Wewnątrzmaciczne obumarcie płodu, czyli ciąża obumarła, to stan, w którym dochodzi do śmierci dziecka w łonie matki. Martwe dziecko może zagrażać zdrowiu i życiu matki, zwłaszcza jeśli pozostaje w jej brzuchu przez dłuższy czas.
Spis treści
- Przyczyny wewnątrzmacicznego obumarcia płodu
- Wewnątrzmaciczne obumarcie płodu – objawy
- Groźne powikłania
- Diagnostyka wewnątrzmacicznego obumarcia płodu
- Ciąża obumarła – co dalej?
- Badania po urodzeniu martwego dziecka
- Kiedy ponownie można zajść w ciążę?
Przyczyny wewnątrzmacicznego obumarcia płodu
Przyczynami ciąży obumarłej mogą być choroby matki – nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, przewlekła choroba nerek, wady serca, niedoczynność tarczycy. Mogą do niej doprowadzić wady macicy lub szyjki macicy (np. macica dwurożna, mięśniaki, uszkodzenia szyjki macicy, niewydolność szyjki macicy), zaburzenia hormonalne, zaburzenia o podłożu immunologicznym (przede wszystkim zespół antyfosfolipidowy).
Nie bez znaczenia są także czynniki zewnętrzne, takie jak: złe odżywianie, używki (alkohol, nikotyna), promieniowanie rentgenowskie, niektóre leki, ciężka praca fizyczna (np. dźwiganie ciężkich przedmiotów), stres, wstrząs psychiczny.
Do śmierci dziecka w łonie matki mogą się przyczynić także wady wrodzone i choroby genetyczne dziecka. Wewnątrzmaciczne obumarcie płodu może być również wynikiem konfliktu serologicznego, zaburzeń krążenia łożyskowego (niewydolność łożyska), przedwczesnego oddzielenia łożyska, zaburzenia krążenia w pępowinie (okręcenie się jej wokół jakiejś części płodu) i zakażenia wewnątrzmacicznego płodu.
Wewnątrzmaciczne obumarcie płodu – objawy
Pierwszym objawem wewnątrzmacicznego obumarcia płodu jest zwykle brak odczuwania ruchów dziecka przez matkę. Inne niepokojące objawy to zmniejszający się obwód brzucha, zatrzymanie wzrostu piersi, zmniejszenie się masy ciała. Charakterystyczne jest także zniknięcie zasinienia i rozpulchnienia narządów płciowych. Ciężarna może mieć także uczucie bezwładnego ciężaru w brzuchu. Jeśli jest to ciąża donoszona (po 37. tygodniu jej trwania) płyn owodniowy jest zielony lub brunatny.
Czytaj także: Zielone wody płodowe - czy zawsze są groźne dla dziecka?
Groźne powikłania
Wewnątrzmaciczne obumarcie płodu może doprowadzić do zaburzenia krzepnięcia krwi, zwłaszcza jeśli obumarły płód znajdował się w macicy przez długi czas. Jest to stan zagrożenia nie tylko zdrowia, lecz także życia matki.
Diagnostyka wewnątrzmacicznego obumarcia płodu
Rozpoznanie stawia się na postawie badania USG, które wykazuje, że serce płodu nie bije.
Ciąża obumarła – co dalej?
W przypadku wewnątrzmacicznego obumarcia płodu czeka się dwa tygodnie, aż dojdzie do samoistnego poronienia (można o nim mówić, gdy ciąża trwa nie dłużej niż 22 tygodnie) lub do porodu przedwczesnego (można o nim mówić, gdy ciąża od 22. do 37. tygodnia).
Jeśli po tym czasie nie dojdzie do samoistnego poronienia, podaje się syntetyczny analog prostaglandyny (dopochwowo lub podjęzykowo). Jego działanie polega na wywoływaniu skurczów macicy. Wykonuje się także łyżeczkowanie macicy w celu oczyszczenia jej z resztek tkanki płodowej.
Gdy poronienie następuje do 7. tygodnia ciąży, macica oczyszcza się sama, tzn. z organizmu samoistnie zostaje wydalony zarodek wraz z całą tkanką płodową. Po 7. tygodniu ciąży z macicy usuwany zostaje zarodek i tylko część łożyska oraz błon płodowych, dlatego konieczne jest mechaniczne usuniecie pozostałości. W ciąży zaawansowanej wywołuje się poród drogami natury, stosując oksytocynę w kroplówce.
