Spis treści:
- Co to jest skala Tannera?
- Jak wygląda skala Tannera u dziewcząt?
- Jak wygląda skala Tannera u chłopców?
- Jaki lekarz dokonuje oceny dojrzewania płciowego według skali Tannera?
Co to jest skala Tannera?
Skala Tannera została opracowana przez brytyjskiego specjalistę pediatrii, Jamesa Tannera. Istnieją dwie wersje tej skali, jedna przygotowana jest dla dziewczynek, druga z kolei stosowana jest u chłopców. Dzięki skali Tannera możliwe jest dokonanie oceny stopnia dojrzewania płciowego u dzieci i nastolatków.
Stosowanie tej metody oceniania dojrzewania płciowego jest dość proste i szybkie, a jednocześnie pozwala wnioskować o ewentualnych, czasami bardzo istotnych dla prawidłowego rozwoju dziecka, odchyleniach dotyczących jego rozwoju.
W przypadku obu płci uzyskany wynik oceny dojrzewania w skali Tannera wynosić może od I do V. Stopień I w skali Tannera odpowiada okresowi przedpokwitaniowemu, z kolei stopień V to odpowiednik uzyskania dojrzałości płciowej typowej dla danej seksualności. Jak wygląda dojrzewanie płciowe według skali Tannera?
Czytaj: Zaburzenia dojrzewania płciowego u chłopców i dziewczynek
Jak wygląda skala Tannera u dziewcząt?
Ocenianie dojrzewania płciowego w skali Tannera u dziewczyny odbywa się na drodze oceny dwóch elementów: budowy gruczołów piersiowych oraz owłosienia okolicy łonowej. Kolejne stopnie w skali Tannera (w wersji dla dziewcząt) przedstawiają się następująco:
- stopień I. Zauważalne jest jedynie nieznacznego stopnia uwypuklenie samych brodawek sutkowych, w okolicy łonowej nie zauważa się obecności zabarwionych włosów.
- stopień II. Piersi dziewczynki zaczynają się uwypuklać, dochodzi do powiększenia się otoczki brodawki sutkowej (gruczoły piersiowe określa się tutaj jako będące w stadium tzw. pączka). W otoczeniu warg sromowych pojawiają się pojedyncze, zwykle ciemno zabarwione włosy.
- stopień III. Gruczoły piersiowe stają się coraz większe, nadal zwiększa się również wielkość otoczki brodawki sutkowej. Owłosienie w okolicy narządów płciowych zaczyna być coraz wyraźniej zaznaczone, włosy pojawiają się również w okolicy wzgórka łonowego.
- stopień IV. Charakterystyczną cechą piersi staje się to, że brodawka sutkowa razem z otoczką tworzą dodatkowe uwypuklenie w obrębie piersi. Owłosienie okolicy łonowej staje się gęste, przypomina włosy obecne w tym regionie u osób dorosłych, jednakże charakterystyczne jest to, że w tym stadium dojrzewania według Tannera włosy nie wyrastają jeszcze w obrębie ud.
- stopień V. Piersi przybierają postać charakterystyczną dla kobiet dorosłych – otoczka brodawki sutkowej staje się silnie zabarwiona, oprócz tego wtórnie się zapada. Uwypuklona pozostaje jednak sama brodawka sutkowa, a oprócz tego piersi stają się bardziej zaokrąglone. W przypadku owłosienia okolic łonowych nie zachodzą już jakieś bardziej znaczące zmiany, w stopniu V włosy mogą jednak przechodzić również i na skórę ud.
Analizując przedstawiony wyżej opis można wywnioskować, że do oceny dojrzewania płciowego w skali Tannera u dziewcząt lekarz nie musi wykorzystywać żadnych przyrządów. Doświadczony specjalista na podstawie samej analizy wzrokowej będzie w stanie określić, jak zaawansowany jest proces dojrzewania płciowego u pacjentki. W razie potrzeby lekarze mogą się wspomagać specjalnymi schematami odzwierciedlającymi poszczególne stopnie skali Tannera u dziewczyny.
Czytaj: Pierwsza wizyta z córką u ginekologa – co warto wiedzieć?
Jak wygląda skala Tannera u chłopców?
Aby ocenić stopień dojrzałości płciowej u nastolatka, konieczne jest przeprowadzenie oceny wielkości oraz budowy jąder, moszny i prącia, a także – podobnie jak w przypadku analizy dojrzewania płciowego u dziewcząt – przyjrzenie się charakterowi owłosienia w okolicy narządów rozrodczych chłopca.
