Znów ktoś cię zapytał "a gdzie czapeczka?!"? Laryngolog obala wciąż powtarzany mit

Obowiązkowa czapeczka na głowie dziecka to coś, z czego wiele mam nauczyło się żartować. Gdyby grać w "matczyne bingo", musiałoby się znaleźć tam pytanie o czapeczkę - chyba nie ma mamy, która choć raz go nie usłyszała. Czy rzeczywiście to remedium na "zawiane ucho"? Zapytałam o to specjalistę.

Zaczyna się w ciąży, to wtedy stajemy się dobrem narodowym. Nie prosimy o rady, a otrzymujemy je z każdej strony, jakbyśmy nieustannie potrzebowały drogowskazów. Być może i błądzimy, szczególnie jeśli spodziewamy się pierwszego dziecka, ale jeśli będziemy chciały usłyszeć jakąś wskazówkę, raczej nie zgłosimy się do przypadkowej osoby na ulicy.

Złote rady nie milkną, gdy mały człowiek jest już na świecie. Mamy słuchają o tym, że ich mleko nie jest treściwe, że powinny dopajać malucha, że ich metody wychowawcze są złe, a dziecko powinno mieć na głowie czapeczkę. To rada, która przewija się od lat, brak nakrycia głowy ma być gwarancją przewianego ucha. Naprawdę? Cóż, odpowiedź jest krótka - nie.

Zawiane ucho? Ale co to takiego?!

Znów usłyszałaś, że narażasz dziecko na przewianie uszu, bo nie założyłaś mu czapeczki? Zanim zaczniesz się obwiniać i rozmyślać, czy rzeczywiście robisz coś złego, przeczytaj, co mówi na ten temat specjalista.

- W medycynie nie ma takiego pojęcia jak zawianie ucha - wyjaśnia otolaryngolog, dr hab. n. med. Mirosław Szczepański, którego zapytałam o mityczną czapeczkę. - To pojęcie mylnie opisuje zapalenie ucha środkowego - dodaje. Spośród trzech rodzajów zapalenia ucha: wewnętrznego, środkowego oraz zewnętrznego, u najmłodszych dzieci najczęstsze jest właśnie zapalenie ucha środkowego.

Wiemy już, że nie ma czegoś takiego jak "zawianie ucha", ale czy czapeczka pomoże uchronić się przed zapaleniem ucha środkowego? Powinnyśmy pilnować, aby stale była na głowie malucha?

- To nie ma większego sensu - wskazuje specjalista. - Zapalenie ucha środkowego rozpoczyna się od infekcji górnych dróg oddechowych, na przykład od przeziębienia - tłumaczy.

Specjalista wyjaśnia, że drogi oddechowe u dzieci są zbudowane inaczej niż te u dorosłych. U najmłodszych trąbka słuchowa jest szersza, krótsza, położona bardziej poziomo. A to "łącznik", przez który wszystko to, co w jamie nosa, może przedostać się do ucha środkowego. Zapalenie najczęściej wywoływane jest przez wirusy i bakterie, które "wędrują" z nosogardła do ucha. Gdy dziecko będzie rosło, zmieniać się będzie anatomia, nie będzie już tak łatwo o nadkażenie i zapalenie ucha.

Czapeczka na głowie nie zapobiega zapaleniu, co więcej, zakrywanie uszu w ciepłe dni może zaszkodzić. - Nie ma wentylacji zewnętrznego przewodu słuchowego - wskazuje dr Szczepański. Wyjaśnia również, że oczywiście w chłodniejsze dni, w sezonie jesienno-zimowym, zakładamy czapkę - po to, aby uniknąć infekcji górnych dróg oddechowych. Pośrednio chronimy dziecko w ten sposób i przed rozwojem zapalenia ucha środkowego, ale wskazywanie, że noszenie czapki uchroni przed zapaleniem jest zbyt dużym uproszczeniem.

Przeczytaj także: Babcie w to nie uwierzą! Pediatra radzi: tylko tak sprawdzisz, czy dziecko marznie

Jeśli nie czapeczka, to co?

Co możemy zrobić, aby uchronić dziecko przed zapaleniem ucha środkowego? Przede wszystkim musimy wspierać odporność. Skoro zaczyna się od infekcji górnych dróg oddechowych, musimy zrobić wszystko, aby im zapobiegać - a to istotne nie tylko w odniesieniu do zapalenia ucha.

