Ciąża ektopowa, jeśli nie zostanie w porę usunięta, może doprowadzić do bardzo niebezpiecznego wewnętrznego krwotoku. Wtedy naprawdę liczy się czas. Szybka interwencja lekarza ratuje nie tylko zdrowie i życie kobiety. Daje też jej szansę na to, że w przyszłości będzie możliwe zapłodnienie i kobieta będzie mogła zostać matką. To bardzo ważne, ponieważ wśród pacjentek przeważają młode kobiety w wieku 26–30 lat, które dopiero planują macierzyństwo. Jak to się dzieje, że zarodek rozwija się poza macicą?
Spis treści:
- Prawidłowe zagnieżdżenie jajeczka
- Nieprawidłowe zagnieżdżenie zarodka
- Przyczyny ciąży ektopowej
- Rozpoznanie ciąży ektopowej
- Objawy ciąży ektopowej
- Rozwiązanie ciąży ektopowej
- Badania po ciąży ektopowej
- Trauma ciąży ektopowej
Prawidłowe zagnieżdżenie jajeczka
Gdy plemniki (męskie komórki rozrodcze) znajdą się w pochwie, zaczynają wyścig do jajeczka (żeńska komórka rozrodcza). Muszą pokonać drogę poprzez pochwę, szyjkę i trzon macicy, by trafić do jajowodu. Zostaje pochwycone przez strzępki jajowodu i jakby uwięzione. Gdy dotrze tam plemnik i spotka się z komórką jajową, następuje zapłodnienie.
W jajowodzie powstaje zygota, która w wyniku dalszych podziałów daje początek nowemu organizmowi. Po 4–5 dniach dzięki skurczom jajowodu zygota, którą można porównać do kuleczki, zostaje przepchnięta do jamy macicy. Tu czeka na nią błona śluzowa, która trochę przypomina wyrośnięte ciasto drożdżowe. Kuleczka wpada w nią jak rodzynek w ciasto i może się bezpiecznie rozwijać. Ale czasem dzieje się inaczej.
Ciąża ektopowa to wynik nieprawidłowego zagnieżdżenia zarodka
Jeśli zapłodnione jajeczko napotka na swej drodze jakąś przeszkodę (np. zwężenie jajowodu powstałe w wyniku przebytego kiedyś stanu zapalnego przydatków), może nie dotrzeć do macicy, tylko zagnieździć się w jakimś innym miejscu. Zwykle jest to jajowód, czasem jajnik lub szyjka macicy. Zdarza się – choć bardzo rzadko – że zapłodniona komórka trafia do otrzewnej. Takie właśnie przypadki lekarze nazywają ciążą ektopową, czyli pozamaciczną. Choć nie ma ona większych szans na pełen rozwój, powiększa się i – jeżeli nic jej nie powstrzyma – „rozpychając się”, może spowodować uszkodzenie okolicznych narządów.
Jeśli zapłodniona komórka została uwięziona np. w obrębie jajowodu (99 proc. przypadków ciąży pozamacicznej), często kończy się to jego pęknięciem. Gdy rozwija się w jajniku lub na nim (w przeciwieństwie do ciąży jajowodowej, częściej dotyczy kobiet, które już rodziły), niszczy go. Bywa i tak, że zapłodnione jajeczko bez przeszkód opuści jajowód i dotrze do macicy, ale nie będzie mogło się w niej zagnieździć. Jeśli zejdzie niżej, do przewężenia między macicą a pochwą, i tam pozostanie, po kilkunastu tygodniach może doprowadzić do pęknięcia szyjki macicy. W każdym z tych przypadków ciąży ektopowej istnieje ryzyko krwotoku wewnętrznego, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia kobiety.
