Od kilku lat coraz więcej słyszy się o jednym z dziecięcych psychiatrycznych problemów, którym są zaburzenia ze spektrum autyzmu (w skrócie – wywodzącym się od angielskiego terminu autism spectrum disorders – ASD).
Pierwsze opisy tychże jednostek pojawiły się w 1943 roku – ich autorem był Leo Kanner, który opisywał trudności z funkcjonowaniem pewnych pacjentów czasie pojawiające się po tym, jak przez pewien czas ich rozwój przebiegał całkowicie prawidłowo.
Obecnie do grupy zaburzeń ze spektrum autyzmu zaliczane są przede wszystkim takie jednostki, jak autyzm dziecięcy, zespół Retta czy zespół Aspergera. Jednym jednak z ciekawszych problemów, który także należy do ASD, jest autyzm atypowy – jego najbardziej charakterystyczną cechą jest to, że nieprawidłowości w rozwoju dziecka zauważalne stają się po stosunkowo długim czasie od jego przyjścia na świat.
Spis treści
- Przyczyny autyzmu atypowego
- Objawy autyzmu atypowego
- Rozpoznawanie autyzmu atypowego
- Leczenie autyzmu atypowego
Przyczyny autyzmu atypowego
Dotychczas wielu różnych badaczy podejmował się prac, których celem było odkrycie przyczyn autyzmu atypowego. Niektóre z tychże analiz skutkowały wnioskami, które ostatecznie okazały się nieprawdziwe. Jako przykład można tutaj podać teorie, według których zaburzeniom ze spektrum autyzmu miałyby sprzyjać szczepienia.
Do dziś niektórzy rodzice odstępują od nich właśnie ze względu na obawy, że doprowadzą one u ich dziecka do autyzmu, tymczasem okazało się, że badania, które miały udowodniać istnienie zależności pomiędzy szczepieniami a autyzmem, nie były rzetelnie przeprowadzone.
Dziś lekarze już wiedzą, że szczepionki nie powodują zaburzeń ze spektrum autyzmu – co więc może doprowadzać do występowania tych problemów?
Tak naprawdę autyzm atypowy, podobnie jak autyzm dziecięcy czy zespół Retta, uznawane są za zaburzenia neurorozwojowe. Sprzyjać ich rozwojowi mogą uwarunkowania genetyczne – autyzm atypowy powiązywany bywa m.in. z zespołem łamliwego chromosomu X oraz stwardnieniem guzowatym.
Wyróżnia się także szereg innych czynników, związanych z ciążą i porodem, które także podejrzewane są o wpływ na występowanie autyzmu atypowego – mowa tutaj o:
- porodzie przedwczesnym,
- niskiej masie urodzeniowej dziecka,
- infekcjach w ciąży,
- urazach okołoporodowych.
Jedno tutaj można powiedzieć z całą mocą – konkretnej przyczyny autyzmu atypowego nie da się określić.
Objawy autyzmu atypowego
Z autyzmem związane są dysfunkcje w trzech różnych sferach: interakcji społecznych, komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz zachowania. Jak już wspomniano, w przypadku autyzmu atypowego typowe jest to, rozwój dziecka początkowo przebiega prawidłowo, a pierwsze wyraźne jego objawy zaczynają być zauważalne po ukończeniu przez dziecko 3. roku życia. Do rozpoznania jednostki nie jest konieczne stwierdzenie dysfunkcji we wszystkich trzech powyżej wymienionych sferach.
Objawy autyzmu atypowego, jak już nadmieniono wyżej, dotyczą m.in. komunikacji z innymi ludźmi. W tym przypadku pojawiać się mogą takie dolegliwości, jak:
- brak rozwoju mowy lub bardzo ograniczony jej rozwój,
- zamienianie w rozmowach zaimków, np. mówienie „ty”, „on” zamiast „ja”,
- ograniczenie gestykulowania,
- stosowanie neologizmów,
- powtarzanie stereotypowych zdań.
Pacjenci z autyzmem atypowym miewają trudności z nawiązywaniem interakcji społecznych – obejmować mogą one:
- wycofanie z kontaktów z innymi osobami, nawet z najbliższymi członkami rodziny,
- rzadkie nawiązywanie kontaktu wzrokowego,
- niską wrażliwość na emocje innych ludzi, brak empatii,
- wchodzenie w kontakty z innymi osobami tylko na takich zasad, które ustalone są przez dziecko,
- trudności z dostosowaniem swojego zachowania do aktualnej sytuacji.
