Badanie OB u dzieci, czyli Odczyn Biernackiego to wskaźnik opadania (sedymentacji) erytrocytów. Na tym właśnie polega oznaczanie OB – w analizie tej oceniane jest to, jak szybko w pobranej od pacjenta próbce krwi dochodzi do opadania czerwonych krwinek.
Spis treści:
- Od czego zależy tempo opadania czerwonych krwinek?
- Dlaczego badanie OB u dzieci nazywamy odczynem Biernackiego?
- Inne nazwy badania OB u dzieci
- Kiedy wykonać badanie OB u dzieci?
- Jakie są normy OB u dzieci?
- Przyczyny podwyższonego OB
- Co oznacza niskie OB?
- Czy wynik OB jest miarodajny?
Od czego zależy tempo opadania czerwonych krwinek?
W krwiobiegu czerwone krwinki nie opadają, kiedy jednak krew zostanie pobrana do jakiegoś naczynia, zjawisko to może już jak najbardziej zachodzić. Tempo opadania erytrocytów zależne jest od kilku różnych czynników – wpływ na to mają zarówno ilość krwinek czerwonych w próbce, jak i kształt erytrocytów.
Udział w występowaniu tego zjawiska mają również różnorodne białka, takie jak np. fibrynogen. Im więcej tych białek we krwi, tym krwinki czerwone opadają szybciej, a OB jest wyższe.
Fakt ten uzasadnia możliwość wykorzystania badania OB u dzieci w przypadku wielu różnych schorzeń, przede wszystkim tych związanych ze stanem zapalnym. Otóż w przypadku tych patologii dochodzi do wzrostu stężenia wielu różnych białek ostrej fazy, które to właśnie mogą przyspieszać opadanie krwinek czerwonych.
Czytaj: Limfocyty u dzieci: norma. O czym świadczą podwyższone, a o czym obniżone limfocyty?
Hemoglobina u dzieci: norma. Co oznacza podwyższona hemoglobina u dziecka?
Dlaczego badanie OB u dzieci nazywamy odczynem Biernackiego?
O OB po raz pierwszy usłyszeć można było w 1897 roku. To właśnie wtedy pojawiły się prace polskiego uczonego – Edmunda Biernackiego – który zajmował się zjawiskami opadania krwinek czerwonych w pobranych od chorych próbkach krwi.
Badacz zauważył, że w zależności od tego, na jaki problem cierpi pacjent, jego krwinki czerwone mogą opadać z odmienną szybkością. To właśnie odkrycie stało za wyróżnieniem kolejnego wskaźnika, którego oznaczanie jest przydatne w diagnostyce stanu pacjentów. Nazwany on został, na cześć odkrywcy, odczynem Biernackiego (w skrócie OB).
Czytaj:
Bazofile u dziecka - co oznacza ich ilość we krwi
Leukocyty u dzieci. Co oznacza za niski, a co za wysoki poziom leukocytów u dziecka?
Inne nazwy badania OB u dzieci
Biernacki opisywał zjawiska związane z opadaniem krwinek czerwonych w warunkach in vitro. Opracowanie metody praktycznego pomiaru OB zawdzięczamy jednak komuś innemu.
Ponad 20 lat po publikacji prac Biernackiego szwedzcy uczeni – Robert Fåhræus i Alf Westergren – opracowali pierwszą konkretną metodę oznaczania OB. Ze względu na ich zasługi, czasami OB określane jest jako test Fåhræusa-Westergrena lub test Westergrena.
W Polsce odczyn Biernackiego w skrócie określa się jako OB, za granicą zdecydowanie popularniejszy jest natomiast inny skrót – ESR – który wywodzi się od terminu erythrocyte sedimentation rate.
Zobacz, jak przygotować się do badania krwi
W przeszłości OB wyznaczano poprzez umieszczenie próbki krwi w specjalnym pojemniku i po godzinie obserwowano, jak duża ilość erytrocytów uległa opadowi na dno – stąd też właśnie wynik OB podawano w mm/godzinę. Obecnie takie pomiary stosowane są rzadko – zastąpiły je pomiary maszynowe, co pozwoliło chociażby skrócić czas oczekiwania na wynik badania.
Kiedy wykonać badanie OB u dzieci?
OB u dzieci bywa traktowane jako jedno z podstawowych badań laboratoryjnych – przez część lekarzy bywa ono zlecane rutynowo wraz z takimi badaniami, jak np. morfologia krwi czy badanie ogólne moczu.
Odczyn Biernackiego ma szczególne znaczenie w przypadku podejrzenia różnych stanów zapalnych, które mogą być związane zarówno ze zwykłą infekcją, jak i nawet z chorobą nowotworową.
