Koklusz (inna nazwa to krztusiec) to choroba, która w ostatnich latach spotykana jest coraz częściej. Specjaliści uważają, że oficjalne dane są niedoszacowane i w rzeczywistości przypadków zakażenia bakterią krztuśca może być nawet ponad sto razy więcej. Problem jest poważny, ponieważ koklusz u dzieci jest szczególnie groźny dla niemowląt w pierwszych miesiącach życia.
Spis treści:
- Krztusiec (koklusz) u dzieci - co to za choroba?
- Dlaczego niemowlęta są szczególnie narażone na krztusiec?
- Objawy krztuśca u dzieci
- Napadowy kaszel przy krztuścu u dziecka
- Jakie badania pomogą zdiagnozować krztusiec?
- Leczenie krztuśca u dzieci
- Powikłania po kokluszu u dzieci
- Czy szczepionka przeciw krztuścowi daje pełną ochronę?
- Rodzaje szczepionek na krztusiec
Krztusiec (koklusz) u dzieci - co to za choroba?
Krztusiec, czyli koklusz to groźna choroba zakaźna, którą wywołuje bakteria Bordetella pertussis, czyli pałeczka krztuśca. Przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową, podczas kaszlu, kichania i mówienia. Jest wyjątkowo zjadliwa, epidemiolodzy twierdzą, że zaraża się nawet do 100 procent osób mających kontakt z chorym. Chory zaraża do 3 tygodni od pojawienia się kaszlu.
Koklusz jest bardzo groźny dla noworodków i niemowlaków, które mają jeszcze niedojrzały układ odpornościowy. Ale sprawia też wiele kłopotów starszym dzieciom i dorosłym, u których często bywa niezdiagnozowany. Choroba trochę uśpiła czujność lekarzy, jednak wobec wciąż rosnącej liczby chorych coraz częściej jest rozpoznawana prawidłowo.
Czytaj: Dlaczego warto szczepić dzieci?
Szczepionki skojarzone - przed czym chronią szczepienia typu 6w1 lub 5w1
Dlaczego niemowlęta są szczególnie narażone na krztusiec?
Najcięższy przebieg krztuśca obserwuje się u malutkich dzieci. Większości niemowląt zakażonych kokluszem musi być hospitalizowana. Objawy choroby mogą powodować problemy z oddychaniem, dlatego właśnie u najmłodszych pacjentów krztusiec kończy się niekiedy śmiercią. U 6 proc. chorych dzieci odnotowuje się poważne powikłania (5-krotnie częściej występują one u dzieci poniżej 6 miesiąca życia).
Dlatego tak ważna jest profilaktyka, czyli zapobieganie zachorowaniu na krztusiec u niemowląt. Warto wiedzieć, że układ odpornościowy niemowląt jest niemal całkowicie bezbronny wobec tych bakterii. Nawet jeśli mama przekaże dziecku w czasie ciąży ochronne przeciwciała, ich poziom w organizmie malca szybko maleje po porodzie.
Pierwsze szczepienie przeciwko krztuścowi podaje się dziecku w 2 miesiącu życia, jednak pełną ochronę daje dopiero cały cykl szczepień, czyli podanie dawek uzupełniających, co ma miejsce ok. 6 miesiąca życia dziecka.
Dlatego przez pierwsze pół roku trzeba wyjatkowo chronić dziecko przez kontaktem z bakterią. Warto, aby zaszczepili się rodzice (kobiety w ciąży mogą szczepić się przeciwko krztuścowi), prewencyjne szczepienia powinni także przejść opiekunowie żłobków, osoby z personelu medycznego, które mają kontakt z noworodkami.
Objawy krztuśca u dzieci
Okres wylęgania krztuśca u dziecka wynosi od 1 do 3 tygodni. Objawy kokluszu przypominają na początku zwykłą infekcję. Zależą od kilku czynników, m.in. od ogólnej kondycji zdrowotnej chorego, jego wieku i od tego, ile czasu minęło od szczepienia lub zakażenia krztuścem.
Warto dodać, że zarówno po zachorowaniu na koklusz, jak i po szczepieniu na krztusiec odporność nie jest trwała. Szacuje się, że po przebyciu choroby odporność utrzymuje się do 20 lat, a po szczepieniu do 10 lat.
- Pierwsza faza choroby. Po zakażeniu krztuścem bakterie wnikają do komórek błony śluzowej dróg oddechowych. Na skutek zakażenia u dziecka występuje pierwsza faza choroby. Dziecko ma katar, zapalenie gardła, przekrwione spojówki i pokasłuje. Może gorączkować. Objawy takie utrzymują się przez okres 1–2 tygodni. Lekarz, badając dziecko, stwierdza po prostu infekcję dróg oddechowych. Trudno w tym czasie określić, że przyczyną dolegliwości jest krztusiec.
- Faza kaszlu. Stopniowo jednak wzrasta stężenie toksyn bakteryjnych w organizmie dziecka. I wtedy zaczyna się naprawdę poważny etap choroby – faza kaszlu. Kaszel jest wyjątkowo dokuczliwy i męczący dla dziecka. Ponieważ toksyny powodują uszkodzenie nabłonka dróg oddechowych, tworzy się gęsty i lepki śluz. Wszystko to pobudza organizm do kaszlu, którym dziecko wręcz się zanosi.
