Jednym z parametrów, który ważny jest dla utrzymania homeostazy (równowagi) w organizmie, jest pH krwi. W prawidłowych warunkach powinno ono zawierać się w przedziale wartości od 7,35 do 7,45. Patologie pojawiają się zarówno wtedy, kiedy pH staje się zbyt niskie (rozwija się wtedy kwasica), jak i wtedy, kiedy pH krwi przybiera wartość za wysoką (w takim przypadku dochodzi do zasadowicy).
W razie wystąpienia czy to zasadowicy, czy kwasicy, organizm dąży do wyrównania istniejących zaburzeń – uruchamiane są wtedy różne mechanizmy kompensacyjne. Polegają one np. na zmianach czynności wydalniczej nerek czy na zmianie czynności płuc. W przypadku drugiego z wymienionych narządów, jedną z reakcji, która ma na celu doprowadzić do wyrównania zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej, jest oddech Kussmaula.
Przeczytaj: Astma wczesnodziecięca – objawy, diagnostyka i skuteczne leczenie
Spis treści
- Oddech Kussmaula: charakterystyka
- Jakie są przyczyny oddechu Kussmaula?
- Postępowanie z pacjentem z oddechem Kussmaula: diagnostyka i leczenie
Oddech Kussmaula: charakterystyka
Oddech Kussmaula zaliczany jest do patologicznych rytmów oddechowych. Nazwa tego zjawiska wywodzi się od nazwiska niemieckiego lekarza, Adolfa Kussmaula, który to był autorem pierwszego, opublikowanego w 1874 roku, opisu tego zaburzenia. Inne określenia, którymi bywa nazywany ten typ rytmu oddechowego, to oddech gonionego psa czy oddech kwasiczy.
Oddech Kussmaula związany jest z hiperwentylacją, czyli ze zwiększoną wentylacją płuc. Pacjent z oddechem Kussmaula oddycha zdecydowanie głębiej, ilość jego oddechów na minutę może być przy tym zwiększona, ale i prawidłowa. W przypadku wystąpienia tego zaburzenia oddechy stają się wyraźnie głośniejsze, oprócz tego mogą one przypominać wzdychanie.
Poza zmienionym torem oddychania, u pacjentów z oddechem Kussmaula występować mogą również inne – zazwyczaj mniej zauważalne niż zaburzenia oddychania – dolegliwości. Stanowią one objawy kwasicy metabolicznej i zalicza się do nich np.:
- przyspieszoną czynność serca,
- nudności i wymioty,
- zawroty głowy, poczucie osłabienia,
- wzmożone pragnienie z jednoczesnym zwiększeniem ilości oddawanego moczu,
- ból głowy, słodkawy, przypominający owoce, zapach z ust (charakterystyczny dla jednej z przyczyn oddechu Kussmaula – kwasicy ketonowej).
Przeczytaj: Bezdech afektywny - czym jest i czy jest niebezpieczny dla dziecka?
Jakie są przyczyny oddechu Kussmaula?
Zjawiskiem, które stanowi bezpośrednią przyczynę oddechu Kussmaula, jest wystąpienie w organizmie kwasicy metabolicznej. Opisywane zaburzenie oddychania pojawia się w sytuacji, kiedy stopień istniejącej w organizmie kwasicy jest znaczny. Zmieniony tor oddychania w tym przypadku służy temu, aby poprzez płuca organizm mógł wydalać większe niż standardowo ilości dwutlenku węgla.
Oddech Kussmaula pojawia się w przebiegu zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej, co jednak może prowadzić do pojawiania się takowych? Do kwasicy metabolicznej prowadzić mogą (stanowiąc przyczyny oddechu Kussmaula), takie problemy, jak:
- kwasica ketonowa (zaburzenie pojawiające się np. u pacjentów z cukrzycą typu I, czasami stanowiące pierwszy zauważany przez pacjenta objaw tej choroby),
- sepsa,
- zaburzenia czynności nerek,
- zatrucia lekami (np. kwasem acetylosalicylowym, acetazolamidem),
- spożycie dużej ilości alkoholu (zarówno etanolu, jak i metanolu),
- kwasica mleczanowa (do której mogą doprowadzić np. niewydolność serca, przebycie napadu drgawkowego, intensywne ćwiczenia fizyczne czy przewlekłe nadużywanie alkoholu).
Postępowanie z pacjentem z oddechem Kussmaula: diagnostyka i leczenie
Pacjentowi z oddechem Kussmaula wykonywane są badania, których celem jest określenie, jakiego stopnia są zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej, ale i poszukiwane w tych analizach są odchylenia, których stwierdzenie pozwoli wykryć przyczynę oddechu Kussmaula. W tym celu od pacjenta przede wszystkim pobiera się próbkę krwi, w której oznacza się parametry gospodarki kwasowo-zasadowej (oznacza się m.in. pH krwi, zawartość w niej dwutlenku węgla oraz wodorowęglanów). Przydatne są również pomiary stężenia glukozy we krwi, badanie moczu u dziecka czy pomiar zawartości elektrolitów we krwi.
Teoretycznie wydawać by się mogło, że pomóc pacjentowi z oddechem Kussmaula można by poprzez bezpośredni wpływ na jego czynność oddechową, np. poprzez nieinwazyjną wentylację mechaniczną. W rzeczywistości jednak podstawą leczenia chorych z oddechem Kussmaula stanowi wyrównanie istniejących u nich zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej.
W przypadku wystąpienia oddechu Kussmaula, sugerującego istnienie u pacjenta kwasicy metabolicznej, podstawową rolę odgrywa nawadnianie – stosuje się wtedy płyny wzbogacone elektrolitami. Inne oddziaływania, które są wdrażane u pacjentów, zależne są od przyczyny wystąpienia kwasicy metabolicznej – przykładowo, w przypadku kwasicy ketonowej konieczne jest podawanie chorym insuliny, z kolei w przebiegu sepsy znaczenie ma odpowiednie dobranie, a następnie szybkie rozpoczęcie antybiotykoterapii.