Skala Tannera u chłopców, podobnie jak u dziewcząt, jest pięciostopniowa. Poszczególne stopnie prezentują się następująco:
- stopień I. Jądra mają objętość mniejszą niż 4 ml lub ich najdłuższy wymiar nie przekracza 2,5 cm. Moszna i prącie cechują się proporcjami podobnymi do tych z etapu wczesnego dzieciństwa, w okolicy łonowej nie zauważa się ciemno zabarwionych włosów.
- stopień II. Jądra mają objętość minimum 4 ml, w najdłuższym wymiarze mają one pomiędzy 2,5 a 3,2 cm. Prącie staje się nieznacznie dłuższe i szersze, pojawiają się pierwsze włosy łonowe – zazwyczaj w tym stadium obecne są one w okolicy grzbietu prącia.
- stopień III. Jądra są już znacznie powiększone, ich objętość sięga 12 ml, a najdłuższy wymiar przekracza 3,6 cm. Prącie staje się coraz większe, powiększa się także moszna (w tym stadium długość prącia stanowi zwykle 3/4 długości worka mosznowego). Włosy łonowe znajdują się nadal przede wszystkim w okolicy grzbietu członka, stają się one jednak bardziej gęste i kręcone.
- stopień IV. Jądra chłopca mierzą od 4,1 do 4,5 cm. Prącie staje się coraz dłuższe i szersze, powoli jego długość zaczyna odpowiadać długości worka mosznowego. Owłosienie w okolicy narządów rozrodczych jest coraz bardziej rozwinięte, jednak w stopniu IV włosy nie wyrastają jeszcze w obrębie ud. Charakterystyczną cechą jest także to, że pojawia się wzmożona pigmentacji skóry moszny.
- stopień V. Najdłuższy wymiar jąder przekracza 4,5 cm. Owłosienie łonowe pojawia się również w obrębie ud, moszna oraz prącie posiadają natomiast budowę i wielkość charakterystyczną dla dojrzałego płciowo mężczyzny.
Omawiając skalę Tannera u dziewcząt wspomniano, że do ocenienia dojrzałości płciowej w tej grupie pacjentek nie są konieczne żadne przyrządy.
Nieco inaczej przebiegają oceny dojrzałości płciowej u chłopców – wspominanych objętości jąder nie wylicza się na podstawie zawiłych obliczeń matematycznych, służy do tego natomiast specjalny przyrząd. Nazywa się go orchidometrem i składa się on z 12 lub więcej owalnych struktur o różnej wielkości, które nawleczone są zazwyczaj na sznurek. Każda z tych struktur odpowiada innej objętości, zazwyczaj w orchidometrze są obecne owale odpowiadające objętościom od 1 do 25 ml.
Lekarz dokonujący oceny dojrzewania płciowego w skali Tannera u chłopca porównuje wielkość jądra pacjenta do wielkości poszczególnych elementów orchidometru – znajdując ten owal, który jest najbardziej zbliżony do jądra pacjenta, możliwe staje się szacunkowe określenie objętości jądra pacjenta.
Czytaj: Co trzeba wiedzieć o edukacji seksualnej? Rozmowa bez tabu z terapeutką od seksu
Jaki lekarz dokonuje oceny dojrzewania według skali Tannera?
W zasadzie każdy lekarz mógłby przeprowadzać ocenę dojrzewania płciowego według skali Tannera. W praktyce zajmują się tym jednak głównie pediatrzy oraz lekarze rodzinni (skala Tannera wykorzystywana jest m.in. podczas badań bilansowych dzieci). Skala ta jest także cennym narzędziem, z którego korzystają specjaliści endokrynologii dziecięcej.
Nietrudno się domyślić, że badanie to dość mocno ingeruje w intymność pacjenta, dlatego też ocena dojrzewania płciowego powinna być przeprowadzana w warunkach zapewniających jak największy komfort małemu pacjentowi.
W niektórych placówkach (szczególnie dotyczy to oddziałów szpitalnych) praktykowane jest takie rozwiązanie, że dojrzewanie płciowe u chłopca ocenia lekarz, podobnej oceny dojrzewania w skali Tannera u dziewczynek podejmują się natomiast lekarki.
Trudny okres dojrzewania. Jak sobie radzić z buntem dojrzewającego dziecka?
