Pępowina to walcowaty przewód, łączący dziecko z łożyskiem, a tym samym z mamą, umożliwiający dziecku prawidłowy rozwój. Czasem zdarzają się problemy z pępowiną, która może być za długa, za krótka lub owinięta.
Spis treści
- Jak zbudowana jest pępowina?
- Pępowina umożliwia prawidłowy rozwój płodu
- Gdy pępowina jest za długa
- Gdy pępowina jest za krótka
- Pępowina: ważna obserwacja i badania kontrolne
- Kiedy przecina się pępowinę?
Jak zbudowana jest pępowina?
Począwszy od 8. tygodnia ciąży pępowina składa się z trzech owijających się wokół siebie dużych naczyń krwionośnych: dwóch tętnic i żyły (wcześniej są cztery naczynia, ale jedna żyła zanika we wczesnym okresie życia płodowego).
Naczynia, otoczone galaretowatą, sprężystą substancją, są zawieszone w dość twardej, ale elastycznej tubie. Dzięki temu pępowina jest odpowiednio napięta, co umożliwia swobodny przepływ krwi, nawet podczas uciskania naczyń przez rozwijający się płód.
Jeden koniec pępowiny łączy się z brzuchem dziecka, drugi powinien znajdować się w centrum łożyska. W miejscu umocowania do łożyska naczynia pępowinowe dzielą się na liczne coraz drobniejsze gałęzie, aż do mikroskopijnych naczyń włosowatych, które oplatają łożysko gęstą siecią.
Sprawdź: Prawdy i mity o pępowinie: co powinnaś wiedzieć o pępowinie?
Pępowina umożliwia prawidłowy rozwój płodu
To właśnie dzięki pępowinie możliwy jest właściwy rozwój i życie dziecka. Ona też stanowi jedyne bezpośrednie połączenie mamy z dzieckiem. Przez żyłę pępowinową wraz z krwią dociera do dziecka tlen, umożliwiając oddychanie (płuca płodu nie biorą udziału w tym procesie).
Pępowina zastępuje krążenie płucne. Tą drogą dziecko otrzymuje też wszystkie składniki odżywcze. W przeciwnym kierunku tętnicami pępowinowymi odprowadzane są z organizmu dziecka do krwiobiegu mamy krew uboga w tlen i zbędne produkty przemiany materii.
Organizm kobiety metabolizuje je, a następnie wydala między innymi z moczem. Jeśli ciąża przebiega prawidłowo, krew mamy nigdy nie miesza się z krwią dziecka. Płynąca naczyniami krew dociera do łożyska, gdzie dochodzi do przenikania składników na poziomie komórkowym.
Pod koniec ciąży w ciągu minuty przez łożysko przepływa ok. 500 ml krwi matczynej i podobna ilość krwi płodu.
Czytaj: 1 trymestr ciąży. Czego nie wolno ci robić w 1 trymestrze? 10 absolutnie zakazanych rzeczy
Gdy pępowina jest za długa
Pępowina rośnie razem z dzieckiem. Pod koniec ciąży powinna mieć około 60 cm. Taka długość umożliwia swobodne poruszanie się płodu w brzuchu mamy. Dziecko, zmieniając pozycję, ociera się o pępowinę, opiera na niej, dotyka, traktując jak zabawkę, a pod koniec ciąży próbuje zaciskać rączkami, zmniejszając nawet przepływ krwi przez naczynia.
Jednak ze względu na to, że jest ona sztywna, pełne zaciśnięcie rączkami (z zamknięciem światła naczynia) jest praktycznie niemożliwe. Ale może do tego dojść, gdy np. duże dziecko, któremu jest w brzuchu bardzo ciasno, uciśnie pępowinę całym swoim ciałem.
Skutek? Znacznie ograniczony, a nawet zamknięty dopływ tlenu i składników odżywczych. Taka sytuacja nie trwa długo, bo dziecko zaczyna się wtedy wiercić, a gdy ułoży się inaczej, zwykle wszystko wraca do normy.
Przepływ krwi w pępowinie może być zaburzony, gdy jest w niej za mało substancji galaretowatej. Wtedy łatwo się zgina i odkształca, np. na skutek ucisku, a to sprawia, że biegnące przez nią naczynia krwionośne stają się mniej drożne, więc do dziecka gorzej dociera krew.