Przeczytaj również:
Ciąża pozamaciczna może rozwinąć się w bliźnie po cesarce
Zapalenie przydatków może prowadzić do ciąży pozamacicznej
Poroniłam, a przyjaciółka urodziła. Jak sobie poradzić z emocjami
Przyczyny ciąży ektopowej
Ciąża ektopowa zwykle rozwija się u pań, których jajowody są uszkodzone przez endometriozę. Jest to przerost śluzówki, który nie tylko utrudnia zajście w ciążę, ale też prawidłowe zagnieżdżenie się jajeczka. Inne przyczyny to wady budowy – bywa, że jajowód jest zarośnięty, zwężony lub przyrośnięty do jajnika. Może też nieprawidłowo pracować – nie wykonuje ruchów perystaltycznych, ułatwiających przesunięcie jajeczka do macicy.
Najczęściej jednak taka ciąża zdarza się u kobiet, które często miały zapalenia przydatków. Jajowód ma średnicę zaledwie 4 mm – łatwo go więc uszkodzić lub zatkać. Zrosty tworzące się w efekcie różnych infekcji (np. chorób przenoszonych drogą płciową) i stanów zapalnych znacznie zwężają światło jajowodu lub sprawiają, że w ogóle przestaje być on drożny. Wtedy jajeczko wędrujące z jajnika do macicy nie może się przecisnąć dalej i utyka w jajowodzie.
Takie przeszkody w okolicy narządów rodnych mogą także powstać po operacjach ginekologicznych, np. torbieli jajnika, po operacji jajowodu lub przebytej już ciąży pozamacicznej. Jednak mało kto wie, że ryzyko ciąży pozamacicznej jest większe u kobiet, które często zapadają na infekcje bakteryjne i ich nie leczą. Bakterie wędrujące po organizmie mogą wywołać stan zapalny w każdym narządzie, także w przydatkach. Szczególnie niebezpieczne są paciorkowce, które chętnie gnieżdżą się w ustach, gdy zęby są zaatakowane przez próchnicę. Warto więc dbać o siebie, regularnie odwiedzać ginekologa i... stomatologa oraz skrupulatnie leczyć każde zapalenie.
Rozpoznanie ciąży ektopowej
Kobieta, która regularnie miesiączkuje, zwykle potrafi rozpoznać, że kolejna menstruacja jest inna niż poprzednie, mniej obfita, zbyt krótka. Jeśli przypuszcza, że może być w ciąży, powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza, bo takie nietypowe krwawienie może również świadczyć o ciąży ektopowej. A to stan zagrożenia życia, bo grozi wewnętrznym krwotokiem.
Jedynym skutecznym sposobem zapobiegania ciąży pozamacicznej jest niedopuszczanie do zapalenia przydatków, które może prowadzić do tworzenia się blizn na jajowodach. Ważna jest także ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, a więc unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych. Dla jajowodów niebezpieczne są także infekcje wywołane przez bakterie chlamydie. Nie obawiaj się, że kolejne zapłodnienie także skończy się niepowodzeniem. Po usunięciu ciąży pozamacicznej jak najbardziej można mieć dzieci, choć czasami trzeba na nie trochę poczekać.
Objawy ciąży ektopowej
Niekiedy ciąża ektopowa sama obumiera, zostaje wchłonięta przez tkanki i kobieta może nawet nie wiedzieć, że była w ciąży. Ale gdy ciąża rozwija się nadal, może stanowić duże zagrożenie. Dlatego ważne jest jej szybkie rozpoznanie. Początkowo trudno ją odróżnić od zapalenia jajowodu czy wyrostka robaczkowego.
Niewielkie krwawienie lub plamienie nie pomaga rozpoznać sytuacji, gdyż zdarza się również przy prawidłowo przebiegającej ciąży. Jeśli plamieniu (nie zaś krwawieniu) towarzyszy ból, prawdopodobieństwo istnienia ciąży pozamacicznej jest bardzo duże. Jest to ostry ból, który nie ustępuje i obejmuje zwykle jedną stronę brzucha. Gdy doszło do krwawienia wewnętrznego, ból promieniuje w kierunku barku i przepony. Krwawienie wewnętrzne rozpoznaje się po szybkim tętnie, niskim ciśnieniu krwi, bladości skóry (niedokrwistość) i obfitym poceniu się.
