Badania ultrasonograficzne to istotne testy, które pozwalają lekarzowi ocenić rozwój płodu, wykryć ewentualne nieprawidłowości i zareagować na nie. Dlatego są niezbędnymi badaniami, które zostały umieszczone na liście obowiązkowych badań w ciąży znajdującej się w standardach opieki okołoporodowej.
W zależności od momentu ciąży, w którym przeprowadzane jest badanie, położnik ocenia inne parametry i zwraca uwagę na inne szczegóły, dlatego opuszczenie któregoś z badań USG może mieć fatalne konsekwencje.
Według Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w prawidłowej ciąży należy wykonać trzy badania USG czwarte jest zalecane, jeśli po 40. tygodniu ciąży nie doszło do rozwiązania. Warto wiedzieć, że może być ich więcej: jeśli lekarz dostrzega problemy, może zlecić dodatkowe badania, które będą bezpłatne (realizowane w ramach NFZ). W prywatnych gabinetach badania USG w ciąży są wykonywane częściej, ale odpłatnie.
Ważna informacja: w chwili obecnej nie istnieją żadne badania, których wyniki sugerowałyby, że USG w ciąży wpływa niekorzystnie na rozwój płodu.
Zobacz też: Reality-show prosto z brzuszka - jakie korzyści daje USG 4D i ile kosztuje?
Spis treści
- Jak się przygotować do badania USG?
- USG w ciąży przed 10. tygodniem ciąży
- Pierwsze obowiązkowe USG w ciąży - między 11. a 14. tygodniem ciąży
- USG połówkowe - drugie obowiązkowe USG w ciąży - między 18. a 22. tygodniem ciąży
- Trzecie obowiązkowe USG w ciąży - między 27. a 32. tygodniem ciąży
Jak się przygotować do badania USG?
W przypadku badania USG w ciąży zaleca się opróżnienie pęcherza moczowego przed wejściem do gabinetu. Lepiej też zrezygnować tego dnia z kremów i preparatów stosowanych na skórę brzucha, mogących ograniczać penetrację wiązki ultradźwięków.
USG w ciąży przed 10. tygodniem ciąży
Badanie USG przed 10. tygodniem ciąży powinno potwierdzić czy doszło do zapłodnienia. Tego badania USG nie ma w standardzie opieki okołoporodowej, ale jest standardem w wielu gabinetach ginekologicznych, zwłaszcza prywatnych. Rekomenduje je również Sekcja Ultrasonografii PTG. Jest to pierwsze badanie USG, wykonywane podczas jednej z pierwszych wizyt u ginekologa po dodatnim wyniku testu ciążowego. Pierwsze badanie USG w ciąży powinno być wykonywane sondą dopochwową (wcześniej należy opróżnić pęcherz). Badanie USG przed 10. tygodniem ciąży nie jest refundowane, zwykle wchodzi w koszt wizyty u lekarza prowadzącego prywatną praktykę.
Cel badania USG: potwierdzenie ciąży oraz jej lokalizacji – czy jest prawidłowa (wewnątrzmaciczna), czy nie.
Co dokładnie jest oceniane podczas badania USG przed 10. tygodniem ciąży?
- uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego – na tej podstawie stwierdza się ciążę wewnątrzmaciczną i wyklucza ciążę pozamaciczną
- pęcherzyk ciążowy – jego obecność (pomiar), położenie w jamie macicy, liczba pęcherzyków ciążowych i ich kształt
- zarodek – jego obecność, pomiar długości, obecność czynności serca
- liczba zarodków, kosmówek i owodni
- pęcherzyk żółtkowy – obecność (tak/nie), opis ewentualnych nieprawidłowości
- narząd rodny – macica wraz z szyjką (kształt, budowa, wady, mięśniaki itp.), wielkość (prawidłowa, powiększona), lokalizacja i budowa przydatków.
Co mówią wyniki badania USG przed 10. tygodniem ciąży?
Badanie badania USG przed 10. tygodniem ciąży ocenia, czy doszło do ciąży i czy jest ona prawidłowo umiejscowiona (ciąża pozamaciczna musi zostać usunięta, bo stanowi zagrożenie dla życia kobiety).
Pierwsze obowiązkowe USG w ciąży - między 11. a 14. tygodniem ciąży
Pierwsze badanie USG powinno zostać wykonane przed upływem 13. tygodnia i 6. dnia ciąży. Warunkiem jest też odpowiednia długość ciemieniowo-siedzeniowa płodu – musi ona wynosić od 45 do 84 mm. Badanie nazywane jest potocznie „USG genetycznym” i powinno być wykonane w każdej ciąży. Jest refundowane, jeśli skierowanie wystawia lekarz, który ma umowę z NFZ (bez refundacji kosztuje ok. 250 zł).
Cel badania USG genetycznego: wstępna ocena wszystkich narządów płodu, ocena ryzyka wystąpienia u płodu najczęstszych chorób będących skutkiem wad chromosomalnych (zespoły Downa, Edwardsa i Pataua) oraz ocena wieku ciążowego. Każda nieprawidłowość lub wątpliwość powinna stanowić wskazanie do badania płodu w ośrodku referencyjnym.
Co jest oceniane podczas USG genetycznego w ciąży?
- Wiek ciąży – można go ocenić z dokładnością do 7–10 dni. Jest to ważne, gdy masz nieregularne miesiączki, bo wtedy wiek obliczony na podstawie daty ostatniej miesiączki jest niedokładny.
