Nadczynność tarczycy to zaburzenie jednego z ważniejszych ludzkich gruczołów dokrewnych. Wydzielane przez tarczycę tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3) odpowiedzialne są za szereg istotnych zjawisk, m.in. za przebieg procesów metabolicznych (takich jak wątrobowa produkcja glukozy), pobudzanie przemiany materii czy stymulację dojrzewania komórek nerwowych.
Organizm człowieka funkcjonuje w pełni prawidłowo wtedy, gdy produkowane i uwalniane są optymalne ilości tarczycowych hormonów. Wtedy, gdy tarczyca uwalnia ich za mało, dochodzić może do niedoczynności tarczycy. Odwrotnym do niej stanem – czyli takim, gdzie w organizmie krążą zbyt duże ilości hormonów gruczołu tarczowego – jest z kolei nadczynność tarczycy.
Czytaj:
Niedoczynność tarczycy u dzieci - objawy, przyczyny, leczenie tarczycy u dzieci
Hipotyreoza u noworodków: wrodzona niedoczynność tarczycy
Nadczynność gruczołu tarczowego wystąpić może w dowolnym wieku – przede wszystkim spotyka się ją jednak u osób dorosłych. U młodszych pacjentów choroba ta również może się rozwinąć, jednak należy tutaj podkreślić, że nadczynność tarczycy u dziecka to rzadkie schorzenie – szacuje się, że występuje u około jednego na 10 tysięcy młodych pacjentów.
Spis treści:
- Przyczyny nadczynności tarczycy u dzieci
- Rodzaje nadczynności tarczycy u dziecka
- Objawy nadczynności tarczycy u dzieci
- Przełom tarczycowy w przebiegu nadczynności tarczycy u dziecka
- Diagnostyka nadczynności tarczycy u dzieci
- Leczenie nadczynności u dzieci
Przyczyny nadczynności tarczycy u dzieci
Najczęstszą przyczyną tego, że dziecięca tarczyca produkuje i uwalnia zbyt duże ilości hormonów, jest choroba Gravesa-Basedowa. Jest to choroba autoimmunologiczna, która polega na tym, że układ odpornościowy produkuje swoiste przeciwciała, które stymulują gruczoł tarczowy do wydzielania hormonów. Choroba Gravesa-Basedowa spotykana jest częściej u dziewcząt, oprócz tego obserwuje się ją u dzieci, które cierpią na jakieś inne schorzenia autoimmunologiczne, takie jak np. cukrzyca typu 1 czy celiakia (lub ktoś w ich rodzinie choruje na te choroby)
Czytaj: Cukrzyca u dzieci: cukrzyca typu 1, objawy i leczenie
Innymi możliwymi przyczynami nadczynności tarczycy u dziecka mogą być także:
- zapalenie tarczycy,
- guzki tarczycy,
- choroby przysadki mózgowej (w tym przypadku do nadczynności gruczołu tarczowego może doprowadzić nadmierne wydzielanie przysadkowej tyreotropiny, czyli TSH, która stymuluje tarczycę do uwalniania jej hormonów),
- przyjmowanie preparatów hormonów tarczycy (zdarza się, że pacjent – np. z powodu niedoczynności tarczycy – zaczyna przyjmować tego rodzaju leki i ostatecznie okazuje się, że ich dawka jest dla niego zbyt duża).
Ciekawym rodzajem nadczynności tarczycy jest noworodkowa postać choroby Gravesa-Basedowa. Problem ten pojawiać się może u noworodka wtedy, kiedy jego matka ma horobę Gravesa-Basedowa. W jej krwi – nawet w okresie remisji choroby – mogą znajdować się związane z tym schorzeniem przeciwciała, które mogą przechodzić do organizmu noworodka i ostatecznie doprowadzić do pojawienia się u niego symptomów nadczynności tarczycy.
Rodzaje nadczynności tarczycy u dziecka
Tak jak u osób dorosłych, tak i u dzieci wyróżnia się kilka rodzajów nadczynności tarczycy. Najczęstszym jest pierwotna nadczynność gruczołu tarczowego, która wynika z patologii dotyczących tego właśnie narządu – jako przykłady można tutaj podać wspomniane wcześniej guzki tarczycy czy chorobę Gravesa. O wtórnej nadczynności tarczycy u dziecka można z kolei mówić wtedy, kiedy za nadmierną ilość hormonów tarczycowych w organizmie odpowiadają dysfunkcje innych organów niż tarczyca – jest to problem dość rzadki i spowodowany może być np. gruczolakiem przysadki mózgowej produkującym TSH.
Nadczynność tarczycy dzieli się również na jawną oraz utajoną. O jawnej jej postaci mówi się wtedy, kiedy u pacjenta pojawiają się typowe odchylenia (takie jak obniżony poziom TSH oraz podwyższone stężenia T3 i T4), którym towarzyszą objawy nadczynności gruczołu tarczowego. Zdecydowanie inaczej przebiega z kolei subkliniczna nadczynność tarczycy – w jej przypadku u pacjenta zwykle nie pojawiają się żadne objawy, a jednocześnie jedynym odchyleniem, które jest u nich wykrywane, jest nieco obniżony poziom TSH (wyniki badań T3 i T4 są w tej sytuacji zwykle w granicach normy).
