromoli/l) oraz podwyższone stężenie kwasu moczowego, leukocytoza i zwiększone wartości wskaźników układu krzepnięcia (takich jak PT czy APTT).
Jeszcze inną – dość rzadką, bo występującą u około 1% ciężarnych – jednostką, z którą mogą być związane nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych, są niepowściągliwe wymioty ciężarnych.
Ból w prawej części brzucha - co sygnalizuje? WIDEO
Leczenie podwyższonych prób wątrobowych w ciąży
Choroby wątroby w ciąży mogą prowadzić do różnych położniczych powikłań. Przykładowo zespół HELLP to poważne zagrożenie dla matki, jak i dla dziecka – zwiększa on ryzyko pęknięcia wątroby u ciężarnej, jak i nasila ryzyko przedwczesnego oddzielenia łożyska czy porodu przedwczesnego.
Cholestaza ciążowa zwiększa ryzyko niedotlenienia okołoporodowego, z kolei niepowściągliwe wymioty ciężarnych mogą prowadzić u przyszłej mamy do zaburzeń elektrolitowych czy nawet znacznego odwodnienia. Jedno jest pewne – pacjentka, która ma podwyższone próby wątrobowe w ciąży, zdecydowanie wymaga leczenia.
Zanim jednak terapia zostanie rozpoczęta, konieczne jest zwykle przeprowadzenie dodatkowych badań – na podstawie samych prób wątrobowych ciężko jest wnioskować o tym, jaka dokładnie choroba pojawiła się u pacjentki. Zlecane mogą być różne dodatkowe analizy, takie jak morfologia krwi, badanie kreatyniny, mocznika czy parametrów układu krzepnięcia – wszystko zależy od podejrzewanej przyczyny zaburzeń czynności wątroby.
Już po postawieniu diagnozy możliwe jest rozpoczęcie u pacjentki leczenia. Terapia bywa różna w zależności od tego, co stoi za nieprawidłowymi wynikami prób wątrobowych. Przykładowo w przebiegu cholestazy ciężarnych podawany jest pacjentkom kwas ursodeoksycholowy (nie tylko zmniejsza on natężenie doświadczanego przez pacjentkę świądu, ale i prowadzi do obniżenia stężenia kwasów żółciowych).
W przypadku zaś rozpoznania zespołu HELLP wymagana jest hospitalizacja pacjentki – konieczna jest bowiem stabilizacja stanu chorej, a także czujne monitorowanie stanu płodu, ogólnie jednak za najskuteczniejszą metodę leczenia tej jednostki uznaje się zakończenie ciąży.
