Kwas foliowy w ciąży to ważny suplement ciążowy. Należy do rozpuszczalnych w wodzie witamin grupy B, a dokładnie jest to dziewiąta w szeregu witamina B9. Po raz pierwszy została wyizolowana z liści szpinaku w 1941 r. (stąd nazwa kwas foliowy, od łacińskiego „folium” – liść).
Substancja ta i jej pochodne zaliczane są do folianów. Witamina B9 odgrywa kluczową rolę w biosyntezie kwasów nukleinowych DNA i RNA, które są odpowiedzialne za prawidłowy wzrost i podział wszystkich komórek organizmu.
Organizm człowieka nie potrafi sam wytwarzać kwasu foliowego, dlatego musimy go dostarczać z zewnątrz – z pożywieniem bądź w postaci suplementu. Jego rola w ludzkim ustroju jest nie do przecenienia. Przypominamy, dlaczego suplementacja kwasy foliowego jest tak ważna w przypadku kobiet spodziewających się dziecka.
Spis treści
- Dlaczego kwas foliowy jest ważny w ciąży?
- Co to są aktywne foliany?
- Jak sprawdzić, czy przyswajam kwas foliowy?
- Czy zawsze konieczna jest suplementacja kwasu foliowego?
- Jak długo należy stosować suplementację i w jakich dawkach?
- Czy można zacząć suplementację dopiero na początku ciąży?
- Jak długo kontynuować suplementację kwasy foliowego?
- Kwas foliowy w postaci tabletek jednoskładnikowych czy jako składnik preparatów wielowitaminowych?
- Czy kwas foliowy wpływa również na stan mamy?
Dlaczego kwas foliowy jest ważny w ciąży?
Ponieważ niedobór folianów w organizmie może być przyczyną wrodzonych wad rozwojowych centralnego układu nerwowego. Wielokrotnie udowodniono, że suplementacja diety kobiet w ciąży kwasem foliowym (czyli witaminą B9) zapobiega powstawaniu u jej dziecka wad cewy nerwowej – zmniejsza ryzyko ich wystąpienia aż o 70 proc.!
A wady cewy nerwowej to bardzo poważne wady wrodzone mózgu i rdzenia kręgowego, takie jak: bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa, przepuklina mózgowa. Kwas foliowy zmniejsza również ryzyko wystąpienia u dziecka wrodzonych wad serca oraz układu moczowego, a także jest niezbędny w profilaktyce anemii.
Dlatego lekarze zalecają, aby kobiety w ciąży codziennie spożywały 0,4 mg kwasu foliowego w „okresie okołokoncepcyjnym”, najlepiej już trzy miesiące przed zapłodnieniem i trzy miesiące po.
A ponieważ momentu poczęcia nie da się zaplanować w stu procentach, byłoby idealnie, gdyby tabletki z kwasem foliowym przyjmowała każda kobieta prowadząca aktywne życie seksualne, która może zajść w ciążę. Dzięki temu w momencie zapłodnienia przyszła mama będzie mieć w swoim organizmie odpowiedni zapas tej cennej witaminy (część kwasu foliowego jest magazynowana w wątrobie przez 3–4 miesiące, reszta jest wydalana z kałem i moczem).
To ważne, ponieważ wady cewy nerwowej powstają do 28. dnia od poczęcia, a pierwsza wizyta u lekarza często wypada później. Trzeba więc stosować kwas foliowy już przed poczęciem albo zacząć od razu, gdy tylko pojawi się podejrzenie ciąży.
CZY WIESZ, ŻE...
- Polska należy do krajów o najwyższej w Europie umieralności niemowląt z powodu wad cewy nerwowej.
- Według danych Instytutu Matki i Dziecka, w Polsce co roku rodzi się około 2000 dzieci z wadami cewy nerwowej.
