Ile USG w ciąży wykonać? Oto kalendarz badań USG w ciąży według standardów opieki okołoporodowej

2023-09-18 11:19

Badania w ciąży, także badania USG, to podstawowe elementy opieki nad każdą ciężarną. Każdy lekarz zleca taką liczbę badań, jaką uważa za słuszną, jednak istnieje pewne minimum wyznaczone przez standardy opieki okołoporodowej. Ile badań USG w ciąży trzeba koniecznie wykonać?

Kobieta podczas badania USG na początku ciąży

i

Autor: Getty images Ile USG w ciąży wykonać? Oto kalendarz badań USG w ciąży według standardów opieki okołoporodowej

Badania ultrasonograficzne to istotne testy, które pozwalają lekarzowi ocenić rozwój płodu, wykryć ewentualne nieprawidłowości i zareagować na nie. Dlatego są niezbędnymi  badaniami, które zostały umieszczone na liście obowiązkowych badań w ciąży znajdującej się w standardach opieki okołoporodowej.   

W zależności od momentu ciąży, w którym przeprowadzane jest badanie, położnik ocenia inne parametry i zwraca uwagę na inne szczegóły, dlatego opuszczenie któregoś z badań USG może mieć fatalne konsekwencje. 

Według Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w prawidłowej ciąży należy wykonać trzy badania USG czwarte jest zalecane, jeśli po 40. tygodniu ciąży nie doszło do rozwiązania. Warto wiedzieć, że może być ich więcej: jeśli lekarz dostrzega problemy, może zlecić dodatkowe badania, które będą bezpłatne (realizowane w ramach NFZ). W prywatnych gabinetach badania USG w ciąży są wykonywane częściej, ale odpłatnie.

Ważna informacja: w chwili obecnej nie istnieją żadne badania, których wyniki sugerowałyby, że USG w ciąży wpływa niekorzystnie na rozwój płodu.

Zobacz też: Reality-show prosto z brzuszka - jakie korzyści daje USG 4D i ile kosztuje?

Spis treści

  1. Jak się przygotować do badania USG?
  2. USG w ciąży przed 10. tygodniem ciąży
  3. Pierwsze obowiązkowe USG w ciąży - między 11. a 14. tygodniem ciąży
  4. USG połówkowe - drugie obowiązkowe USG w ciąży - między 18. a 22. tygodniem ciąży
  5. Trzecie obowiązkowe USG w ciąży - między 27. a 32. tygodniem ciąży
Wszystko o badaniu USG 3D

Jak się przygotować do badania USG?

W przypadku badania USG w ciąży zaleca się opróżnienie pęcherza moczowego przed wejściem do gabinetu. Lepiej też zrezygnować tego dnia z kremów i preparatów stosowanych na skórę brzucha, mogących ograniczać penetrację wiązki ultradźwięków.

USG w ciąży przed 10. tygodniem ciąży

Badanie USG przed 10. tygodniem ciąży powinno potwierdzić czy doszło do zapłodnienia. Tego badania USG nie ma w standardzie opieki okołoporodowej, ale jest standardem w wielu gabinetach ginekologicznych, zwłaszcza prywatnych. Rekomenduje je również Sekcja Ultrasonografii PTG. Jest to pierwsze badanie USG, wykonywane podczas jednej z pierwszych wizyt u ginekologa po dodatnim wyniku testu ciążowego. Pierwsze badanie USG w ciąży powinno być wykonywane sondą dopochwową (wcześniej należy opróżnić pęcherz). Badanie USG przed 10. tygodniem ciąży nie jest refundowane, zwykle wchodzi w koszt wizyty u lekarza prowadzącego prywatną praktykę.

Cel badania USG: potwierdzenie ciąży oraz jej lokalizacji – czy jest prawidłowa (wewnątrzmaciczna), czy nie.

Co dokładnie jest oceniane podczas badania USG przed 10. tygodniem ciąży?

  • uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego – na tej podstawie stwierdza się ciążę wewnątrzmaciczną i wyklucza ciążę pozamaciczną
  • pęcherzyk ciążowy – jego obecność (pomiar), położenie w jamie macicy, liczba pęcherzyków ciążowych i ich kształt
  • zarodek – jego obecność, pomiar długości, obecność czynności serca
  • liczba zarodków, kosmówek i owodni
  • pęcherzyk żółtkowy – obecność (tak/nie), opis ewentualnych nieprawidłowości
  • narząd rodny – macica wraz z szyjką (kształt, budowa, wady, mięśniaki itp.), wielkość (prawidłowa, powiększona), lokalizacja i budowa przydatków.

Co mówią wyniki badania USG przed 10. tygodniem ciąży?

Badanie badania USG przed 10. tygodniem ciąży ocenia, czy doszło do ciąży i czy jest ona prawidłowo umiejscowiona (ciąża pozamaciczna musi zostać usunięta, bo stanowi zagrożenie dla życia kobiety).

Pierwsze obowiązkowe USG w ciąży - między 11. a 14. tygodniem ciąży

Pierwsze badanie USG powinno zostać wykonane przed upływem 13. tygodnia i 6. dnia ciąży. Warunkiem jest też odpowiednia długość ciemieniowo-siedzeniowa płodu – musi ona wynosić od 45 do 84 mm. Badanie nazywane jest potocznie „USG genetycznym” i powinno być wykonane w każdej ciąży. Jest refundowane, jeśli skierowanie wystawia lekarz, który ma umowę z NFZ (bez refundacji kosztuje ok. 250 zł).

Cel badania USG genetycznego: wstępna ocena wszystkich narządów płodu, ocena ryzyka wystąpienia u płodu najczęstszych chorób będących skutkiem wad chromosomalnych (zespoły Downa, Edwardsa i Pataua) oraz ocena wieku ciążowego. Każda nieprawidłowość lub wątpliwość powinna stanowić wskazanie do badania płodu w ośrodku referencyjnym.

Co jest oceniane podczas USG genetycznego w ciąży?

  • Wiek ciąży – można go ocenić z dokładnością do 7–10 dni. Jest to ważne, gdy masz nieregularne miesiączki, bo wtedy wiek obliczony na podstawie daty ostatniej miesiączki jest niedokładny.
  • Budowa zewnętrzna i anatomiczna płodu. Podczas badania USG oglądane są: głowa, tułów, kończyny dolne i górne, mierzona jest długość ciemieniowo-siedzeniowa (CRL), czyli długość maluszka od czubka głowy do pośladków. Oceniane są narządy wewnętrzne: mózg, żołądek, pęcherz moczowy, kręgosłup, serce. Ocena serca obejmuje jego budowę, lokalizację, częstość bicia (w tym okresie ciąży wynosi 150–170 uderzeń na minutę).
  • Parametrem mogącym świadczyć o zwiększonym ryzyku najczęstszych aberracji chromosomowych jest tzw. przezierność fałdu karkowego (NT). Jest to zbiorniczek płynu na karku, który występuje u każdego dziecka w tym okresie rozwoju. Zwykle szerokość tego zbiorniczka wynosi 1–3 mm, duża ilość płynu (powyżej 2,5 mm) może wskazywać – ale nie musi – na chorobę. Szczególnie wyraźną zależność znaleziono tu z zespołem Downa, ale istnieje też związek np. z chorobami serca.

Czasami oceniane są również:

  • obecność kości nosowej (NB) – jej brak jest charakterystyczny dla dzieci z zespołem Downa
  • przepływ krwi w przewodzie żylnym (DV); nieprawidłowy przepływ jest charakterystyczny dla dzieci z wadami serca i zespołami genetycznymi.

Co mówią wyniki badania USG genetycznego w ciąży?

