OB (odczyn Biernackiego) - czym jest badanie OB u dziecka i jakie są normy?

Badanie OB u dzieci, czyli Odczyn Biernackiego to wskaźnik opadania (sedymentacji) erytrocytów. Na tym właśnie polega oznaczanie OB – w analizie tej oceniane jest to, jak szybko w pobranej od pacjenta próbce krwi dochodzi do opadania czerwonych krwinek.

Spis treści:

• Od czego zależy tempo opadania czerwonych krwinek?
• Dlaczego badanie OB u dzieci nazywamy odczynem Biernackiego?
• Inne nazwy badania OB u dzieci
• Kiedy wykonać badanie OB u dzieci?
• Jakie są normy OB u dzieci?
• Przyczyny podwyższonego OB
• Co oznacza niskie OB?
• Czy wynik OB jest miarodajny?

Od czego zależy tempo opadania czerwonych krwinek?

W krwiobiegu czerwone krwinki nie opadają, kiedy jednak krew zostanie pobrana do jakiegoś naczynia, zjawisko to może już jak najbardziej zachodzić. Tempo opadania erytrocytów zależne jest od kilku różnych czynników – wpływ na to mają zarówno ilość krwinek czerwonych w próbce, jak i kształt erytrocytów.

Udział w występowaniu tego zjawiska mają również różnorodne białka, takie jak np. fibrynogen. Im więcej tych białek we krwi, tym krwinki czerwone opadają szybciej, a OB jest wyższe.

Fakt ten uzasadnia możliwość wykorzystania badania OB u dzieci w przypadku wielu różnych schorzeń, przede wszystkim tych związanych ze stanem zapalnym. Otóż w przypadku tych patologii dochodzi do wzrostu stężenia wielu różnych białek ostrej fazy, które to właśnie mogą przyspieszać opadanie krwinek czerwonych.

Czytaj: Limfocyty u dzieci: norma. O czym świadczą podwyższone, a o czym obniżone limfocyty?

Hemoglobina u dzieci: norma. Co oznacza podwyższona hemoglobina u dziecka?

Dlaczego badanie OB u dzieci nazywamy odczynem Biernackiego?

O OB po raz pierwszy usłyszeć można było w 1897 roku. To właśnie wtedy pojawiły się prace polskiego uczonego – Edmunda Biernackiego – który zajmował się zjawiskami opadania krwinek czerwonych w pobranych od chorych próbkach krwi.

Badacz zauważył, że w zależności od tego, na jaki problem cierpi pacjent, jego krwinki czerwone mogą opadać z odmienną szybkością. To właśnie odkrycie stało za wyróżnieniem kolejnego wskaźnika, którego oznaczanie jest przydatne w diagnostyce stanu pacjentów. Nazwany on został, na cześć odkrywcy, odczynem Biernackiego (w skrócie OB).

Czytaj:

Bazofile u dziecka - co oznacza ich ilość we krwi

Leukocyty u dzieci. Co oznacza za niski, a co za wysoki poziom leukocytów u dziecka?

Inne nazwy badania OB u dzieci

Biernacki opisywał zjawiska związane z opadaniem krwinek czerwonych w warunkach in vitro. Opracowanie metody praktycznego pomiaru OB zawdzięczamy jednak komuś innemu.

Ponad 20 lat po publikacji prac Biernackiego szwedzcy uczeni – Robert Fåhræus i Alf Westergren – opracowali pierwszą konkretną metodę oznaczania OB. Ze względu na ich zasługi, czasami OB określane jest jako test Fåhræusa-Westergrena lub test Westergrena.

W Polsce odczyn Biernackiego w skrócie określa się jako OB, za granicą zdecydowanie popularniejszy jest natomiast inny skrót – ESR – który wywodzi się od terminu erythrocyte sedimentation rate.

Zobacz, jak przygotować się do badania krwi

Kiedy wykonać badanie OB u dzieci?

OB u dzieci bywa traktowane jako jedno z podstawowych badań laboratoryjnych – przez część lekarzy bywa ono zlecane rutynowo wraz z takimi badaniami, jak np. morfologia krwi czy badanie ogólne moczu.

Odczyn Biernackiego ma szczególne znaczenie w przypadku podejrzenia różnych stanów zapalnych, które mogą być związane zarówno ze zwykłą infekcją, jak i nawet z chorobą nowotworową.