- Także mężczyźni mający w planach powiększenie rodziny powinni przyjmować kwas foliowy, ponieważ nasienie mężczyzn z niedoborem tej witaminy jest gorszej jakości i może powodować zaburzenia rozwojowe u przyszłego dziecka.
Co to są aktywne foliany?
Aby kwas foliowy mógł być wykorzystany przez organizm, musi najpierw zostać przetworzony w procesach metabolicznych do aktywnej formy. Odbywa się to głównie dzięki enzymowi o nazwie reduktaza metylenotetrahydrofolianu (MTHFR).
Niestety, u niektórych osób ten proces nie zachodzi lub zachodzi w małym zakresie z powodu defektu enzymu MTHFR. Badania przeprowadzone w Polsce wykazały, że około 50 proc. kobiet cierpi na defekt enzymatyczny, w którego wyniku nie metabolizują kwasu foliowego do jego aktywnej formy. Defekt ten może występować z różnym nasileniem. Według szacunków ok. 40 proc. kobiet z tym defektem przyswaja o 30 proc. mniej kwasu foliowego, a 10 proc. kobiet – aż o 70 proc. mniej.
W takich przypadkach konieczne jest włączenie do suplementacji w czasie przygotowania do ciąży, a przede wszystkim w okresie ciąży aktywnej formy folianów, gotowej do włączenia w szlak folianów, bez konieczności redukcji, tak jak w przypadku kwasu foliowego.
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne poleca wszystkim kobietom będącym w ciąży i ją planującym suplementację kwasem foliowym w połączeniu z aktywnymi folianami. To tzw. foliany złożone.
Jak sprawdzić, czy przyswajam kwas foliowy?
Osoby z mutacją w genie MTHFR zwykle nie mają żadnych objawów klinicznych. Aby go wykryć, należy przeprowadzić badanie genetyczne (detekcja mutacji w genie MTHFR), którego nie wykonuje się u wszystkich ciężarnych.
Wskazaniami do wykonania badania krwi, które wykrywa mutację genu upośledzającą przyswajanie kwasu foliowego, są m.in.: choroba zakrzepowo-zatorowa (po wykluczeniu zespołu antyfosfolipidowego), nawracające poronienia samoistne (w 10.–20. tygodniu), patologie ciążowe 3 trymestru, a także występowanie w rodzinie osób z upośledzeniem umysłowym, padaczką o nieustalonej przyczynie lub z potwierdzoną mutacją C677T w genie MTHFR.
Czy zawsze konieczna jest suplementacja kwasu foliowego?
Należy spożywać produkty zawierające kwas foliowy i uzupełniać je suplementami. Jest wiele produktów, które są źródłem folianów, najbogatsze to: ciemnozielone warzywa (szpinak, brukselka, natka pietruszki, kapusta, szparagi, sałata), pomarańcze i banany, produkty z pełnego ziarna, nasiona roślin strączkowych, drożdże, sery, jajka.
Jednak samo jedzenie nie wystarczy, bo w ciąży zapotrzebowanie na witaminę B9 wzrasta o ponad 50 proc., co jest trudne do zrealizowania. Poza tym foliany są bardzo wrażliwe na słońce i wysoką temperaturę – pod ich wpływem w dużym stopniu „ulatniają się” z pożywienia. Dlatego specjaliści radzą, aby każda bez wyjątku kobieta w ciąży przyjmowała preparaty zawierające foliany.
Czytaj: Zdrowe odżywianie w ciąży: jak powinna wyglądać dieta ciężarnej?
Jakie witaminy i minerały są potrzebne w 1 trymestrze ciąży?
Jak łączyć witaminy i składniki mineralne, by poprawić ich wchłanianie?
Jak długo należy stosować suplementację i w jakich dawkach?
Idealnie byłoby, gdyby suplementacja kwasu foliowego zaczęła się minimum 6 tygodni przed ciążą, a w przypadku kobiet, które stosowały antykoncepcję hormonalną – nawet 12 tygodni przed zapłodnieniem. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca, aby kontynuować ją do końca II trymestru ciąży.
