Chociaż operacje w łonie matki związane są z dużym ryzykiem, to jednak szybka reakcja i decyzja o przeprowadzeniu zabiegu prenatalnego może w wielu przypadkach uratować życie dziecka, zapobiec niepełnosprawności, a przynajmniej znacznie poprawić jego komfort życia po urodzeniu.
Badania pokazują, że dzieci operowane w okresie życia płodowego przechodzą dużo mniej zabiegów po urodzeniu – po prostu nie są one już konieczne. Kiedy wykonuje się operacje w łonie matki i czy jest to możliwe w Polsce?
Spis treści
- Operacje w łonie matki przy wadach rozwojowych
- Leczenie prenatalne w Polsce
- Jakie operacje w łonie matki przeprowadza się w Polsce?
- Lista operacji w łonie matki
- Statystyki dotyczące operacji w łonie matki w Polsce
Operacje w łonie matki przy wadach rozwojowych
Operacje płodu w czasie ciąży dają nadzieję na wyleczenie dziecka. Leczenie prenatalne obejmuje już dzieci z wadami serca, rozszczepem kręgosłupa, wadami układu moczowego, przepukliną przeponową i wadami układu oddechowego. Operuje się również przypadki powikłania ciąż bliźniaczych. Częste są transfuzje krwi, np. w przypadku konfliktu serologicznego.
To wszystko są problemy, które rozpoznaje się podczas rutynowych badań ultrasonograficznych, zwykle podczas tzw. USG połówkowego. Bardziej inwazyjne badania prenatalne polegające na pobraniu płynu owodniowego wykonuje się tylko w sytuacji, gdy istnieje realne ryzyko wystąpienia wady genetycznej.
Leczenie prenatalne w Polsce
Pierwsza operacja nienarodzonego jeszcze dziecka odbyła się w Stanach Zjednoczonych w roku 1981. To był początek długiej historii medycyny prenatalnej, która wtedy dla lekarzy z Polski brzmiała jak opowieść z książek science fiction.
Dziś, dzięki postępowi technologicznemu i dzięki nowej, coraz rozleglejszej wiedzy medycznej, takie zabiegi przeprowadza się z powodzeniem także w naszym kraju. To również zasługa znakomitych polskich neurochirurgów, neonatologów i ginekologów, którzy nieustannie podejmują się wykonywania trudnych, nowatorskich operacji w łonie matki.
Czytaj również: KTG – wiesz, że możesz wykonywać to badanie samodzielnie w domu?
Leczenie wewnątrzmaciczne: jakie wady płodu można leczyć jeszcze przed urodzeniem?
Nieinwazyjne badania prenatalne : USG, echo serca płodu, test Manninga...
Jakie operacje w łonie matki przeprowadza się w Polsce?
Wbrew pozorom i obiegowym opiniom o polskiej służbie zdrowia w naszym kraju wykonuje się wszystkie możliwe rodzaje operacji płodu w czasie ciąży: zabiegi wykonywane za pomocą igły, zakładanie tzw. shuntów, zabiegi fetoskopowe oraz operacje na otwartej macicy.
Jeśli chodzi o statystyki – zarówno liczbę zabiegów, jak i rokowania po nich – wyniki mamy bardzo dobre. Na czele nadal są Stany Zjednoczone – prekursor operacji wewnątrzmacicznych płodu, ale już Europa pozostaje za nami w tyle – samych operacji rozszczepu kręgosłupa i wodogłowia w pierwszej dekadzie XI wieku w jednym tylko ośrodku w Bytomiu wykonano ponad 80.
W krajach zachodnich, np. w Szwajcarii – o 2/3 mniej. Mówi się już nawet o specjalizacji polskich szpitali. Śląskie Centrum Perinatologii i Chirurgii Płodu w Bytomiu jest liderem w leczeniu rozszczepu kręgosłupa i leczeniu wodogłowia, Warszawski Uniwersytet Medyczny – w operacji przepukliny przeponowej, którą przeprowadził jako pierwszy w kraju, Szpital Bielański w Warszawie – w leczeniu wad serca nienarodzonych dzieci.
W Klinice Terapii Płodu w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi wykonuje się już 17 typów zabiegów wewnątrzmacicznych, m.in. odbarczania torbieli, podawania płynu owodniowego w małowodziu, redukowania wielowodzia, uropatii zaporowych i wodogłowia.
Czytaj również: Medycyna prenatalna: leczenie in utero szansą na zdrowe życie dziecka
Wady letalne płodu - co oznacza taka diagnoza?
IUGR czyli wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu
Lista operacji w łonie matki
- Zamknięcie rozszczepu kręgosłupa
Jako jedyny w Polsce wykonuje je ośrodek bytomski – operacje takie nawet w Europie są rzadkością. Zabieg zamknięcia rozszczepu kręgosłupa wykonuje się na otwartej macicy i polega na zamknięciu kręgosłupa (powinno to nastąpić naturalnie na początku życia płodowego, ale czasami tak nie jest). Operacja ma na celu osłonięcie rdzenia kręgowego i ochronienie go przed uszkodzeniami.
Z rozszczepem kręgosłupa wiąże się też wodogłowie, które cofa się samoistnie po zamknięciu ubytku. Dzięki zabiegowi malec ma szanse na normalne życie i poruszanie się, a ryzyko upośledzenia umysłowego w takim przypadku jest znikome. Operacje na otwartej macicy są ryzykowne, gdyż mogą zakończyć się np. porodem przedwczesnym.