Objawy nadczynności tarczycy u dzieci
Hormony tarczycy ogólnie można uznać za takie substancje, które przyspieszają metabolizm organizmu – można więc tutaj dość łatwo wywnioskować, jaki są skutki ich nadmiaru. Wśród objawów nadczynności tarczycy u dziecka wymieniane są:
- zwiększona potliwość,
- przyspieszone bicie serca,
- wahania nastroju (dziecko może stawać się bardzo drażliwe, może ono łatwo wpadać w złość czy odwrotnie, w napady płaczu),
- trudności ze snem (zazwyczaj w postaci bezsenności),
- problemy z koncentracją i uwagą,
- wzrost temperatury ciała,
- wzrost skurczowego ciśnienia tętniczego krwi (gdzie jednocześnie dochodzić może do spadku wartości ciśnienia rozkurczowego),
- tendencja do biegunek,
- spadek masy ciała (pojawiający się czasami nawet pomimo zwiększonego apetytu u dziecka),
- u dziewcząt, które dotychczas nie miesiączkowały, opóźnienie momentu wystąpienia pierwszego krwawienia; u tych natomiast pacjentek, które już rozpoczęły miesiączkowanie, w przebiegu nadczynności tarczycy pojawiać się mogą zaburzenia długości trwania cyklu – może on się stawać znacznie krótszy lub dłuższy niż przed zachorowaniem,
- zwiększona utrata włosów,
- nadruchliwość.
W przypadku nasilonej nadczynności tarczycy u dziecka dochodzić może także do występowania wytrzeszczu gałek ocznych – stan ten określa się mianem orbitopatii tarczycowej i rozwija się on wskutek zapalenia tkanek miękkich oczodołu.
Przełom tarczycowy w przebiegu nadczynności tarczycy u dziecka
Organizm do pewnego momentu jest sobie w stanie poradzić z nadmiarem tarczycowych hormonów, w końcu jednak dochodzić może do wyczerpania jego zdolności kompensacyjnych i występować może przez to przełom tarczycowy. Jego przejawami są m.in. znacznego stopnia wzrost temperatury ciała, bardzo szybka czynność serca oraz wyjątkowego stopnia potliwość, biegunka oraz wymioty. Ogólnie przełom tarczycowy stanowi stan zagrożenia życia i wymaga udzielenia choremu pilnej pomocy medycznej.
Diagnostyka nadczynności tarczycy u dzieci
W diagnostyce nadczynności tarczycy u dzieci największe znaczenie mają badania laboratoryjne – do podstawowych należą w tym przypadku oznaczanie stężenia we krwi TSH, T3 oraz T4. Badania te mogą informować o tym, że pacjent może mieć nadczynność tarczycy, ich jednak tylko wyniki nie są w stanie wskazać na to, jaka jest przyczyna tego stanu. Z tego powodu do kompleksowej diagnostyki wymagane jest przeprowadzenie innych jeszcze analiz, takich jak np. oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwko receptorowi TSH czy przeciwko peroksydazie tarczycowej.
Poza badaniami laboratoryjnymi, w diagnostyce nadczynności tarczycy u dziecka istotne jest także badanie palpacyjne tego narządu oraz USG tarczycy. Oba wymienione badania mogą wykazać obecność u pacjenta np. jakichś guzków w obrębie miąższu tarczycy. W razie wątpliwości diagnostycznych wykonana może zostać biopsja tarczycy – uzyskany podczas niej materiał przekazywany jest następnie do badań histopatologicznych.
Leczenie nadczynności u dzieci
W leczeniu nadczynności tarczycy u dzieci wykorzystuje się ogólnie trzy metody: farmakoterapię, leczenie jodem promieniotwórczym oraz zabiegi chirurgiczne. W przypadku pierwszej z wymienionych metod wykorzystywane są tzw. leki przeciwtarczycowe, których działanie doprowadza do zmniejszenia produkcji hormonów tarczycy. Drugą opcją jest wykorzystanie jodu promieniotwórczego. Komórki tarczycy wychwytują tę substancję, po czym zwyczajnie dochodzi do ich zaniku. Samo słowo „promieniotwórczy” nierzadko wzbudza przerażenie u rodziców, należy tutaj jednak podkreślić, że ogólnie leczenie uznawane jest za bezpieczne i w razie istnienia wskazań, jak najbardziej terapia taka może doprowadzić do ustąpienia nadczynności tarczycy u dziecka.
Trzecią dostępną opcją terapeutyczną są wspomniane wcześniej zabiegi chirurgiczne. Wykorzystywane są one przede wszystkim wtedy, gdy inne opcje terapeutyczne – np. leczenie farmakologiczne – nie przynoszą poprawy lub też wtedy, gdy ze względu na stopień objawów nadczynności tarczycy konieczne jest uzyskanie jak najszybszej remisji choroby. Możliwe są w tym przypadku różne zabiegi, bo zarówno częściowa, jak i całkowita resekcja tarczycy. Warto tutaj jednak wspomnieć, że po takim zabiegu konieczna jest suplementacja hormonów tarczycy.