W takiej sytuacji konieczna jest błyskawiczna pomoc medyczna. Lekarz najpierw przeprowadzi wywiad, a następnie zleci wykonanie oznaczenia stężenia gonadotropiny kosmówkowej (HCG) we krwi. Obecność tego hormonu potwierdza ciążę. Jeżeli w ciągu 48 godzin stężenie HCG we krwi nie wzrośnie o 66–100 proc., należy podejrzewać ciążę ektopową. By mieć pewność, wykonuje się przezpochwowe USG. Gdy w macicy nie widać pęcherzyka ciążowego, to znaczy, że wstępna diagnoza została potwierdzona.
Rozwiązanie ciąży ektopowej
Bardzo małą, kilkutygodniową ciążę pozamaciczną można zniszczyć lekami. Ta metoda oszczędza jajowód i nie czyni szkód w organizmie kobiety. Najczęściej jednak pierwsza ciąża pozamaciczna rozwija się przez 7–8 tygodni. Aby nie doszło do pęknięcia jajowodu, jedynym ratunkiem jest zabieg. Do niedawna ciążę ektopową usuwano operacyjnie, po przecięciu powłok brzusznych. Obecnie stosuje się z reguły laparoskopię. W znieczuleniu ogólnym, przez niewielkie nacięcia w skórze, do jamy brzusznej lekarz wprowadza trzy końcówki aparatu. Jedna z nich to kamera, a dwie pozostałe – narzędzia chirurgiczne. Po laparoskopii ranki goją się bardzo szybko, a powstałe po zabiegu blizny są prawie niewidoczne.
Badania po ciąży ektopowej
Po wyjściu ze szpitala kobieta powinna być pod stałą opieką ginekologa. W odpowiednim czasie zdejmie on szwy i sprawdzi, czy wszystko jest w porządku. Jeśli udało się uratować jajowód, pół roku po zabiegu należy sprawdzić jego drożność. Badanie to wykonuje się w pierwszej fazie cyklu (czyli między końcem miesiączki a owulacją). Polega ono na wstrzyknięciu – za pomocą specjalnego przyrządu – kontrastu, który wypełnia szyjkę, jamę macicy oraz jajowody. Jednocześnie na monitorze USG lekarz obserwuje, jak kontrast przemieszcza się w narządach.
Jeśli obraz jest prawidłowy, nie ma powodów do niepokoju, można planować kolejną ciążę. Nie trzeba się obawiać, że kolejne zapłodnienie zakończy się podobnie. Gdy jednak oczekiwana miesiączka spóźnia się, należy szybko zgłosić się do lekarza, by sprawdzić, czy jajeczko bezpiecznie dotarło do macicy. Wiele pań obawia się, że ciąża i zabieg rozregulowały ich organizm i teraz nie będą wiedziały, kiedy mają owulację. Ale wtedy można poprosić ginekologa, by określił, kiedy są dni płodne. Po drugie, w aptekach dostępne są testy owulacyjne, które można przeprowadzić samodzielnie.
Trauma ciąży ektopowej
Ale oprócz opieki medycznej ważna jest też postawa wobec siebie samej. Psychologowie podkreślają, że dla kobiety, która przeszła traumę ciąży pozamacicznej, ważne są pierwsze miesiące po wyjściu ze szpitala. Rozmyślanie o tym, co się stało, niczemu nie służy. Wręcz przeciwnie, utrudnia zajście w kolejną ciążę. Im bardziej się staramy, im bardziej planujemy, tym efekty są mniej zadowalające. W rehabilitacji psychicznej kobiety, która przeżyła ciążę pozamaciczną, duże znaczenie ma również rodzina. Nie ma mowy, by pod adresem kobiety padały jakiekolwiek oskarżenia. Im więcej ciepła i mniej rozmów na ten temat, tym lepiej. Codzienne dbanie o siebie jest równie ważne: teraz nie można bagatelizować najmniejszych nawet przeziębień. Nie można zapominać również o stomatologu. To ważne, by przyszła mama miała zdrowe zęby.
miesięcznik "M jak mama"
