Spis treści
- Dziecięce lęki: brak poczucia bezpieczeństwa
- Dziecięce lęki: strach przed utratą rodzica
- Dziecięce lęki: obawa przed nieznanym
- Zachowania, u podłoża których leży dziecięcy lęk
Fakt, że dzieci się boją, wydaje nam się oczywisty. Boją się wilka, czarownicy, dziada, który zabierze nie wiadomo dokąd, straszydeł kryjących się w kącie pokoju. Klasyczna XIX-wieczna literatura dziecięca oparta była na lęku. Miała pouczać i straszyć, bo lęk jest dla dorosłych znakomitym narzędziem do manipulowania dzieckiem. Mniej lub bardziej świadomie robimy to nadal, np. straszymy je oddaniem w ręce obcych.
Dziecięce lęki: brak poczucia bezpieczeństwa
Przy niemowlęciu wykonuje się codziennie mnóstwo czynności, które tworzą w jego umyśle model troskliwego rodzica. Dziecko czuje się bezpieczne w ramionach mamy i taty. Jeśli zachowanie rodziców będzie potwierdzało oczekiwania maluszka, to lęk się nie pojawi. Jeżeli w tej samej sytuacji rodzic reaguje różnie, raz podchodzi, innym razem nie, do malucha dociera informacja, że nie może liczyć na pomoc. Tworzy się napięcie związane z brakiem poczucia bezpieczeństwa, które wywołuje lęk.
Oczywiście należy odróżnić płacz, który jest szantażem, ale także na taki płacz trzeba zareagować. Zainteresować się, co nie znaczy spełnić żądanie! Nie można udawać, że się dziecka nie słyszy. Dziecko musi dostać informację, że jest dla matki ważne, że ona zawsze przyjdzie i sprawdzi, czy nie dzieje mu się krzywda.
Lęk nigdy nie pojawia się bez powodu. I nie da się z nim walczyć, dopóki nie dowiemy się, skąd się wziął. Zachowania kilkulatków dążą często do redukcji lęku, który pojawił się w bardzo wczesnym okresie rozwoju.
U podłoża lęku przed ciemnością często znajduje się jakieś traumatyczne przeżycie z wczesnego dzieciństwa. Poza tym dziecko ma bujną wyobraźnię. Jak posłucha strasznych opowieści, obejrzy horror w telewizji, to nic dziwnego, że później się boi. Lepiej więc unikać takich sytuacji. A gdy lęk już się pojawi, w ciemnym przedpokoju czy przy łóżku dziecka zawsze zostawiajmy zapalone słabe światło, nawet na całą noc.
Dziecięce lęki: strach przed utratą rodzica
Mamy, nawet te najlepsze, czasem znikają bez słowa. Wymykają się z domu ukradkiem, by nie martwić dziecka. Ale czy słusznie? Co dzieje się z dzieckiem, gdy mama znika? W ten sposób wywołujemy lęk przed utratą rodzica. Lepiej, żeby dziecko przeżyło rozstanie, niż ma być oszukiwane.
Trzeba jasno powiedzieć: "Teraz wychodzę, zostawiam cię, ale wrócę". A jeżeli podajemy godzinę swojego powrotu, to należy dotrzymać słowa. Nie wolno dziecka zwodzić. Czy wiesz, czego tak naprawdę najbardziej boi się twoje dziecko? Odrzucenia, utraty twojej miłości, twojego gniewu, braku akceptacji. Nie ma dla niego większej kary niż to, że nie pocałujesz go na dobranoc. Lęk przed brakiem akceptacji może się też zrodzić, gdy zachowania rodzica są różne w podobnych sytuacjach. Kilkulatek raz chwalony za rysunek, innym razem krytykowany, traci poczucie pewności siebie, czuje się nie tylko mało zdolny, ale i niekochany.
Niepokojące sygnały
- Zaburzenia snu - kłopoty z zasypianiem, bezsenność.
- Nocne koszmary - dziecko przeżywa we śnie to, co mu się na jawie nie udało, czego się obawia.
- Moczenie nocne - może mieć podłoże somatyczne albo psychiczne. Bywa związane z lękiem.
- Odmowa jedzenia - nie ma "niejadków" bez powodu.
- Zmiana zachowania - dziecko jest niegrzeczne, rozdrażnione, bywa aroganckie.
Dziecięce lęki: obawa przed nieznanym
Dlaczego jedno dziecko z radością idzie do szkoły, jest ciekawe świata, podczas gdy inne, uczepione maminej spódnicy, najchętniej nie wychodziłoby z domu? W dziecku, które zawsze otrzymuje potrzebną pomoc, kształtuje się nie tylko poczucie bezpieczeństwa, ale też pewność siebie. Gdy później idzie do przedszkola, cieszy się. Jeśli jednak rodzic nie reaguje w sposób oczekiwany, dziecko będzie niepewne siebie, wycofujące się.
Znaczenie ma także to, na ile zdyscyplinowana i samodzielna jest nasza pociecha. Jeżeli w domu mama wykonuje za nią najprostsze czynności - nie poradzi sobie ani w przedszkolu ani w szkole. Świat zewnętrzny będzie odbierać jako nieprzyjazny i zagrażający.
Metody leczenia dziecięcych lęków
Jeśli zauważysz wyżej opisane zachowania, idź z dzieckiem do psychologa dziecięcego. On pomoże znaleźć przyczynę lęku i opracuje metody postępowania. W domu ustalcie stałe reguły oczekiwań i ocen. To ważne, żeby wszyscy, którzy biorą udział w wychowaniu, wymagali od dziecka tego samego.
Wypracujcie rytuały, których przestrzeganie wzmocni w nim poczucie bezpieczeństwa (np. wspólne siadanie do stołu, sprzątanie po sobie itd.). Trzeba okazywać dziecku akceptację, życzliwość i dawać mu wsparcie zawsze, kiedy tego potrzebuje.
Zachowania, u podłoża których leży dziecięcy lęk
Dziecko daje nam sygnały. Prezentuje zachowania, u podłoża których leży lęk i które zmierzają do jego zniwelowania. Zazwyczaj rodzice je lekceważą. Tymczasem dziecko zaczyna utrwalać te zachowania, które odnoszą skutek. Bo jeśli boli go brzuszek, to mama siedzi przy jego łóżku, troszczy się o nie. Jeżeli nie chce jeść, cała rodzina biega za nim z talerzykiem, a mama rozpromienia się, kiedy w końcu łaskawie skończy obiad.
Odmowa jedzenia, częste przeziębienia czy kolki - to mogą być nieuświadamiane próby zwrócenia twojej uwagi. Tak dziecko sygnalizuje: "jest mi źle". Nawet twój gniew może być nagrodą, bo malec widzi, że się nim interesujesz. Dlatego dzieci zalęknione często są niegrzeczne. Nie lekceważ tych sygnałów, nawet jeśli wydają ci się mało ważne!
miesięcznik "Zdrowie"