Obecnie OB uznawane jest za parametr, który doskonały wcale nie jest. Otóż tak jak wyjątkowo podwyższone OB u dzieci przekonuje o istnieniu stanu zapalnego w organizmie małego pacjenta, tak już wynik OB w normie nie wyklucza u badanego jakiejś choroby.
Co prawda nieprawidłowe OB bywa jedną z kluczowych cech różnych schorzeń – np. reumatologicznych – to jednak współcześnie badanie to jest zlecane coraz rzadziej, a jego miejsce zajmuje oznaczanie u badanych zdecydowanie czulszych parametrów, takich jak np. CRP czy prokalcytonina.
Zobacz także: Bilans zdrowia dziecka czyli badania profilaktyczne
Immunoglobulina - funkcje i zastosowania przeciwciał
Jakie są normy OB u dzieci?
Nie wyróżnia się jednej, uniwersalnej normy OB – zależna jest ona zarówno od płci, jak i od wieku pacjenta. Tak naprawdę ten sam wynik odczynu Biernackiego u jednego pacjenta może być całkowicie prawidłowy, u innego może on zaś wskazywać na istnienie u badanego jakiejś patologii. Normy OB są następujące:
- noworodki: 1-2 mm/h,
- dzieci od okresu niemowlęcego aż do dorosłości: 3-13 mm/h,
- dorośli mężczyźni poniżej 65. roku życia: 3-15 mm/h,
- dorosłe kobiety poniżej 65. roku życia: 1-10 mm/h,
- pacjenci obojga płci powyżej 65. roku życia: poniżej 20 mm/h.
Przedstawione wartości ogólnie uznawane są za OB w normie dla danych grup pacjentów, różne laboratoria mogą jednak mieć odmienne wartości norm – z tego właśnie powodu analizując wynik odczynu Biernackiego, należy zawsze najpierw zwrócić uwagę na to, jakie wyniki w danej placówce, w której wykonaliśmy badanie, uznawane są za prawidłowe.
Przyczyny podwyższonego OB
Zwiększona wartość OB nie zawsze związana jest z tym, że pacjent na coś choruje. Wyróżnia się bowiem kilka fizjologicznych stanów, w których odczyn Biernackiego może być podwyższony – takowymi są m.in. ciąża, okres połogu, ale i nawet miesiączka.
Kiedy więc OB jest nieznacznie podwyższone, nie musi to od razu budzić niepokoju. Zdecydowanie inaczej jest już wtedy, kiedy wynik OB jest wyjątkowo duży – szczególnie trzycyfrowy. Taki stan związany już raczej jest z wystąpieniem jakiegoś, czasami nawet groźnego, schorzenia. Przyczynami podwyższonego OB u dzieci mogą być:
- choroby infekcyjne (np. zapalenie płuc),
- nowotwory (np. szpiczak mnogi czy chłoniaki),
- różne choroby reumatologiczne (szczególnie polimialgia reumatyczna, ale również i toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów),
- hiperfibrynogenemia,
- makroglobulinemia,
- niedokrwistość,
- przewlekłe choroby nerek czy wątroby,
- różne stany związane z martwicą tkanek (np. zawał serca u dorosłych),
- różnorodne urazy.
Czytaj: RDW morfologia - co oznacza wskaźnik? Normy RDW CV
Co oznacza niskie OB?
Odczyn Biernackiego może być zarówno podwyższony, jak i obniżony. Zjawisk, które prowadzą do niskiego OB, wyróżnia się jednak zdecydowanie mniej niż tych, które doprowadzają do podwyższenia wartości tego parametru. Przyczynami niskiego OB mogą być takie patologie, jak:
- czerwienica prawdziwa,
- hipofibrynogenemia,
- zastoinowa niewydolność krążenia,
- anemia sierpowata,
- niedobór białka w organizmie.
Czy wynik OB jest miarodajny?
Biorąc pod uwagę powyższe informacje, OB to parametr wysoce niespecyficzny – w końcu zmiany jego wartości, czy to podwyższenie, czy też obniżenie, wynikać mogą z wyjątkowo wielu różnorodnych przyczyn. Nie oznacza to jednak tego, że badanie odczynu Biernackiego jest bezcelowe.
Parametr ten jest cenny w diagnostyce różnych schorzeń, tutaj jako przykłady można podać polimialgię reumatyczną czy szpiczaka mnogiego, w których wyjątkowo wysokie wartości OB są jednymi z ich najbardziej charakterystycznych cech.
