Opryszczka w ciąży: nie lekceważ jej!

Spis treści

1. Wirus opryszczki - korzyści, jakie daje leczenie:
2. Wirus opryszczki: to warto wiedzieć o opryszczce w ciąży
3. Wirus opryszczki: co robić, by chronić dziecko
4. Wirus opryszczki: jak działa na płód

Do naszej redakcji przyszedł dramatyczny list od czytelniczki, która w 23 tygodniu ciąży urodziła martwe dziecko.

Nie mogłam uwierzyć, kiedy usłyszałam od lekarza, że wszystko wskazuje na to, że przyczyną był wirus opryszczki. I nie była to opryszczka narządów płciowych – zabójcza dla mojego dziecka okazała się opryszczka wargowa. Uważam, że mówi się o tym zdecydowanie za mało... – pisze pani Monika.

Nadrabiamy więc zaległości i spróbujemy wyjaśnić, kiedy wirus opryszczki może być groźny i jak się przed nim bronić. Zacznijmy od podstawowych informacji. Wirus opryszczki (HSV) jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych wirusów na świecie, jego nosicielami jest ok. 80 proc. ludzi. Co więcej, nie sposób się go pozbyć: jeśli wirus się pojawi w organizmie człowieka, pozostanie w nim już do końca życia. Walkę z nim komplikuje też fakt, że wiele zakażeń przebiega bezobjawowo, a zatem wiele osób nie wie nawet, że ma wirusa, i może nim zarażać nieświadomie inne osoby. Wirus opryszczki występuje w dwóch odmianach: HSV1 wywołuje opryszczkę wargową, a HSV2 – opryszczkę narządów płciowych.

Szczególnie groźny w ciąży jest wirus opryszczki narządów płciowych, bo podczas porodu można zarazić dziecko, co może mieć fatalne skutki. Szacuje się, że w Polsce przeciwciała przeciwko HSV2 ma 9,3 proc. populacji. Większość osób zarażonych ma wirusa opryszczki wargowej HSV1, który poza nieprzyjemnymi objawami (na skórze pojawiają się swędzące pęcherzyki, które przekształcają się w ranki, a potem w strupki i znikają po kilkunastu dniach) nie jest groźny. Ale jest jeden wyjątek: gdy kobieta w ciąży „złapie” tego wirusa po raz pierwszy w życiu (tzw. zakażenie pierwotne), może on być niebezpieczny dla płodu – i to właśnie przydarzyło się pani Monice.

Wirus opryszczki: to warto wiedzieć o opryszczce w ciąży

• Zakażenie HSV może przybierać trzy postaci: zakażenia pierwotnego, nawrotowego lub utajonego (bezobjawowego). Zakażenie pierwotne: wirus dostaje się do organizmu i w okresie 2–12 dni pojawiają się objawy infekcji, które są szczególnie nasilone – zmiany skórne (pęcherzyki, ranki, strupki) mogą utrzymywać się do trzech tygodni, a towarzyszą im: gorączka, bóle głowy i mięśni. Zakażenie nawrotowe – objawy są takie same, ale mniej nasilone: strupki znikają szybciej, gorączka i bóle są mniej dokuczliwe. Nawroty występują zwykle kilka razy w roku, a sprzyjają im: gorączka, stres, osłabienie, wychłodzenie. Czynnikiem sprzyjającym nawrotom infekcji jest także ciąża. Nawroty opryszczki są częstsze w przypadku infekcji HSV2 niż HSV1, występują zwykle w miejscu pojawienia się zakażenia pierwotnego i częściej dochodzi do nich w pierwszym roku od zakażenia. Zakażenie utajone to sytuacja, gdy ktoś ma wirusa, ale nie ma objawów choroby. W postaci utajonej wirus bytuje zarówno u osób, u których wystąpiły objawy infekcji, jak i u tych, u których objawów w ogóle nie było. I z tym jest największy problem, bo możesz mieć wirusa i nawet o tym nie wiedzieć: mogłaś zostać zarażona przez partnera (niekoniecznie obecnego), a teraz istnieje ryzyko, że zarazisz dziecko, zwłaszcza że ciąża sprzyja reaktywacji HSV. Plusem tej sytuacji jest fakt, że u osób zarażonych wytwarzają się przeciwciała, które łagodzą wpływ wirusa na płód. Zapamiętaj więc: najgroźniejsze dla dziecka jest zakażenie pierwotne – zarówno wirusem HSV1, jak i HSV2. Zakażenie wtórne HSV1 raczej nie jest groźne dla płodu (choć nie ma co do tego absolutnej pewności), natomiast HSV2 może stanowić zagrożenie w każdej z trzech postaci.
• Wirusa HSV1 z ust łatwo przenieść w okolice intymne – obecnie już ok. 50 proc. zakażeń opryszczki narządów płciowych wywołuje wirus HSV1.
• W ciąży można stosować leki antywirusowe przeciw opryszczce. Za najbardziej bezpieczny uważa się acyklowir: badania wykazały, że stosowanie tego leku nie zwiększa odsetka wad wrodzonych u dzieci.
• Tylko leki doustne lub dożylne osłabiają wirusa opryszczki i zmniejszają częstość nawrotów infekcji. Środki stosowane miejscowo (maści, plastry) łagodzą objawy infekcji, ale nie zapobiegają nawrotom.

