Tarczyca w ciąży: dlaczego to tak ważne by była zdrowa?

Zdrowa tarczyca w ciąży jest ważna dla rozwoju dziecka. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak ważną rolę odgrywa tarczyca w organizmie - także w okresie oczekiwania na dziecko.

Tymczasem produkowane przez tarczycę hormony wpływają na pracę niemal wszystkich narządów: stymulują produkcję energii cieplnej, wpływają na procesy intelektualne i nastrój, pracę serca, mięśni szkieletowych, jajników i jelit.

Tarczyca w ciąży i przed zajściem w ciążę wpływa na na ich płodność i rozwój płodu. Zaburzenia pracy tarczycy są bowiem często przyczyną trudności z zajściem w ciążę, poronień i porodów przedwczesnych oraz wad wrodzonych u dziecka. Powinny o tym wiedzieć wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, by w porę wykryć i leczyć ewentualne schorzenia tarczycy.

Spis treści

1. Problemy z tarczycą utrudniają zajście w ciążę
2. Jak hormony tarczycy wpływają na ciążę?
3. Suplementacja jodu w ciąży wpływa na rozwój płodu
4. Jakie są objawy problemów z tarczyca w ciąży?
5. Jakie badania tarczycy wykonać w ciąży?
6. Choroby tarczycy u kobiet w ciąży
7. Niedoczynność i nadczynność tarczycy w ciąży
8. Poporodowe zapalenie tarczycy
9. Koniecznie zbadaj tarczycę w ciąży, jeśli:

Problemy z tarczycą utrudniają zajście w ciążę

Hormony wydzielane przez tarczycę wpływają na pracę jajników, co może prowadzić do problemów z płodnością. Jeśli nie możesz zajść w ciążę lub masz w rodzinie osobę z chorą tarczycą, zrób badania czynności tarczycy. Jest to szczególnie ważne u kobiet z endometriozą czy zespołem policystycznych jajników – schorzenia te zwiększają prawdopodobieństwo zaburzeń tarczycy.

Jak hormony tarczycy wpływają na ciążę?

Tarczyca produkuje i wydziela do krwi trzy hormony: tyroksynę (T4), trijodotyroninę ( T3) oraz kalcytoninę. Hormonem ważnym dla funkcjonowania tarczycy jest również produkowana przez przysadkę mózgową tyreotropina (TSH), która pobudza tarczycę do produkcji T4 i T3.

Im mniej jest we krwi hormonów tarczycy, tym więcej w niej TSH i odwrotnie – dlatego w badaniach kontrolnych ocenia się stężenia zarówno T4 i T3, jak też TSH. Poziom TSH to najczulszy wskaźnik aktywności tarczycy: wysoki świadczy o jej niedoczynności, a bardzo niski – o nadczynności.

Aby tarczyca mogła prawidłowo pracować, konieczna jest odpowiednia ilość jodu – pierwiastka niezbędnego do produkcji hormonów tarczycowych. Jod znajduje się m.in. w rybach morskich, owocach morza, wodzie mineralnej, mleku, serach.

Od 1997 r. w Polsce jodowana jest sól kuchenna, dzięki czemu niemal wyeliminowano problem niedoboru jodu. Jedyny wyjątek to kobiety w ciąży, które mają go za mało.

Suplementacja jodu w ciąży wpływa na rozwój płodu

Hormony tarczycy niezbędne są przede wszystkim do rozwoju mózgu i kości dziecka. Ich niedobór może spowodować ciężkie upośledzenie umysłowe płodu i wady układu kostnego, przedwczesne odklejenie się łożyska, a nawet poronienie.

Dla rozwoju płodu szczególnie ważny jest okres pierwszych 10 tygodni ciąży, bo wówczas nie ma on jeszcze własnej tarczycy i jest uzależniony od dostawy hormonów z organizmu matki, a właśnie wtedy najbardziej intensywnie rozwijają się jego wszystkie narządy, w tym mózg.

Sprawdź: Guzki na tarczycy: czy są groźne?

Aby tarczyca mogła sprostać tym zadaniom w ciąży, przyszła mama powinna – jak zaleca światowa Organizacja Zdrowia – spożywać dziennie 250 mikrogramów jodu, jednak standardowa dieta dostarcza tylko 100–150 mikrogramów.

Lekarze zalecają zatem, by wszystkie kobiety w ciąży przyjmowały w postaci suplementów dodatkowe 150 mikrogramów jodu dziennie.

Jakie są objawy problemów z tarczyca w ciąży?

Niektórzy lekarze zalecają takie badania poziomów hormonów wszystkim przyszłym mamom, inni tylko tym z grup ryzyka. Z całą pewnością trzeba zrobić badania, gdy pojawią się objawy, które sugerowałyby problemy z tarczycą w ciąży.

Łatwo je jednak przegapić, bo są łudząco podobne do fizjologicznych objawów ciąży.

• Objawy niedoczynność tarczycy: m.in. wzmożoną sennością, uczuciem zmęczenia, zwiększeniem wagi ciała, nietolerancją zimna; inne objawy to: cienka, sucha skóra, chrapliwy głos, bóle mięśni i stawów, kłopoty z pamięcią.