Standardowa zalecana dawka to 0,4 mg kwasu foliowego dziennie. Całkowite spożycie kwasu foliowego nie powinno przekraczać 1 mg dziennie, z wyjątkiem przypadków leczenia pod nadzorem lekarza. Dawkę kwasu foliowego należy zwiększyć u kobiet w ciąży wielopłodowej, mających nadwagę (wskaźnik BMI powyżej 30), palących papierosy, stosujących wcześniej doustną antykoncepcję hormonalną oraz z niedokrwistością megaloblastyczną i z hiperhomocysteinemią.
Natomiast kobiety, które urodziły już dziecko z wadą cewy nerwowej lub przyjmują leki przeciwpadaczkowe, powinny przyjmować dawkę 4 mg kwasu foliowego dziennie. Według ekspertów standardową dawkę powinna przyjmować każda kobieta w wieku rozrodczym, nawet nieplanująca ciąży, ale prowadząca życie seksualne.
Czy można zacząć suplementację dopiero na początku ciąży?
Większość kobiet zaczyna brać kwas foliowy dopiero wtedy, gdy się dowiedzą o ciąży, często w 8. czy 10. tygodniu. Wtedy jest już za późno na to, by zapobiec wadom cewy nerwowej. Więc czy suplementacja ma sens? T
o prawda, że zamknięcie cewy nerwowej – warunek prawidłowego rozwoju centralnego układu nerwowego – następuje już ok. 22. dnia życia płodowego. Dlatego tak ważne jest przyjmowanie kwasu foliowego jeszcze przed ciążą. Ale witamina B9 jest niezbędna do prawidłowego wzrostu i podziału wszystkich komórek, więc płód wciąż jej potrzebuje.
Kwas foliowy wspomaga procesy krwiotwórcze, biorąc udział w produkcji czerwonych krwinek. Poza tym wspomaga układ pokarmowy – pracę jelit, żołądka i wątroby.
Jak długo kontynuować suplementację kwasy foliowego?
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje przyjmowanie preparatów z kwasem foliowym do końca 2 trymestru, ale niektórzy lekarze wydłużają ten okres do końca ciąży. Kwasu foliowego raczej nie można przedawkować – jego nadmiar jest wydalany z moczem.
Kwas foliowy w postaci tabletek jednoskładnikowych czy jako składnik preparatów wielowitaminowych?
Nie ma to większego znaczenia. Ważna jest dawka – trzeba zwracać uwagę, czy preparaty wieloskładnikowe zawierają kwas foliowy w ilości zalecanej przez lekarza. A stosując tabletki jednoskładnikowe, trzeba pamiętać o tym, aby stosować dodatkowo inne preparaty (np. z jodem czy kwasem DHA), ale już bez kwasu foliowego w składzie.
Czy kwas foliowy wpływa również na stan mamy?
Kwasu foliowego potrzebują wszyscy. Wymienione już jego role mają znaczenie także dla przyszłej mamy: dzięki suplementacji lepiej działa układ pokarmowy i mniejsze jest ryzyko anemii. Poza tym kwas foliowy przyczynia się do powstawania dwóch ważnych neuroprzekaźników: serotoniny i noradrenaliny.
Serotonina to „hormon szczęścia” – zapewnia dobry nastrój i spokojny sen. Jej niski poziom wiąże się z depresją. Można więc powiedzieć, że duże ilości kwasu foliowego zapobiegają depresji u przyszłej mamy. Według niektórych doniesień kwas foliowy obniża też ryzyko raka piersi i raka jelita grubego.
Czytaj: Organogeneza człowieka: co to za proces?
Magnez w ciąży: jakie dawki przyjmować i jak długo suplementować magnez?
Jakie witaminy i minerały są potrzebne w 3 trymestrze ciąży?
miesięcznik "M jak mama"
