Szczepienia w ciąży w przypadku niektórych chorób są możliwe i bezpieczne. Jest też korzystne, ponieważ daje ochronę przed zachorowaniem nie tylko przyszłej mamie, ale też jej dziecku w pierwszych miesiącach życia. Warto zatem temat przemyśleć i rozważyć, czy nie skorzystać z możliwości zaszczepienia się.
Spis treści:
- Szczepienie przeciw grypie w ciąży
- Szczepionka przeciw krztuścowi
- Szczepienie w ciąży przeciw WZW typu B
- Szczepienia zabronione w ciąży
Szczepienie przeciw grypie w ciąży
Grypa jest chorobą, która jest bardzo niebezpieczna dla kobiet w ciąży – groźniejsza niż winnych okresach życia. Zakażenie wirusem grypy może spowodować poronienie, a także poród przedwczesny, urodzenie dziecka o niskiej masie ciała czy nawet obumarcie płodu.
Czytaj: Grypa w ciąży: leczenie i objawy grypy
Wirus grypy nie ma działania teratogennego (nie powoduje powstawania wad wrodzonych), jednak w przebiegu zakażenia u matki może dojść do zaburzeń rytmu serca u płodu. A obronić się przed zachorowaniem w ciąży jest trudniej niż wcześniej, bo przyszła mama ma osłabiony układ odpornościowy.
Dlatego zaszczepienie się jest najlepszym sposobem ochrony przed wirusem. Wprawdzie nie wyklucza całkowicie możliwości zakażenia, ale nawet gdyby do tego doszło, to infekcja będzie miała przebieg bezobjawowy albo też objawy choroby będą znacznie łagodniejsze, a ryzyko wystąpienia powikłań pogrypowych jest wówczas znikome.
Czytaj: Tachykardia płodu: przyczyny, postępowanie. Czy tachykardia oznacza indukcję porodu?
- Dlaczego warto?
Przeciwciała przeciwko grypie wytworzone przez organizm przyszłej mamy chronią nie tylko ją, ale także płód oraz dziecko przez pierwsze miesiące życia. Jest to bezcenna ochrona, której noworodek i młode niemowlę nie może uzyskać w inny sposób, gdyż szczepionki przeciwko grypie podaje się dzieciom dopiero po ukończeniu 6. miesiąca życia.
Zaszczepić się powinny zwłaszcza te ciężarne, które pracują w służbie zdrowia lub kontaktują się z dużą liczbą osób (w pracy, komunikacji publicznej etc.). Także kobiety, których termin porodu przypada na szczyt zachorowań (styczeń, luty), powinny o tym pomyśleć, bo ich dziecko po porodzie będzie bardziej zagrożone. Szczepionka kosztuje 30–50zł.
- Kiedy można przyjąć szczepionkę?
Najlepiej jak najwcześniej, ponieważ grypa jest szczególnie groźna we wczesnej ciąży, a zanim szczepionka zacznie w pełni działać, musi minąć ok. dwóch tygodni. Jeśli nie zaszczepiłaś się przed ciążą, możesz to zrobić w każdym okresie ciąży, także w I trymestrze; zawsze po konsultacji z lekarzem.
Szczepienie najlepiej wykonać przed rozpoczęciem sezonu epidemicznego, czyli właśnie teraz, we wrześniu. Jest to możliwe, gdy tylko tegoroczne szczepionki będą dostępne.
- Czy to bezpieczne?
Szczepionka przeciw grypie dostępna w Polsce to szczepionka inaktywowana, czyli przygotowana z drobnoustrojów zabitych – jest bezpieczna, nie powoduje powikłań ani u przyszłej matki, ani u płodu.
Szczepionka przeciw krztuścowi
Krztusiec (dawniej zwany kokluszem) to ostra choroba zakaźna dróg oddechowych wywoływana przez bakterię Bordetella pertussis, a przenoszona drogą kropelkową. Jest szczególnie groźna dla małych dzieci. Początkowo jej objawy przypominają przeziębienie – to słaby kaszel i czasem gorączka. Ale po 1–2 tygodniach może wystąpić bardzo nasilony, napadowy kaszel, który utrzymuje się całymi tygodniami.
Krztusiec u noworodków może mieć bardzo ciężki przebieg – prowadzić do zapalenia ucha środkowego, zapalenia płuc, niedotlenienia mózgu, zaburzeń neurologicznych, a nawet śmierci. I to właśnie ze względu na ochronę noworodka przed krztuścem od 2016 roku Polski Program Szczepień Ochronnych zaleca szczepienie kobiet w ciąży szczepionką przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.
- Dlaczego warto?
Szczepiąc się w ciąży, zdecydowanie zwiększasz ochronę swojego dziecka przed krztuścem w pierwszych miesiącach życia, bo wytworzone przez twój organizm przeciwciała przechodzą przez łożysko do płodu. To ważne, bo przez pierwsze pół roku życia dziecko jest bezbronne wobec tej bakterii (można je zaszczepić po 6. tygodniu życia, ale ochronę przed krztuścem zapewnia dopiero podanie trzech dawek szczepienia, co trwa ok. pół roku). Warto podkreślić, że liczba zachorowań na krztusiec w ostatnich latach bardzo wzrosła. Z badań przeprowadzonych w Kalifornii wynika, że szczepienie ciężarnych za pomocą preparatu dTpa zmniejsza o 91 proc. ryzyko zachorowania na krztusiec w pierwszych dwóch miesiącach życia dziecka oraz o 69 proc. wciągu 1. roku życia.