Częściej na ucisk narażona jest pępowina za długa. Wtedy też może się ona zapętlić albo zawiązać w supeł. Czasem owija się kilka razy wokół dziecka. Kiedy zaciśnie się wokół szyi, maleństwu grozi niedotlenienie.
Zdarza się bowiem, że dziecko owinie się pępowiną jednocześnie wokół szyi i na rączce, a kiedy usiłuje się wyplątać, coraz bardziej ją zaciska, ograniczając dopływ tlenu. Okręcenie pępowiną może utrudnić przebieg porodu, jednak lekarze potrafią sobie z tym poradzić. Według statystyk, co piąty maluch rodzi się z pępowiną na szyi.
Gdy pępowina jest za krótka
Problemem może też być pępowina za krótka. Nie tylko powoduje dyskomfort malucha, bo nie może on swobodnie zmieniać pozycji, ale również przy każdym ruchu dziecka zbytnio się napręża, utrudniając przepływ krwi.
W skrajnych przypadkach, gdy dziecko się poruszy, może pociągnąć łożysko, a to sprzyja jego wcześniejszemu odklejeniu się, co zagraża ciąży.
W niektórych przypadkach pępowina umiejscawia się nie w centrum, ale na brzegu albo poza łożyskiem – na błonach płodowych (przyczep błoniasty pępowiny). Położenie pępowiny poza strukturą łożyska zwiększa ryzyko powikłań w czasie porodu.
Czasem dochodzi też do wypadnięcia pępowiny podczas porodu (na skutek pęknięcia pęcherza płodowego) lub jej przodowania (pęcherz płodowy jest zachowany). Wtedy sznur pępowinowy pojawia się w kanale rodnym przed lub równolegle z główką lub miednicą dziecka.
Czytaj: Wypadnięcie pępowiny: ryzyko śmierci okołoporodowej dziecka
W miarę obniżania się dziecka pępowina jest przez nie uciskana, co prowadzi do przerwania dopływu tlenu. Wówczas konieczne jest przeprowadzenie cesarskiego cięcia. Najczęściej dzieje się tak przy zbyt długiej pępowinie albo niewłaściwym ułożeniu płodu (pośladkowym lub poprzecznym).
Pępowina: ważna obserwacja i badania kontrolne
Regularne wizyty u ginekologa i przestrzeganie terminów badań USG pozwalają obserwować pępowinę i to, czy maleńka istota rozwija się prawidłowo. Dzięki badaniom można wcześnie wykryć wszelkie nieprawidłowości i w odpowiednim czasie im zaradzić.
W razie komplikacji lekarz może zalecić częstsze monitorowanie przepływu krwi przez pępowinę i pracy serca płodu za pomocą badania USG ze specjalną przystawką dopplerowską i kardiotokograficznego (KTG). Jeśli będzie to konieczne, może zadecydować o rozwiązaniu ciąży przez cesarskie cięcie. Ważne, żeby mama nauczyła się sama obserwować ruchy dziecka.
Gdy maluch dostaje mniej tlenu, zwykle zaczyna się gwałtownie ruszać. To pierwszy znak, że coś jest nie w porządku. Ale każde zachowanie dziecka inne niż do tej pory powinno skłonić cię do natychmiastowej wizyty u ginekologa, bez czekania na wyznaczony termin.
Kiedy przecina się pępowinę?
Wraz z pierwszym oddechem noworodka uruchomione zostaje krążenie płucne, więc pępowina przestaje już pełnić swoją rolę. Gdy dziecko zaczyna samodzielnie oddychać, a łożysko oddziela się od macicy, dotychczas wybrzuszona pępowina powoli się zapada.
Dowiedz się: Odcięcie pępowiny - jak przebiega?
Dzieje się tak, ponieważ przez naczynia przestaje płynąć krew – ustaje wcześniej wyczuwalne pod palcami pulsowanie krwi. Jednocześnie naczynia znajdujące się na pierścieniu pępkowym u dziecka zamykają się. Wtedy położna zaciska pępowinę w dwóch miejscach klamrami, a następnie przecina.
Pozostały na brzuszku dziecka fragment pępowiny goi się bardzo szybko, po czym odpada, pozostawiając wystający guziczek – pamiątkę po pępowinie.
miesięcznik "M jak mama"
