Leki psychotropowe – antydepresanty, leki przeciwpsychotyczne czy stabilizatory nastroju - są preparatami, które zażywane w odpowiednich sytuacjach są w stanie umożliwić pacjentowi z zaburzeniami psychicznymi czy depresją zwyczajne funkcjonowanie.
Problemy z kręgu zainteresowania psychiatrii pojawiać się mogą zaś u osób będących w bardzo różnym wieku – u młodych dorosłych, nastolatków cierpiących na depresję młodzieńczą, jak również i u dzieci. W jakich więc sytuacjach dzieci mogą przyjmować leki przeciwdepresyjne i czy jest to dla nich bezpieczne?
Spis treści
- Czy antydepresanty są szkodliwe?
- Czy istnieją antydepresanty dla dzieci?
- Kiedy dzieci powinny przyjmować leki przeciwdepresyjne?
- Jakie objawy sugerują, że dziecko powinno przyjmować antydepresanty?
- Skutki uboczne antydepresantów dla dzieci
- Zasady bezpiecznego stosowania antydepresantów dla dzieci
- Antydepresanty dla dzieci a psychoterapia
Czy antydepresanty są szkodliwe?
W Polsce leki psychotropowe nieustannie cieszą się złą sławą. W mniemaniu wielu osób są to środki, które nie mogą wywierać żadnego korzystnego działania, nierzadko uważają one zresztą, że są to preparaty, które wywierają działanie wręcz ogłupiające i które sprawiają, że zażywająca je osoba nie jest w stanie w ogóle funkcjonować.
Takie przekonania zdecydowanie trzeba korygować, ponieważ są one absolutnie nieprawdziwe, a do tego po prostu krzywdzące.
Czytaj również: Depresja u dzieci – objawy. 5 sygnałów, które świadczą o depresji dziecka
Czy można stosować leki antydepresyjne w ciąży? Jak leczyć depresję ciążową?
Uśmiechnięta depresja - czyli problemy, których nie widać
Czy istnieją antydepresanty dla dzieci?
Rodzice trafiają do psychiatrów dziecięcych ze swoimi pociechami z różnych powodów – czasami ich samych coś niepokoi, czasami udają się zaś do specjalisty z powodu tego, że zasugerowała im to szkoła czy poradnia psychologiczno-pedagogiczna. Różne bywają również wnioski lekarza i proponowane przez niego leczenie – dość często zdarza się, że psychiatra proponuje, aby dziecko zaczęło przyjmować leki przeciwdepresyjne.
Niejeden rodzic odczuwa niepokój czy nawet i lęk wtedy, gdy słyszy, że powinien on podawać swojemu dziecku antydepresanty. Różne bywają przyczyny takich obaw, nierzadko rodzice obawiają się, że stosowanie tego rodzaju preparatów negatywnie wpłynie na rozwój ich pociechy.
Tymczasem pewne leki przeciwdepresyjne są zwyczajnie dopuszczone do stosowania u dzieci i młodzieży, co oznacza, że są one zwyczajnie bezpieczne – wśród przykładów takich substancji można podać sertralinę, fluoksetynę oraz opipramol i klomipraminę.
Warto tutaj dodać, że psychiatrzy dziecięcy sięgają często jednak również i po inne niż wymienione leki przeciwdepresyjne i nie wynika to wcale z tego, że brakuje im podstawowej wiedzy.
Sytuacja jest bowiem taka, że wiele spośród powszechnie stosowanych leków psychotropowych nie zostało dotychczas jednoznacznie przebadanych pod kątem ich stosowania u młodszych pacjentów, istnieją jednocześnie dowody – jak choćby doniesienia naukowe – że ich stosowanie w populacji dzieci i młodzieży może przynosić korzystne efekty.
W takim przypadku leki te stosowane są pozarejestracyjnie (off-label) i korzysta się z takiego rozwiązania m.in. wtedy, gdy wcześniejsze zastosowanie zarejestrowanych dla dzieci leków nie pozwoliło osiągnąć oczekiwanych rezultatów.
Kiedy dzieci powinny przyjmować leki przeciwdepresyjne?
Potencjalnych wskazań do stosowania antydepresantów u dzieci jest zdecydowanie więcej, niż można by tylko przypuszczać. Jak nietrudno się domyślić leki te są stosowane przede wszystkim w leczeniu zaburzeń depresyjnych, poza nimi znajdują one wykorzystanie w leczeniu wielu rozmaitych innych zaburzeń psychicznych.
Wśród problemów, w których przebiegu wskazane może być przyjmowanie antydepresantów, wymienić można:
- zaburzenia lękowe (takie jak np. zespół lęku uogólnionego czy zaburzenia lękowe z napadami paniki),
- zaburzenia odżywiania,
- moczenie nocne,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (popularnie określane mianem nerwicy natręctw),
- zaburzenia somatyzacyjne.
Jakie objawy sugerują, że dziecko powinno przyjmować antydepresanty?
Leki przeciwdepresyjne wykazują się wieloma różnymi działaniami, ogólnie jednak ich zadaniem jest poprawa nastroju oraz zwiększenie napędu, czyli – najogólniej mówiąc – chęci i motywacji do podejmowania jakiegokolwiek działania. Cechują się one ponadto działaniem przeciwlękowym, część z nich może dodatkowo ułatwiać zasypianie czy pomagać w walce z moczeniem nocnym.