• Objawy nadczynność tarczycy:  można ją rozpoznać po takich symptomach jak: uczucie gorąca i nadmierne pocenie się, chudnięcie, przyspieszone bicie serca, drżenie rąk, obrzęki, zaburzenia natury emocjonalnej (rozdrażnienie i niepokój).

Jakie badania tarczycy wykonać w ciąży?

Budowę i wielkość tarczycy precyzyjnie określa badanie USG, a czynność hormonalną – badanie we krwi poziomu hormonów TSH, T4 i T3 oraz ich pochodnych (anty-TPO, czyli przeciwciał przeciwtarczycowych). Przed ciążą wystarczy zrobić oznaczenie TSH oraz przeciwciał anty-TPO, aby wykryć ewentualne zaburzenia.

W ciąży nie wystarczy oznaczyć stężenia TSH, bo jest ono (zwłaszcza w I trymestrze ciąży) fizjologicznie obniżone, trzeba też zbadać T3 i T4. Badanie jest proste – polega na pobraniu próbki krwi (trzeba być na czczo).

Jeśli lekarz nie zaleci ci tego badania, możesz poddać się mu na własną rękę. Będziesz mieć pewność, że ze strony tarczycy nic dziecku nie grozi.

Przeczytaj również: Hashimoto a ciąża

Wrodzona niedoczynność tarczycy

Szukasz diety łagodzącej objawy Hashimoto? Wypróbuj nowy program dietetyczny

Choroby tarczycy u kobiet w ciąży

Choroby tarczycy u kobiet występują prawie 8 razy częściej niż u mężczyzn, a więc już sama płeć jest w pewnym sensie czynnikiem ryzyka. Zagrożenie wzrasta zwłaszcza w okresach dużych zmian hormonalnych, np. podczas dojrzewania, menopauzy, ciąży i przez kilka miesięcy po urodzeniu dziecka. Ciąża sprzyja pojawieniu się problemów z kilku powodów.

Dowiedz się także: Niedoczynność tarczycy w ciąży

Po pierwsze – organizm przechodzi rewolucję hormonalną, po drugie – ogranicza się wtedy spożycie soli (bo powoduje u ciężarnych nadciśnienie), przez co organizm otrzymuje mniej jodu, gdy tymczasem – po trzecie – zapotrzebowanie na jod znacznie wzrasta, bo potrzebuje go także rozwijające się dziecko.

Już w I trymestrze ciąży tarczyca matki musi wytworzyć o 30 proc. więcej hormonów, w II i III trymestrze ciąży o 50 proc. więcej. Zdarza się więc, że u kobiety ciężarnej, która wcześniej była zupełnie zdrowa, gruczoł tarczycy zaczyna gorzej funkcjonować.

Niedoczynność i nadczynność tarczycy w ciąży

Niewłaściwe działanie gruczołu tarczowego przejawia się na dwa sposoby: gdy produkuje on zbyt mało hormonów, mówi się o niedoczynności tarczycy, a gdy jest ich zbyt dużo – występuje nadczynność tarczycy. Oba  zaburzenia w ciąży zwiększają ryzyko samoistnych poronień i innych komplikacji.

• Niedoczynność tarczycy w ciąży może spowodować przedwczesne oddzielenie się łożyska od ściany macicy, przedwczesny poród, stan przedrzucawkowy, który zagraża życiu matki i dziecka, a także nieodwracalne uszkodzenia mózgu płodu (w skrajnych przypadkach prowadzi do kretynizmu). Niedoczynność tarczycy rozwija się u ok. 5 proc. ciężarnych kobiet.

• Nadczynność tarczycy w ciąży  występuje znacznie rzadziej, ale jest nie mniej groźna, może prowadzić do: poronienia, upośledzenia rozwoju płodu, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, wysokiego ciśnienia tętniczego, powstania wad rozwojowych u dziecka.

Choroba tarczycy nie musi mieć złego wpływu na dziecko, pod warunkiem że będzie leczona. Zarówno niedoczynność, jak i nadczynność można – i trzeba – leczyć podczas ciąży. Leczenie polega zwykle na przyjmowaniu doustnie leków zastępujących brakujące hormony lub leków przeciwtarczycowych.

Aby jednak leczenie było możliwe, chorobę trzeba zdiagnozować. I tu pojawia się problem, bo choć wiadomo, że nieleczone zaburzenia tarczycy mogą prowadzić do powikłań ciąży, nie wykonuje się przesiewowych badań tarczycy u wszystkich ciężarnych.

Poporodowe zapalenie tarczycy

Także po porodzie mogą wystąpić zaburzenia: u 5–8 proc. kobiet w ciągu roku od urodzenia dziecka pojawia się poporodowe zapalenie tarczycy.

Trudno je rozpoznać, bo objawy są typowe dla nowej sytuacji życiowej matki: lęk, bezsenność, rozdrażnienie, zmęczenie, depresja. By zmniejszyć ryzyko kłopotów, trzeba także podczas karmienia piersią przyjmować dziennie 150 µg jodu.

Czytaj też: KTG – wiesz, że możesz wykonywać to badanie samodzielnie w domu?

Zobacz, czy nie masz problemów z tarczycą, zanim zajdziesz w ciążę

miesięcznik "M jak mama"