- Infekcje górnych dróg oddechowych najczęściej przenoszą się drogą kropelkową. Jeśli wokół dzieci chorują, gorączkują, trzeba postarać się, aby ekspozycji było jak najmniej - podkreśla laryngolog. - Drugą ważną rzeczą u dzieci, zwłaszcza małych, jest toaleta nosa. Infekcje ucha środkowego zaczynają się przez trąbkę słuchową, wszystko co w nosie, dostanie się do ucha - przypomina lekarz. Wskazuje także, że u niektórych zapalenie ucha środkowego rozwija się w czasie nasilenia alergii. - Znów: jest obrzęk w nosie, a wszystko, co w nosie, dostaje się do ucha środkowego - zaznacza.

Przeczytaj także: To najlepszy czas na diagnostykę alergii? "Najpierw pacjentowi pomagamy"

Zapalenie ucha środkowego u dziecka. Na co zwrócić uwagę?

Zastanawiasz się, czy zorientujesz się, że masz do czynienia z zapaleniem ucha środkowego? Im starsze dziecko, tym będzie łatwiej.

- U niemowląt często zaczyna się od objawów ogólnych: dziecko zaczyna gorączkować, płacze, czasem występuje biegunka, wymioty, może pojawić się wyciek wydzieliny z ucha - wymienia dr Szczepański. - Rodzice nie wiedzą, czy jest to spowodowane np. ząbkowaniem czy zapaleniem ucha. Im młodsze dziecko, tym więcej objawów ogólnych, mniej miejscowych - podkreśla. - Jeśli chodzi o dzieci starsze, to możemy się spodziewać, że pokażą, powiedzą, że boli je ucho - wskazuje.

Musimy też pamiętać, że najczęściej zapalenie ucha środkowego będzie poprzedzone jakąś infekcją - bólem gardła, nieżytem nosa. Dzieci, które chorują, zgłaszają też, że gorzej słyszą, odwracają ucho, gdy się do nich mówi, mówią o pełności w uchu.

- Zapalenie ucha środkowego najczęściej jest poprzedzone infekcją, pojawia się ból ucha, u najmłodszych objawy ogólne wyprzedzają objawy miejscowe - podsumowuje laryngolog.

Gdy podejrzewamy, że dziecko ma zapalenie ucha, powinnyśmy od razu iść do lekarza?

- Jeśli nie ma ropnych wycieków z ucha, nie ma gorączki, możemy poczekać z wizytą, nie dłużej niż dobę - mówi dr Szczepański. - Podajemy zwykłe leki przeciwbólowe, na przykład te na bazie ibuprofenu - radzi. - Wtedy możemy u mniej więcej 70 proc. dzieci uniknąć antybiotykoterapii, bo objawy często po 24 godzinach ustępują. A przecież antybiotyki nie są obojętne dla organizmu - zaznacza.

"Dziecko musi mieć czapeczkę, bo przewieje mu ucho" - o tym zapomnij. Zapamiętaj:

1. Nie ma czegoś takiego jak "przewianie ucha", to potoczne określenie zapalenia ucha środkowego.
2. Czapeczka nie ochroni przed zapaleniem, bo ono nie bierze się od wpadającego do ucha wiatru, jego początkiem jest (najczęściej) infekcja górnych dróg oddechowych.
3. Obserwujemy dzieci po chorobie. U niemowląt i maluchów zwiastunem zapalenia ucha środkowego są objawy ogólne, a te w pierwszym momencie łączymy z innymi dziecięcymi dolegliwościami (np. z ząbkowaniem).

Przeczytaj także: Dwa największe mity na temat ząbkowania. Farmaceutka wyjaśnia czemu drugi jest niebezpieczny

Wiesz kto Cię wyleczy? Przypasuj chorobę do lekarza i sprawdź jak dobrze się na tym znasz! QUIZ

Pytanie 1 z 10

Który lekarz zajmuje się problemami z tarczycą?

Hematolog

Endokrynolog

Internista

Dalej

Natalia Nocuń-Komorowska

Konsultacja: Dr hab. n. med. Mirosław Szczepański, specjalista otorynolaryngologii