Wirus opryszczki: co robić, by chronić dziecko

• Niestety, nie ma na to pewnego sposobu, bo nie istnieje żadna szczepionka, która zapobiega zakażeniu.
• Ponieważ najbardziej groźne jest zakażenie pierwotne, musisz uważać, by się go nie nabawić. Jeśli sama nigdy nie miałaś opryszczki, unikaj ludzi z objawami zakażenia: nie dotykaj zmienionych miejsc, nie całuj się itp. Dotyczy to także twojego partnera: jeśli ma objawy infekcji (jednego lub drugiego typu), natychmiast wyślij go do lekarza na leczenie i na czas choroby ogranicz z nim kontakty, a z seksu najlepiej zrezygnuj.
• Jeśli w 1 lub 2 trymestrze ciąży pojawią się u ciebie objawy pierwszego w życiu zakażenia opryszczką – na ustach lub na genitaliach – jak najszybciej zgłoś się do swojego lekarza, który przepisze lek przeciwwirusowy.
• Także zakażenie nawrotowe HSV2 w ciąży jest bezwzględnym wskazaniem do leczenia acyklowirem. Kontynuacja leczenia do czasu porodu zapobiega nawrotom zakażenia lub bezobjawowej obecności cząsteczek wirusa na błonach śluzowych w okresie okołoporodowym, co pozwala na poród drogami natury.
• Gdy w momencie rozpoczęcia porodu w obrębie narządów płciowych stwierdza się zmiany chorobowe lub objawy zwiastunowe (swędzenie), są to wskazania do wykonania cesarskiego cięcia.
• Jeśli twój partner ma opryszczkę, porozmawiaj ze swoim lekarzem, czy nie powinnaś zrobić badań w tym kierunku, zwłaszcza jeśli masz już za sobą poronienie o nieustalonej przyczynie. Bo kiedy jesteś nosicielką wirusa HSV2, to nawet przy braku objawów infekcji możesz zarazić dziecko w czasie porodu – dlatego warto zastosować w takiej sytuacji leczenie profilaktyczne acyklowirem.
• Staraj się unikać sytuacji, które sprzyjają nawrotom choroby. Są to: gorączka, oziębienie organizmu, stres, ekspozycja na promienie UV, urazy błon śluzowych i skóry, inwazyjne zabiegi kosmetyczne.
• Podczas aktywnej infekcji HSV1 po porodzie chroń dziecko: często myj ręce w ciepłej wodzie z mydłem, zmiany zaklejaj plastrem, nie całuj malca, dopóki pęcherzyki nie zaschną. Możesz karmić piersią, jeśli na brodawce nie ma pęcherzyków opryszczki.

Wirus opryszczki: jak działa na płód

Wirus opryszczki w czasie ciąży może stanowić zagrożenie dla rozwijającego się płodu, a także dla noworodka. Szczególnie groźna jest opryszczka genitalna – do zakażenia wewnątrzmacicznego może dojść w przypadku pierwotnej oraz wtórnej opryszczki narządów płciowych, jak również w przypadku infekcji bezobjawowej u matki. Do zakażenia dziecka dochodzi najczęściej w czasie porodu (85 proc.), może to jednak nastąpić jeszcze w życiu płodowym (5–8 proc.) lub po porodzie (8–10 proc). Zakażenie płodu nie jest równoznaczne z jego uszkodzeniem. Infekcja wewnątrzmaciczna może zakończyć się urodzeniem zdrowego dziecka, poronieniem, porodem przedwczesnym albo objawami wrodzonego zakażenia HSV. Przedostanie się wirusa opryszczki do płodu we wczesnym etapie ciąży może powodować wady ośrodkowego układu nerwowego (zapalenie mózgu, wodogłowie, małogłowie), wątroby (martwicze zapalenie wątroby), śledziony, płuc czy oczu (zapalenie naczyniówki, siatkówki, rogówki). Może też spowodować poronienie: według niektórych szacunków, wirus opryszczki może być przyczyną nawet 25 proc. poronień. Jeśli do zakażenia dojdzie w III trymestrze, istnieje ryzyko porodu przedwczesnego albo dziecko może urodzić się z objawami uogólnionego zakażenia (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc, drgawki). U kobiet z pierwotnym zakażeniem HSV1 większość zakażeń dzieci następuje podczas porodu lub w pierwszych dniach po porodzie. W takim przypadku skutki dla dziecka to: zmiany w obrębie skóry, oczu, jamy ustnej, zapalenie płuc, zapalenie mózgu, drgawki, objawy neurologiczne, zapalenie siatkówki i rogówki. Aż 80 proc. noworodków z wrodzoną opryszczką umiera, jeśli nie zostanie podjęte leczenie.

miesięcznik "M jak mama"