- Kiedy się szczepić
Szczepienie przeciw krztuścowi (a także błonicy i tężcowi) powinno nastąpić w okresie od 28. do 36. tygodnia ciąży. Termin jest bardzo ważny – jeśli zdecydujesz się za późno, może nie wystarczyć czasu na wytworzenie przeciwciał oraz ich przezłożyskowy transfer do płodu (stąd szczepienie powinno się odbyć najlepiej dwa tygodnie przed porodem). Szczepienie powinny rozważyć przede wszystkim te kobiety, które były szczepione ponad 10 lat temu – w ich przypadku przyjęta kiedyś szczepionka jest już nieskuteczna.
Warto też zweryfikować stan zaszczepienia domowników – to od nich zaraża się niemowlę, tak więc tata dziecka też powinien się zaszczepić, jeśli od jego ostatniego szczepienia minęło 10lat.
- Czy to bezpieczne?
Wszystkie szczepionki przeciw krztuścowi są szczepionkami inaktywowanymi, czyli nie zawierają żywych drobnoustrojów. Kobietom w ciąży rekomenduje się szczepionkę dTap. Dostępne badania naukowe wskazują, iż szczepionka ta jest bezpieczna zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Koszt szczepionki: ok. 90zł.
Szczepienie w ciąży przeciw WZW typu B
Wirusowe zapalenie wątroby typu B to choroba wywoływana przez wirus HBV, który przenosi się przez krew i inne płyny ustrojowe. Do większości zakażeń dochodzi w placówkach opieki medycznej, np. w wyniku użycia źle wysterylizowanego sprzętu. Ryzykowne są też: tatuaż, piercing, zabiegi u fryzjera i kosmetyczki. Zakażenie może przenosić się też drogą seksualną. Zachorowanie na WZW typu B ma dwie postaci – przewlekłą lub ostrą. Każda z nich może mieć groźne konsekwencje – zakażenie przewlekłe po latach może prowadzić do marskości wątroby i raka, zaś ostra, tzw. piorunująca postać zapalenia szybko prowadzi do niewydolności wątroby.
Chorobie tej można zapobiegać poprzez szczepienia ochronne – ma to sens wtedy, gdy kobieta nie jest zakażona ani wcześniej uodporniona. Jeśli była szczepiona kiedykolwiek w przeszłości – prawdopodobnie ma zapewnioną odporność na całe życie, bo szczepienia przeciw WZW typu B są bardzo skuteczne. Każda ciężarna ma wykonywane badanie na obecność antygenu HBs – wynik pozytywny jest dowodem zakażenia (w tej sytuacji dziecko otrzyma po urodzeniu przeciwciała, które powinny zablokować aktywność wirusa).
- Dlaczego warto?
Bo jest to najlepszy sposób na to, by ustrzec się wirusa HBV– trzy dawki szczepionki chronią przed zachorowaniem przez całe życie. Chora na WZW B matka może zarazić swoje dziecko – najczęściej podczas porodu. A należy pamiętać, że właśnie zachorowania u najmłodszych mają najcięższy przebieg i często przechodzą w postać przewlekłą, z jej późniejszymi powikłaniami.
- Kiedy można przyjąć szczepionkę?
Najlepiej w III trymestrze ciąży – tak aby przed porodem przyszła mama otrzymała co najmniej dwie dawki szczepionki.
W Polsce dostępnych jest kilka szczepionek przeciw WZW typu B (np. Engerix, Euvax). Cena: 50–90zł.
- Czy to bezpieczne?
Szczepienie przeciw WZW typu B jest bezpieczne zarówno dla płodu, jak i dla mamy.
Wszystkie opisane w tekście szczepionki są dla dorosłych odpłatne – NFZ ich nie refunduje. Wszystkie też są wymienione w Polskim Programie Szczepień Ochronnych jako zalecane dla kobiet w ciąży, a więc bezpieczne i skuteczne.
W celu przyjęcia szczepienia trzeba się wybrać do przychodni (lekarza rodzinnego), gdzie takie świadczenia są oferowane – może to być poradnia przyszpitalna, ale niekoniecznie.
Przed przyjęciem szczepionki konieczna jest konsultacja u lekarza, który oceni, czy nie ma przeciwwskazań do wykonania szczepienia. Żadne szczepienia ochronne nie są wymienione w standardzie opieki okołoporodowej – dlatego ginekolodzy rzadko je proponują – ale to nie oznacza, że w ciąży są one przeciwwskazane, nieskuteczne czy niebezpieczne.
Szczepienia zabronione w ciąży
Szczepienia zdecydowanie przeciwwskazane w ciąży to te zawierające żywe atenuowane („osłabione”) drobnoustroje, czyli przeciw: odrze, śwince, różyczce, ospie wietrznej, gruźlicy, a także szczepienie przeciw HPV.