- Usuwanie wad serca
Klinika Położnictwa i Ginekologii w Szpitalu Bielańskim w Warszawie specjalizuje się w wewnątrzmacicznych operacjach serca. Najczęściej dotyczy to korekcji zwężenia zastawek (aortalnej lub płucnej). W takich przypadkach lekarze wszczepiają w malutkie serduszko stenty – rurki, przez które przepływa krew – lub cewnik z balonikiem, który – napompowany rozszerza zastawkę.
Zapobiega to pogłębianiu się wady, która mogłaby wywołać zanik jednej z komór serca. Zabieg wykonuje się pod kontrolą ultrasonografu, wprowadzając do serca płodu igłę. Ryzyko jest duże ze względu na niewielki rozmiar narządów płodu. Statystyki pokazują jednak, że wszystkie operacje poszerzenia zastawki płucnej wykonane w Szpitalu Bielańskim zakończyły się urodzeniem dziecka z dwiema sprawnymi komorami.
- Operacje przepukliny przeponowej
Pierwszy raz taki zabieg w Polsce przeprowadzili kilka lat temu lekarze z Uniwersyteckiego Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Przepuklina przeponowa jest bardzo ciężką i źle rokującą wadą wrodzoną, która sprawia, że na skutek ubytku w mięśniu przepony, narządy jamy brzusznej przedostają się do klatki piersiowej, uniemożliwiając rozwój płuc.
Zabieg polega na wszczepieniu specjalnego balonu do tchawicy płodu, który wspomaga prawidłowy wzrost płuc. Przepuklina przeponowa stanowi zagrożenie życia dla narodzonego dziecka, dlatego takie zabiegi istotnie zwiększają szansę na uratowanie malucha.
- Transfuzje dopłodowe
Wykonywane są w przypadku konfliktu serologicznego, gdy ojciec ma krew z czynnikiem Rh+, a matka z czynnikiem Rh–, dlatego jej organizm atakuje płód przeciwciałami, traktując go jak ciało obce. Takie problemy są na szczęście coraz rzadsze, ponieważ konfliktowi serologicznemu na tle Rh można już zapobiegać. Są jednak konflikty wywołane innymi czynnikami i wtedy konieczna jest transfuzja za pomocą igły wkłuwanej do żyły pępowinowej.
Podobnie podaje się niekiedy krew w przypadku spowodowanej innymi czynnikami anemii u dziecka, którą można stwierdzić np. na podstawie oceny przepływów naczyniowych. Liderem w tego rodzaju operacjach jest również Warszawski Uniwersytet Medyczny.
- Korekcja wad układu moczowego
Najczęstsze wady tego rodzaju to zastoje w nerkach lub w pęcherzu, wywołane niedrożnością cewki moczowej. Są bardzo groźne, ponieważ mogą doprowadzić do zniszczenia nerek, wodonercza oraz zahamowania wydalania moczu, z którego powstaje płyn owodniowy.
W takich przypadkach konieczne jest założenie cewnika i shuntów do pęcherza moczowego, który będzie odprowadzał mocz przez cały okres ciąży. Zakładanie shuntów odbywa się przez wprowadzenie igły przez powłoki brzuszne. Po urodzeniu maluszek wymaga operacji, w czasie której lekarze usuną wadę.
- Odbarczanie torbieli
Operacje w łonie matki za pomocą igły wykonywane są również w przypadku odbarczania torbieli płuc, które uciskają inne narządy. Takie zabiegi wykonuje się np. w Klinice Terapii Płodu w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi oraz w Uniwersyteckim Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka WUM.
Zabieg jest zwykle dwuetapowy i polega na nakłuciu i odciągnięciu płynu z torbieli oraz na założeniu shuntów, które zapobiegają ponownemu zbieraniu się płynu w torbielach. Dzięki zabiegowi płuca oraz inne narządy, np. serce, mogą prawidłowo się rozwijać, co daje szansę na prawidłowy wzrost płodu.
- Zespół przetoczenia krwi między płodami (TTTS)
To powikłanie ciąży bliźniaczej jednokosmówkowej, które polega na nierównomiernym rozwoju dzieci na skutek przepływu krwi z jednego płodu do drugiego. Taka sytuacja wymaga przecięcia wspólnych mostków naczyniowych w łożysku oraz rozdzieleniawspólnego krążenia.
Zabieg wykonywany jest metodą fetoskopii, która polega na wprowadzeniu narzędzia (igły wyposażonej w tor wizyjny) do jamy owodni oraz koagulacji naczyń za pomocą lasera. To zabieg wykonywany w Gdańsku, Łodzi i w Warszawie. Obarczony jest co prawda dużym ryzykiem, ale daje szansę na przeżycie obu lub przynajmniej jednemu dziecku.
Statystyki dotyczące operacji w łonie matki w Polsce
- Najwięcej operacji wewnątrzmacicznego zamknięcia przepukliny oponowo-rdzeniowej przeprowadza się w ośrodku w Bytomiu. W naszym kraju rocznie rodzi się ok. 700 dzieci z tą wadą.
- Pierwszą operację wrodzonej przepukliny przeponowej przeprowadzono w klinice Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w lutym 2014 roku.
- Pierwszą laserową ablację naczyń u bliźniąt z zespołem podkradania przeprowadzono w Gdańsku w 2005 roku. Ocenia się, że w Polsce od 80 do 120 kobiet rocznie wymaga wykonania takiego zabiegu.
