Rzucawka, według różnych źródeł, występuje w 4-50 przypadków na 10 000 żywych urodzeń. Jest diagnozowana u ok. 0,5% kobiet w stanie przedrzucawkowym o łagodnym przebiegu i 2-3% kobiet w ciężkim stanie przedrzucawkowym.
Ponad połowa przypadków rzucawki występuje przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży, a 1/3 w okresie okołoporodowym. Rzucawka późna, wg. definicji występująca co najmniej 48 godzin po porodzie stanowi ok. 16% przypadków.
Do czynników ryzyka wystąpienia rzucawki należy uprzednio stwierdzony stan przedrzucowkowy oraz nadciśnienie tętnicze w ciąży i białkomocz, jednak u 20% ciężarnych z rzucawką nie stwierdza się żadnych zaburzeń w przebiegu ciąży. Rzucawka występująca przed 20. tygodniem ciąży może nasuwać podejrzenie zespołu antyfosfolipidowego u kobiety ciężarnej lub wystąpienia zaśniadu groniastego.
Spis treści
- Jakie są przyczyny wystąpienia rzucawki?
- Jakie są objawy rzucawki?
- Diagnostyka rzucawki
- Leczenie rzucawki
- Rokowanie przy diagnozie rzucawki
Jakie są przyczyny wystąpienia rzucawki?
Dokładna przyczyna rzucawki nie została do końca wyjaśniona. Istnieją dwie hipotezy, które opierają się na nieprawidłowej odpowiedzi mózgu na podwyższone ciśnienie tętnicze.
Pierwsza z nich zakłada zbyt nasiloną odpowiedź krążenia mózgowego na podwyższone ciśnienie tętnicze, w wyniku której dochodzi do skurczu tętnic mózgowych i powstania obszarów niedokrwienia, które z kolei powoduje zlokalizowany obrzęk wewnątrzkomórkowy tkanki mózgowej, a w efekcie wystąpienie drgawek.
Druga hipoteza zakłada uszkodzenie śródbłonka, w wyniku podwyższonego ciśnienia krwi i następowy obrzęk pozakomórkowy, który jest przyczyną wystąpienia drgawek.
Czytaj: Zatrucie ciążowe: gestoza - przyczyny, objawy, leczenie
Jak wygląda ciąża i poród kobiety z ciążowym nadciśnieniem tętniczym?
Zespół HELLP w ciąży: objawy, leczenie, zagrożenia w ciąży.
Jakie są objawy rzucawki?
Dominującym objawem rzucawki są uogólnione drgawki toniczno-kloniczne lub śpiączka. Objawami zwiastunowymi, występującymi przed napadem drgawek są:
- bóle głowy, szczególnie okolicy czołowej
- zaburzenia widzenia – zamazany, niewyraźny obraz
- nadwrażliwość na światło
- ból w nadbrzuszu, szczególnie po prawej stronie
- zaburzenia świadomości
- drgawkom u kobiety towarzyszy także zwolnienie akcji serca płodu.
Diagnostyka rzucawki
Rzucawka jest stanem nagłego zagrożenia życia, dlatego u większości kobiet rozpoznanie stawiane jest na podstawie obrazu klinicznego, bez konieczności wykonywania badań dodatkowych. Do postawienia diagnozy rzucawki upoważnia wystąpienie pojedynczego lub mnogich epizodów drgawek toniczno-klonicznych lub śpiączki u kobiety ciężarnej bez towarzyszących chorób neurologicznych w wywiadzie. Pomocniczo wykonuje się USG-doppler tętnicy macicznej, w której stwierdzane jest zwiększenie oporu naczyniowego.
W przypadku wystąpienia epizodu drgawek, po ustąpieniu których nie stwierdzono zaburzeń w badaniu neurologicznym, nie wykonuje się badań obrazowych takich jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy EEG.
Badania dodatkowe, takie jak badania obrazowe czy laboratoryjne są wskazane w przypadku braku skuteczności leczenia przeciwdrgawkowego i obniżającego ciśnienie tętnicze. Wówczas lekarz poszukuje innej przyczyn wystąpienia drgawek, do których należą:
- udar niedokrwienny lub krwotoczny
- infekcje ośrodkowego układu nerwowego
- zapalenie naczyń mózgowych
- zatrucia
- zaburzenia metaboliczne takie jak hipoglikemia czy mocznica
- padaczka
Czytaj: Ciąża wysokiego ryzyka: przyczyny, rozpoznanie i postępowanie
Tętno płodu: normy. Co oznacza niskie, a co wysokie tętno płodu?
Rzucawka jest stanem zagrożenia życia zarówno matki jak i dziecka, dlatego w przypadku wystąpienia drgawek u kobiety ciężarnej należy natychmiast wezwać pomoc.
Leczenie rzucawki
Leczenie opiera się na doraźnym podaniu tlenu i ułożeniu ciężarnej na lewym boku. W celu przerwania napadu drgawek stosuje się siarczan magnezu, w przypadku podwyższonego ciśnienia krwi stosuje się leki obniżające ciśnienie – hydralazynę lub labetalol. Zarówno siarczan magnezu jak i hydralazyna i labetalol są lekami bezpiecznymi dla płodu.
Leczeniem przyczynowym rzucawki jest rozwiązanie ciąży – przed podjęciem decyzji o ukończeniu ciąży brane jest pod uwagę przede wszystkim ryzyko zgonu lub poważnych powikłań u matki, oraz wiek ciąży i dobrostan płodu. W przypadku konieczności rozwiązania ciąży poniżej 32. tygodnia rekomendowane jest wykonanie cesarskiego cięcia, które można wykonać 15-20 min. po ustabilizowaniu stanu chorej i ustąpieniu drgawek.
W profilaktyce rzucawki najistotniejsze jest monitorowanie ciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży, szczególnie jeśli stwierdzono wcześniej stan przedrzucawkowy, nadciśnienie tętnicze w ciąży lub przed ciążą.
Rokowanie przy diagnozie rzucawki
Ryzyko wystąpienia powikłań u kobiet z rzucawką szacuje się ok. 70%. Powikłania dotyczą ośrodkowego układu nerwowego, głównie udaru mózgu lub niedotlenienia. Wystąpić może także niewydolność nerek, uszkodzenie wątroby, czy odklejenie łożyska.
Ryzyko powikłań dla płodu szacowane jest na ok. 7%. Powikłania związane są przede wszystkim z koniecznością przedwczesnego ukończenia ciąży i wcześniactwem, ale również niedotlenieniem wewnątrzmacicznym spowodowanym odklejaniem łożyska.
Przebycie rzucawki zwiększa ryzyko powikłań w kolejnych ciążach, do których należy odklejenie łożyska, przedwczesny poród i wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu, ryzyko nawrotu rzucawki w kolejnej ciąży jest jednak szacowane na ok. 1-2%. Niezwykle istotne jest zatem poinformowanie ginekologa-położnika o przebytej rzucawce w przypadku rozpoznania kolejnej ciąży.
Rzucawka jest stanem zagrożenia życia zarówno dla matki jak i dziecka, dlatego bardzo ważna jest kontrola swojego zdrowia podczas ciąży, dzięki czemu możliwe będzie wdrożenie odpowiednio wcześnie właściwego leczenia i zapobiegnięcie groźnym powikłaniom.