Czytaj: Przewlekły kaszel: przyczyny i leczenie przewlekłego kaszlu u dziecka
Inhalacje na kaszel - jak je wykonać i kiedy stosować?
Napadowy kaszel przy krztuścu u dziecka
Kaszel jest napadowy, często kończy się głębokim wdechem, który przypomina pianie koguta. Może skutkować wymiotami, a nawet drgawkami. Po takim napadzie dziecko jest bardzo wyczerpane.
Ataki kaszlu mogą występować nawet kilkadziesiąt razy na dobę. U niemowląt, zwłaszcza najmłodszych, zamiast napadowego kaszlu mogą występować ataki bezdechu i sinicy. Jest więc nie tylko męczący dla dziecka i jego rodziny, ale także groźny
Napady kaszlu utrzymują się przez kilka tygodni, a potem stopniowo ustępują. Ale kaszel może jeszcze powracać nawet przez kilka miesięcy, zanim całkiem pozwoli o sobie zapomnieć. Następstwem zakażenia może być zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, spowolnienie wzrostu dziecka, a także zaburzenia w rozwoju fizycznym i umysłowym.
Jakie badania pomogą zdiagnozować krztusiec?
Pediatra podejrzewa krztusiec, gdy mijają kolejne dni, a kaszel, mimo leczenia, nie ustępuje. W dodatku zamiast słabnąć, stale się nasila. Stan dziecka może być na tyle ciężki, że konieczny jest pobyt w szpitalu.
Aby upewnić się, że przyczyną dolegliwości są bakterie krztuśca, warto wykonać badanie stężenia przeciwciał we krwi, a czasem również badanie wymazu z gardła lub nosa. Pośrednio może na to wskazywać także morfologia krwi, która wykazuje wzrost białych ciałek z przewagą jednego ich rodzaju, tzw. limfocytów.
Leczenie krztuśca u dzieci
Leczenie polega na podawaniu specjalnych antybiotyków działających na bakterie krztuśca. Niemowlęta dostają leki dożylnie podczas pobytu w szpitalu. Antybiotyki nie łagodzą kaszlu, ale skracają czas trwania objawów, a tym samym ryzyko powikłań i przenoszenia bakterii na inne dzieci, a także dorosłych. Dzieci do 6 miesiąca życia chore na koklusz, są hospitalizowane.
Pod wpływem terapii choroba powinna się cofać, choć pokasływanie może się utrzymać przez wiele tygodni. Koklusz koniecznie trzeba leczyć, bo zaniedbany grozi powikłaniami.
Czytaj: Czy szczepić dziecko, które jest alergikiem lub które miało alergię po szczepionce?
Powikłania po kokluszu u dzieci
Po przebyciu krztuśca mogą się pojawić następujące powikłania:
- zapalenie płuc,
- zapalenie oskrzeli,
- zapalenie mózgu,
- zapalenie ucha wewnętrznego,
- uszkodzenie słuchu i wzroku,
- przepuklina brzuszna.
Czy szczepionka przeciw krztuścowi daje pełną ochronę?
Na szczęście jest skuteczna metoda ochrony przed tą groźną bakterią. To szczepienia. W Polsce szczepionka przeciwko krztuścowi jest obowiązkowa i znajduje się w kalendarzu szczepień.
Pierwszą dawkę dziecko musi dostać po 6. tygodniu życia, dwie kolejne – co 6 tygodni, czwartą zaś między 16. a 18. miesiącem życia. Potem jeszcze jedną – w 6. roku życia, czyli po piątych urodzinach dziecka. Szacuje się, że szczepienia dają odporność u ok. 90% zaszczepionych.
Czytaj: Jak przygotować dziecko do szczepienia?
NOP – kto i gdzie może zgłosić niepożądany odczyn poszczepienny
Rodzaje szczepionek na krztusiec
Szczepionki przeciwko krztuścowi można podzielić na dwa rodzaje: pełnokomórkową i bezkomórkową. Obie skutecznie chronią przed chorobą, szczepionka bezkomórkowa jest jednak bezpieczniejsza.
Szczepionka pełnokomórkowa częściej powoduje odczyny poszczepienne, a nawet powikłania neurologiczne. Niestety, to właśnie tę szczepionkę dostają nieodpłatnie niemowlęta. Rodzice mogą zamienić ją na bezpieczniejszą, ale muszą za nią zapłacić (np. na szczepionkę 5w1 lub szczepionkę 6w1).
W 6 roku życia już wszystkie dzieci szczepione są szczepionką bezkomórkową (bezpieczniejszą), ale można ją podać tylko do siódmych urodzin.
Na szczęście od kilku lat w Polsce dostępne są nowe szczepionki przeznaczone dla starszych dzieci i dorosłych. Chronią jednocześnie przed zachorowaniem na krztusiec, a także tężec i błonicę. Dlatego można je podać w 14. lub 19. roku życia – zamiast szczepionki chroniącej tylko przed tężcem i błonicą, która znajduje się wśród szczepionek obowiązkowych.
Powinny o niej pomyśleć także pary, które starają się o dziecko. Pozwoli to uchronić maleństwo przed chorobą. Szczepionka jest tak ważna, że Amerykanie zalecają jej podawanie wszystkim kobietom po 20. tygodniu ciąży. Ponieważ w Polsce nie ma jeszcze takich oficjalnych zaleceń, warto zastanowić się nad szczepieniem przed ciążą.
miesięcznik "M jak mama"