Antydepresanty u dzieci powinny być stosowane wyłącznie wtedy, gdy tak zaleci lekarz. Aby tak się jednak stało, najpierw trzeba się do niego z pociechą udać. O konieczności konsultacji ze specjalistą może zasugerować zaobserwowanie m.in. takich nieprawidłowości, jak:
- wycofanie się dziecka z kontaktów społecznych,
- utrata wcześniejszych zainteresowań,
- znacznie obniżony nastrój,
- ciągłe zamartwianie się, dopytywanie o stan zdrowia – ogólnie zdrowych – członków rodziny,
- częste poruszanie przez dziecko tematu śmierci, mówienie o sobie, że jest pozbawione wartości,
- dokonywanie samookaleczeń,
- przymus wykonywania wielokrotnie różnych czynności, takich jak np. mycie rąk, sprawdzanie, czy drzwi zostały zamknięte czy ustawianie przedmiotów w ściśle określonym porządku,
- częste skargi na różne dolegliwości somatyczne – np. bóle brzucha czy głowy – których przyczyn, pomimo wykonywania wielu różnych badań, nie sposób stwierdzić.
Skutki uboczne antydepresantów dla dzieci
Potencjalne skutki uboczne leków przeciwdepresyjnych to jedna z największych obaw rodziców, których dzieci mają przyjmować tego typu środki. Tutaj warto podkreślić zdecydowanie, że większość działań ubocznych antydepresantów jest przemijająca – pojawiać się one mogą na początku leczenia i po krótkim, zwykle kilkudniowym czasie ustępują.
Trzeba wspomnieć tutaj również o tym, że nie u wszystkich pacjentów skutki uboczne w ogóle się pojawiają – leczenie zaczyna się od małych dawek i stopniowo je zwiększa właśnie po to, aby zminimalizować ryzyko działań niepożądanych.
Pewne jednak problemy ostatecznie mogą pojawiać się podczas przyjmowania przez dzieci leków przeciwdepresyjnych. Do najczęściej występujących skutków ubocznych antydepresantów zaliczane są:
- bóle głowy,
- bóle brzucha,
- zawroty głowy,
- senność,
- nudności,
- przejściowy spadek apetytu,
- biegunka,
- suchość w jamie ustnej.
Zasady bezpiecznego stosowania antydepresantów dla dzieci
Leki przeciwdepresyjne u dzieci są bezpieczne wtedy, gdy są one właściwie stosowane – należy bezwzględnie przestrzegać otrzymywanych przez psychiatrę dziecięcego zaleceń. Powinny one być przyjmowane codziennie o podobnej porze, do tego zdecydowanie nie należy samowolnie zwiększać ich dawki.
Antydepresanty nie działają od razu tak jak leki przeciwbólowe czy przeciwgorączkowe – pierwsze efekty ich zażywania pojawiają się zazwyczaj po około 2-4 tygodniach. Z tego właśnie powodu części rodziców wydawać się może, że dziecko przyjmuje lek w niewłaściwej dawce i mogą oni rozważać podawanie mu większej jego ilości – tak zdecydowanie nie należy robić i decyzje o jakimkolwiek modyfikowaniu dawkowania należy pozostawić specjaliście.
Aby w pełni uzyskać oczekiwane efekty leczenia, antydepresanty powinny być przyjmowane przez odpowiedni czas – zazwyczaj sięga on 6-12 miesięcy. Nierzadko dzieje się tak, że wtedy, gdy opiekunowie odnotują poprawę funkcjonowania pociechy, decydują się oni na odstawienie leków.
Takie postępowanie jest zwyczajnie groźne, ponieważ przedwczesne odstawienie leków przeciwdepresyjnych stwarzać może ryzyko szybkiego nawrotu wcześniej występujących objawów. Dodatkowo antydepresantów nigdy nie odstawia się gwałtownie, należy to czynić stopniowo.
Ostatecznie wszelkie decyzje dotyczące czy to zakończenia leczenia, czy też zmniejszenia dawki leków przeciwdepresyjnych powinien podejmować lekarz.
Czytaj również: Zespół lęku uogólnionego, czyli gdy martwisz się cały czas
Myśli samobójcze - jak pomóc dziecku, które myśli o samobójstwie?
Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) - objawy, leczenie i możliwe powikłania
Antydepresanty dla dzieci a psychoterapia
Warto tutaj wspomnieć o jeszcze jednym, bardzo ważnym aspekcie. Otóż tak jak antydepresanty u dzieci zdecydowanie mogą przynosić oczekiwane efekty, tak zazwyczaj ich stosowanie nie powinno być jedynym wdrożonym oddziaływaniem leczniczym. Poza farmakoterapią w psychiatrii – szczególnie dziecięco-młodzieżowej – leczenie uzupełniać powinna psychoterapia.
Leki są bowiem w stanie poprawić nastrój czy zmniejszyć częstość pojawiania się u niego napadów paniki, ich stosowanie nie prowadzi jednak do poprawy samooceny czy poprawienia rodzinnych relacji, co można z kolei osiągnąć dzięki skorzystaniu z terapii.