Obecnie OB uznawane jest za parametr, który doskonały wcale nie jest. Otóż tak jak wyjątkowo podwyższone OB u dzieci przekonuje o istnieniu stanu zapalnego w organizmie małego pacjenta, tak już wynik OB w normie nie wyklucza u badanego jakiejś choroby.

Co prawda nieprawidłowe OB bywa jedną z kluczowych cech różnych schorzeń – np. reumatologicznych – to jednak współcześnie badanie to jest zlecane coraz rzadziej, a jego miejsce zajmuje oznaczanie u badanych zdecydowanie czulszych parametrów, takich jak np. CRP czy prokalcytonina.

Zobacz także: Bilans zdrowia dziecka czyli badania profilaktyczne

Immunoglobulina - funkcje i zastosowania przeciwciał

Jakie są normy OB u dzieci?

Nie wyróżnia się jednej, uniwersalnej normy OB – zależna jest ona zarówno od płci, jak i od wieku pacjenta. Tak naprawdę ten sam wynik odczynu Biernackiego u jednego pacjenta może być całkowicie prawidłowy, u innego może on zaś wskazywać na istnienie u badanego jakiejś patologii. Normy OB są następujące:

• noworodki: 1-2 mm/h,
  
  
• dzieci od okresu niemowlęcego aż do dorosłości: 3-13 mm/h,
  
  
• dorośli mężczyźni poniżej 65. roku życia: 3-15 mm/h,
  
  
• dorosłe kobiety poniżej 65. roku życia: 1-10 mm/h,
  
  
• pacjenci obojga płci powyżej 65. roku życia: poniżej 20 mm/h.

Przedstawione wartości ogólnie uznawane są za OB w normie dla danych grup pacjentów, różne laboratoria mogą jednak mieć odmienne wartości norm – z tego właśnie powodu analizując wynik odczynu Biernackiego, należy zawsze najpierw zwrócić uwagę na to, jakie wyniki w danej placówce, w której wykonaliśmy badanie, uznawane są za prawidłowe.

Przyczyny podwyższonego OB

Zwiększona wartość OB nie zawsze związana jest z tym, że pacjent na coś choruje. Wyróżnia się bowiem kilka fizjologicznych stanów, w których odczyn Biernackiego może być podwyższony – takowymi są m.in. ciąża, okres połogu, ale i nawet miesiączka.

Kiedy więc OB jest nieznacznie podwyższone, nie musi to od razu budzić niepokoju. Zdecydowanie inaczej jest już wtedy, kiedy wynik OB jest wyjątkowo duży – szczególnie trzycyfrowy. Taki stan związany już raczej jest z wystąpieniem jakiegoś, czasami nawet groźnego, schorzenia. Przyczynami podwyższonego OB u dzieci mogą być:

• choroby infekcyjne (np. zapalenie płuc),
• nowotwory (np. szpiczak mnogi czy chłoniaki),
• różne choroby reumatologiczne (szczególnie polimialgia reumatyczna, ale również i toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów),
• hiperfibrynogenemia,
• makroglobulinemia,
• niedokrwistość,
• przewlekłe choroby nerek czy wątroby,
• różne stany związane z martwicą tkanek (np. zawał serca u dorosłych),
• różnorodne urazy.

Czytaj: RDW morfologia - co oznacza wskaźnik? Normy RDW CV

Co oznacza niskie OB?

Odczyn Biernackiego może być zarówno podwyższony, jak i obniżony. Zjawisk, które prowadzą do niskiego OB, wyróżnia się jednak zdecydowanie mniej niż tych, które doprowadzają do podwyższenia wartości tego parametru. Przyczynami niskiego OB mogą być takie patologie, jak:

• czerwienica prawdziwa,
• hipofibrynogenemia,
• zastoinowa niewydolność krążenia,
• anemia sierpowata,
• niedobór białka w organizmie.

Czy wynik OB jest miarodajny?

Biorąc pod uwagę powyższe informacje, OB to parametr wysoce niespecyficzny – w końcu zmiany jego wartości, czy to podwyższenie, czy też obniżenie, wynikać mogą z wyjątkowo wielu różnorodnych przyczyn. Nie oznacza to jednak tego, że badanie odczynu Biernackiego jest bezcelowe.

Parametr ten jest cenny w diagnostyce różnych schorzeń, tutaj jako przykłady można podać polimialgię reumatyczną czy szpiczaka mnogiego, w których wyjątkowo wysokie wartości OB są jednymi z ich najbardziej charakterystycznych cech.