- Budowa zewnętrzna i anatomiczna płodu. Podczas badania USG oglądane są: głowa, tułów, kończyny dolne i górne, mierzona jest długość ciemieniowo-siedzeniowa (CRL), czyli długość maluszka od czubka głowy do pośladków. Oceniane są narządy wewnętrzne: mózg, żołądek, pęcherz moczowy, kręgosłup, serce. Ocena serca obejmuje jego budowę, lokalizację, częstość bicia (w tym okresie ciąży wynosi 150–170 uderzeń na minutę).
- Parametrem mogącym świadczyć o zwiększonym ryzyku najczęstszych aberracji chromosomowych jest tzw. przezierność fałdu karkowego (NT). Jest to zbiorniczek płynu na karku, który występuje u każdego dziecka w tym okresie rozwoju. Zwykle szerokość tego zbiorniczka wynosi 1–3 mm, duża ilość płynu (powyżej 2,5 mm) może wskazywać – ale nie musi – na chorobę. Szczególnie wyraźną zależność znaleziono tu z zespołem Downa, ale istnieje też związek np. z chorobami serca.
Czasami oceniane są również:
- obecność kości nosowej (NB) – jej brak jest charakterystyczny dla dzieci z zespołem Downa
- przepływ krwi w przewodzie żylnym (DV); nieprawidłowy przepływ jest charakterystyczny dla dzieci z wadami serca i zespołami genetycznymi.
Co mówią wyniki badania USG genetycznego w ciąży?
USG I trymestru przede wszystkim ma wykryć anomalie w budowie płodu. Ale jest też ważnym elementem badań przesiewowych w kierunku wad genetycznych – obok USG są to badania biochemiczne krwi matki (poziom wolnej podjednostki hormonu hCG i hormonu PAPP-A). Na podstawie USG i badań krwi, a także wieku matki, i korzystając ze specjalnego programu komputerowego, lekarz określa liczbowe ryzyko chorób genetycznych (jeśli ma certyfikat Fundacji Medycyny Płodowej), np. wynik 1/1500 oznacza, że jedna na 1500 kobiet (w tym samym wieku, o takim samym obrazie USG i podobnych parametrach biochemicznych) może urodzić dziecko chore. Ryzyko uważa się za podwyższone, jeśli jest wyższe niż 1/300. Uwaga: obecnie za najlepszy czas na testy biochemiczne krwi uważa się 9.–10. tydzień ciąży, a więc należy je zrobić wcześniej niż USG.
Zobacz też: Jak odczytać wyniki badań moczu i krwi w ciąży?
W przypadku badania USG w ciąży zaleca się opróżnienie pęcherza moczowego przed wejściem do gabinetu. Lepiej też zrezygnować tego dnia z kremów i preparatów stosowanych na skórę brzucha, mogących ograniczać penetrację wiązki ultradźwięków.
Słowniczek skrótów badania USG w ciąży:
CRL – długość ciemieniowo-siedzeniowa
FHR – częstość bicia serca płodu
NT – przezierność fałdu karkowego
NB – kość nosowa
DV – przepływ w przewodzie żylnym
BPD – wymiar poprzeczny główki
HC – obwód główki
AC – obwód brzuszka
FL – długość kości udowej
EFW – szacowana masa płodu
USG połówkowe - drugie obowiązkowe USG w ciąży - między 18. a 22. tygodniem ciąży
To kolejne obowiązkowe badanie USG w ciąży (tzw. USG połówkowe), które powinna mieć wykonane każda ciężarna.
Cel badania USG: szczegółowa ocena anatomii płodu pod kątem występowania wad wrodzonych oraz określenie masy płodu.
Co jest oceniane podczas połówkowego badania USG?
- Ocenie podlegają m.in.: głowa: czaszka, mózg, twarz (np. diagnostyka rozszczepu górnej wargi); szyja; klatka piersiowa: żebra, płuca, serce (diagnostyka wad serca); jama brzuszna: żołądek, jelita, nerki, pęcherz moczowy; kręgosłup, kości długie dłoni i stóp; płeć dziecka.
- Poza budową płodu ocenia się: położenie łożyska, ilość płynu owodniowego, szyjkę macicy.
Co mówią wyniki połówkowego USG w ciąży?
Badanie daje odpowiedzi na wiele pytań: czy dziecko rośnie harmonijnie i nie ma wad anatomicznych, czy nie ma wielo- lub małowodzia, czy szyjka macicy nie rozwiera się przedwcześnie.
Trzecie obowiązkowe USG w ciąży - między 27. a 32. tygodniem ciąży
Trzecie z badań USG w ciąży standardowo wykonywane jest u wszystkich ciężarnych w 3 trymestrze ciąży czyli między 27. a 32. tygodniem ciąży.
Cel badania USG: ocena rozwoju płodu oraz jego położenia.
Co jest oceniane podczas trzeciego USG w ciąży? Podczas tego badania ocenia się to samo, co w badaniu przeprowadzonym w 18.–22. tygodniu ciąży, a więc: budowę anatomiczną płodu, położenie łożyska w stosunku do ujścia szyjki macicy, ilość płynu owodniowego, stan szyjki macicy. Dodatkowo lekarz obserwuje położenie dziecka, czyli jaką pozycję przyjęło ono w macicy – jest to istotne ze względu na rodzaj porodu (położenie może jeszcze ulec zmianie).
Co mówią wyniki trzeciego USG w ciąży?
Wyniki trzeciego USG w ciąży dostarczają informacji, w jakim stanie jest dziecko i czy nie dzieje się z nim nic niepokojącego, a także czy nie ma przodującego łożyska. Jeśli chodzi o masę płodu i wiek ciąży, wyniki są mało dokładne – im większe dziecko, tym większa niedokładność.
miesięcznik "M jak mama"