USG I trymestru przede wszystkim ma wykryć anomalie w budowie płodu. Ale jest też ważnym elementem badań przesiewowych w kierunku wad genetycznych – obok USG są to badania biochemiczne krwi matki (poziom wolnej podjednostki hormonu hCG i hormonu PAPP-A). Na podstawie USG i badań krwi, a także wieku matki, i korzystając ze specjalnego programu komputerowego, lekarz określa liczbowe ryzyko chorób genetycznych (jeśli ma certyfikat Fundacji Medycyny Płodowej), np. wynik 1/1500 oznacza, że jedna na 1500 kobiet (w tym samym wieku, o takim samym obrazie USG i podobnych parametrach biochemicznych) może urodzić dziecko chore. Ryzyko uważa się za podwyższone, jeśli jest wyższe niż 1/300. Uwaga: obecnie za najlepszy czas na testy biochemiczne krwi uważa się 9.–10. tydzień ciąży, a więc należy je zrobić wcześniej niż USG.

Zobacz też: Jak odczytać wyniki badań moczu i krwi w ciąży?

W przypadku badania USG w ciąży zaleca się opróżnienie pęcherza moczowego przed wejściem do gabinetu. Lepiej też zrezygnować tego dnia z kremów i preparatów stosowanych na skórę brzucha, mogących ograniczać penetrację wiązki ultradźwięków.

Dobrze wiedzieć

Słowniczek skrótów badania USG w ciąży:

CRL – długość ciemieniowo-siedzeniowa

FHR – częstość bicia serca płodu

NT – przezierność fałdu karkowego

NB – kość nosowa

DV – przepływ w przewodzie żylnym

BPD – wymiar poprzeczny główki

HC – obwód główki

AC – obwód brzuszka

FL – długość kości udowej

EFW – szacowana masa płodu

USG połówkowe - drugie obowiązkowe USG w ciąży - między 18. a 22. tygodniem ciąży

To kolejne obowiązkowe badanie USG w ciąży (tzw. USG połówkowe), które powinna mieć wykonane każda ciężarna.

Cel badania USG: szczegółowa ocena anatomii płodu pod kątem występowania wad wrodzonych oraz określenie masy płodu.

Co jest oceniane podczas połówkowego badania USG?

  • Ocenie podlegają m.in.: głowa: czaszka, mózg, twarz (np. diagnostyka rozszczepu górnej wargi); szyja; klatka piersiowa: żebra, płuca, serce (diagnostyka wad serca); jama brzuszna: żołądek, jelita, nerki, pęcherz moczowy; kręgosłup, kości długie dłoni i stóp; płeć dziecka.
  • Poza budową płodu ocenia się: położenie łożyska, ilość płynu owodniowego, szyjkę macicy.

Co mówią wyniki połówkowego USG w ciąży?

Badanie daje odpowiedzi na wiele pytań: czy dziecko rośnie harmonijnie i nie ma wad anatomicznych, czy nie ma wielo- lub małowodzia, czy szyjka macicy nie rozwiera się przedwcześnie.

Trzecie obowiązkowe USG w ciąży - między 27. a 32. tygodniem ciąży

Trzecie z badań USG w ciąży standardowo wykonywane jest u wszystkich ciężarnych w 3 trymestrze ciąży czyli między 27. a 32. tygodniem ciąży.

Cel badania USG: ocena rozwoju płodu oraz jego położenia.

Co jest oceniane podczas trzeciego USG w ciąży? Podczas tego badania ocenia się to samo, co w badaniu przeprowadzonym w 18.–22. tygodniu ciąży, a więc: budowę anatomiczną płodu, położenie łożyska w stosunku do ujścia szyjki macicy, ilość płynu owodniowego, stan szyjki macicy. Dodatkowo lekarz obserwuje położenie dziecka, czyli jaką pozycję przyjęło ono w macicy – jest to istotne ze względu na rodzaj porodu (położenie może jeszcze ulec zmianie).

Co mówią wyniki trzeciego USG w ciąży?

Wyniki trzeciego USG w ciąży dostarczają informacji, w jakim stanie jest dziecko i czy nie dzieje się z nim nic niepokojącego, a także czy nie ma przodującego łożyska. Jeśli chodzi o masę płodu i wiek ciąży, wyniki są mało dokładne – im większe dziecko, tym większa niedokładność.

miesięcznik "M jak mama"