Poza już wymienionymi problemami, z autyzmem atypowym związane może być przejawianie nietypowych zachowań, takich jak:
- przywiązanie do stałego planu dnia (wszelkie zmiany codziennej rutyny mogą powodować niepokój, ale nawet i agresję u dziecka),
- wykonywanie przez dziecko nietypowych, określanych jako stereotypowe, ruchów, np. machanie rękami czy wykręcanie palców,
- posiadanie przez dziecko bardzo nietypowych zainteresowań (np. liczenie wszędzie koszy na śmieci),
- trudności z bawieniem się „na niby” (dziecko z autyzmem raczej nie zainteresuje się zabawą w gotowanie z wykorzystaniem dziecięcego zestawu kuchennego czy innymi zabawami związanymi z przyjmowaniem ról i udawaniem).
Czytaj: Zabawy tematyczne – dlaczego są ważne dla rozwoju dziecka?
Rozpoznawanie autyzmu atypowego
Diagnostyka autyzmu atypowego nie jest łatwa, nierzadko rozpoznanie tej jednostki jest stawiane z dużym opóźnieniem. Przyczyną takiej sytuacji jest to, że problem najczęściej spotykany jest u osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną oraz z ciężkimi zaburzeniami rozwojowymi rozumienia mowy, co sprawia, że inne jednostki wysuwają się niejako na pierwszy plan i dziecko ostateczną diagnozę otrzymuje po pewnym czasie.
Rozpoznanie autyzmu atypowego stawiane jest zwykle po przeprowadzeniu zespołowych badań, w które zaangażowany jest zespół składający się np. z psychiatry dziecięcego, pedagoga, psychologa czy logopedy. Tutaj warto podkreślić, że udając się z dzieckiem na takie badania, trzeba uzbroić się w cierpliwość – dokładne zebranie wywiadu, obserwacja zachowań dziecka oraz przeprowadzenie specjalistycznych testów zajmuje zwykle kilka godzin.
Czytaj: Kiedy z dzieckiem pójść do psychologa, a kiedy do pedagoga i psychiatry?
Wspomnienia wymaga tutaj również to, że nie ma jednego badania – badania krwi czy badań obrazowych – które mogłyby jednoznacznie potwierdzić diagnozę autyzmu atypowego. Czasami jednak dziecko z podejrzeniem tej jednostki kierowane jest na badania obrazowe głowy, badania genetyczne czy inne jeszcze analizy – powodem kierowania dzieci na takie badania nie jest w tym przypadku konieczność poszukiwania odchyleń, które potwierdziłyby autyzm atypowy, lecz wykluczenie innych możliwych przyczyn występujących u pacjenta nieprawidłowości.
Leczenie autyzmu atypowego
Celem leczenia pacjentów z autyzmem jest poprawa jakości ich życia poprzez jak największe zminimalizowanie doświadczanych przez nich, opisanych wcześniej trudności. Podstawę stanowią w tym przypadku oddziaływania terapeutyczne, które powinny być wdrożone po postawieniu diagnozy tak szybko, jak tylko jest to możliwe.
Pacjentom zalecane jest m.in. wczesne wspomaganie rozwoju, trening umiejętności społecznych, socjoterapia, dzieci z autyzmem atypowym powinny również mieć możliwość korzystania z zajęć edukacyjnych dostosowanych do ich możliwości oraz być pod opieką logopedy.
Tak naprawdę leczeniem powinno być objęte nie tylko dziecko z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, ale i jego rodzina – to bowiem, jak reagują na zachowania pociechy jego rodzice, ma bardzo duże znaczenie i wpływa na to, jak pociecha będzie ostatecznie funkcjonować w przyszłości.
Czasami u dzieci z autyzmem atypowym wykorzystane jest leczenie farmakologiczne. Warto tutaj podkreślić, iż nie ma leków, dzięki którym możliwe byłoby wyleczenie tej jednostki – włączane są one pacjentom wtedy, gdy pojawiają się u nich jakieś dodatkowe problemy, takie jak np. obniżenie nastroju, znaczna tendencja do zachowań agresywnych czy natręctwa.
Najczęściej wykorzystywanymi lekami są w tym przypadku środki przeciwdepresyjne (mogą zniwelować objawy depresyjne oraz lękowe) i leki przeciwpsychotyczne (stosowane przede wszystkim u pacjentów z zaburzeniami zachowania).