Cesarskie cięcie – w trosce o zdrowie i życie kobiety - wykonuje się tylko wtedy, gdy dziecko jest duże lub nieprawidłowo ułożone. Tzw. cesarka jest poważnym zabiegiem operacyjnym, który może doprowadzić do wielu powikłań. Poród naturalny jest więc bezpieczniejszy dla zdrowia i życia matki.
Czytaj także: Jak przebiega poród martwego dziecka?
Postępowanie w przypadku śmierci jednego płodu w ciąży bliźniaczej zdecydowanie różni się od postępowania w przypadku ciąży pojedynczej.
Według badań w około 1/3 ciąż bliźniaczych dochodzi do śmierci jednego z płodów. W pierwszym trymestrze martwy płód „wchłania się”. Mówimy wtedy o zespole znikającego bliźniaka. Do powikłań dochodzi niezwykle rzadko, dlatego zaleca się postępowanie zachowawcze ( wykonuje się badania i obserwuje ale nie przeprowadza zabiegów). Szansa na urodzenie zdrowego dziecka jest bardzo duża.
W drugim i trzecim trymestrze rokowanie w znacznym stopniu zależy od tego, czy mamy do czynienia z ciążą jedno- czy dwukosmówkową.
W ciąży dwukosmówkowej nie ma połączeń w łożysku między bliźniakami. Nie ma więc ryzyka, że żywy płód „wykrwawi” się do układu krążenia martwego płodu. Jest to oczywiście znaczne uproszczenie, ale pozwala zrozumieć mechanizm zagrożenia.
W przypadku ciąży jednokosmówkowej bliźniaki mają wspólne łożysko. Po śmierci jednego z płodów ze względu na różnicę w ciśnieniu krwi, może dojść do „pompowania krwi” od żywego bliźniaka do martwego. Oczywiście jest to możliwe tylko wtedy, gdy istnieją połączenia w łożysku. W takim przypadku przebieg ciąży musi być szczegółowo monitorowany.
Wykonuje się badania USG, w których ocenia się stan żywego płodu, w szczególności badanie przepływów krwi. Pozwala to na ocenę stopnia niedokrwistości u płodu oraz wydolności układu krążenia. Monitoruje się również stan zdrowia matki. W 34-36 tygodniu ciąży, kiedy ryzyko wcześniactwa jest już znacznie mniejsze, rozważa się wywołanie porodu. Ciążę kończy się również wcześniej w przypadku zagrożenia dla matki lub żywego płodu.
Szczególnym przypadkiem jest ciąża jednokosmówkowa, jednoowodniowa. Płody mają wówczas nie tylko wspólne łożysko, ale i „worek” owodniowy. W takim przypadku, kiedy dojdzie do obumarcia jednego płodu, ciążę kończy się zwykle nawet wcześniej (w 28 tygodniu).
Praktycznie w żadnym okresie ciąży bliźniaczej nie usuwa się martwego płodu z uwagi na bardzo duże prawdopodobieństwo powikłań. Nawet gdy ze względów medycznych redukuje się liczbę płodów, martwe płody wciąż pozostają w macicy.
Jeśli dojdzie do poronienia lub porodu jednego z płodów, próbuje się niekiedy opóźnić poród drugiego bliźniaka. Jednak takie działanie jest obarczone dużym ryzykiem dla matki i stosuje się je w ściśle uzasadnionych przypadkach.
Badania po urodzeniu martwego dziecka
Większość lekarzy przekonuje, że po pierwszym poronieniu nie są potrzebne specjalne badania. Jeśli kobieta chce znaleźć przyczynę poronienia, może wykonać potrzebną diagnostykę, ale na własny koszt. Lekarze zaczynają szukać nieprawidłowości dopiero wtedy, gdy kobieta poroni trzy razy. Wówczas wykonuje się badanie histopatologiczne, badanie immunologiczne (by ustalić, czy do poronienia nie doszło w wyniku nieprawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego kobiety), badanie genetyczne (zarówno płodu, jak i rodziców), badania w kierunku toksoplazmozy, cytomegalii, różyczki, listeriozy, opryszczki i chlamydiozy, a także badania hormonalne (te najlepiej wykonać po kilku miesiącach od poronienia), badania wykrywające wady anatomiczne narządu rodnego (np. wady macicy).
Kiedy ponownie można zajść w ciążę?
Lekarze zalecają, aby z zajściem w kolejną ciążę poczekać przynajmniej 3-6 miesięcy. Tyle czasu potrzebuje błona śluzowa macicy, aby się zregenerować, a jajniki - aby powrócić do swojej funkcji. Warto wiedzieć, że po ponownym zajściu w ciążę ryzyko poronienia wynosi 15–20 proc.
