Ospa wietrzna, z którą kojarzy się przede wszystkim swędząca wysypka, co roku zbiera w Polsce bogate żniwo – na wiatrówkę zapada około 200 tysięcy osób. Większość zachorowań ma miejsce wiosną (marzec-maj), jednak w ostatnim czasie, prawdopodobnie w związku ze zmianami klimatycznymi, w ciągu roku ospa uderza kilka razy.
Jeśli weźmiemy pod uwagę wiek, to szczyt zachorowań przypada pomiędzy 2. a 6. rokiem życia (95 proc. przypadków dotyczy osób poniżej 20. roku życia).
Statystyki wskazują, że 9 na 10 dzieci w wieku 1-14 lat zachoruje na ospę wietrzną, przy czym najwyższy współczynnik zapadalności na tę chorobę występuje między 5. a 9. rokiem życia.
Spis treści
- Ospa wietrzna to choroba bardzo zakaźna
- Jak zaczyna się ospa wietrzna u dzieci?
- Objawy ospy wietrznej
- Wysypka przy ospie wietrznej
- Leczenie ospy wietrznej u dzieci
- Izolowanie młodszych dzieci
- Sposoby na swędzącą wysypkę w czasie ospy wietrznej
- Powikłania ospy wietrznej
- Szczepienie przeciwko ospie
Ospa wietrzna to choroba bardzo zakaźna
Wirus ospy to herpeswirus VZV (Varicella Zoster Virus), który przenoszony jest drogą kropelkową oraz z ruchem powietrza na odległość do kilkudziesięciu metrów (stąd właśnie nazwa "ospa wietrzna").
Do zakażenia dochodzi przez kontakt z osobą chorą na ospę lub półpasiec - zarówno poprzez wydzielinę z górnych dróg oddechowych, jak i przez bezpośredni kontakt z płynem pęcherzykowym ze zmian skórnych.
Ospa wietrzna to choroba, która niezwykle długo rozwija się w organizmie. Ospa u dzieci ujawnia się zwykle po dwóch-trzech tygodniach od zakażenia.
Czytaj: Ospa poronna - łagodna i skąpoobjawowa postać ospy wietrznej
Jak zaczyna się ospa wietrzna u dzieci?
Okres inkubacji, czyli czas, jaki upływa od chwili zarażenia się wirusem do wystąpienia pierwszych objawów choroby, wynosi średnio 14 dni (od 10 do 21 dni).
Osoba chora zaraża osoby z otoczenia na 1–2 dni przed pojawieniem się charakterystycznej wysypki, przestaje zaś zarażać dopiero wówczas, gdy wszystkie pęcherzyki przyschną, a strupki odpadną, co trwa około tygodnia.
Pierwsze objawy ospy można pomylić z przeziębieniem lub grypą. Na dwa dni przed ujawnieniem się choroby u dziecka pojawia się stan podgorączkowy i lekki katar, dziecko może cierpieć z powodu bólu głowy i ogólnego osłabienia oraz stracić apetyt.
Już wtedy chore dziecko może stać się źródłem zakażenia.
i
Objawy ospy wietrznej
Choroba zaczyna się zazwyczaj gorączką, bólem głowy i złym samopoczuciem, jednak objawy te mogą nie występować u wszystkich osób dotkniętych ospą. Charakterystycznym objawem pojawiającym się zawsze - zwykle w 2-3. dobie trwania gorączki, jest wysypka.
W kilku rzutach kolejno pojawiają się zmiany skórne w postaci plamek, grudek, a następnie pęcherzyków, które przysychają w strupki. Wymienione zmiany skórne mogą być rozsiane na całym ciele i zazwyczaj towarzyszy im świąd o dużym natężeniu.
Czytaj: Plamki i krostki: jak rozpoznać, o czym świadczy wysypka u dziecka?
Czy na ospę można zachorować drugi raz?
Wysypka przy ospie wietrznej
Gorączka u dziecka stopniowo rośnie (nawet do 40° C) i w dwa, trzy dni wystąpieniu pierwszych objawów, pojawia się, zazwyczaj na tułowiu, swędząca wysypka.
Wysypka początkowo ma postać różowych plamek, które szybko przekształcają się w grudki, a następnie na ich szczycie pojawiają się pęcherzyki wypełnione surowiczym płynem.
Dość szybko wysypka rozszerza się z tułowia na policzki, ramiona, skórę głowy, uda, czasem atakuje okolice oczu i ust. Po kilku dniach maluch cały jest usiany świeżymi pęcherzykami i strupkami, które po tygodniu odpadają.
Zwykle na skórze może powstawać od 250 do 500 pęcherzyków, w ciężkich przypadkach ospy wietrznej może ich być znacznie więcej.
Czytaj: Ospa u niemowlaka: jak pielęgnować niemowlę chore na ospę wietrzną?
Powikłania ospy - czy mogą być groźne i jak ich unikać?
Leczenie ospy wietrznej u dzieci
Choć ospa wietrzna ma dość oczywiste objawy, konieczne idź z dzieckiem do lekarza, by wykluczył inne choroby. Ponieważ ospa wietrzna jest chorobą wirusową, nie podaje się w trakcie jej trwania antybiotyków ani też leków przeciwwirusowych.
Podstawowym zadaniem rodziców jest ulżyć dziecku w chorobie poprzez podawanie leków obniżających temperaturę i łagodzących swędzenie.
Ważne, by dziecko nie drapało swędzącej wysypki, bo może dojść do nadkażenia bakteryjnego, co sprawi, że przebieg choroby będzie cięższy, a na ciele dziecka pozostaną szpetne blizny. Zwykle lekarze zalecają, by dziecko zostało w domu przez dwa tygodnie (tyle zazwyczaj trwa ospa wietrzna).
Istotne jest bowiem to, że chore dziecko zaraża wszystkich wokół już na kilka dni przed wysypką i potem aż do przyschnięcia ostatnich pęcherzyków.
Izolowanie młodszych dzieci
Chore dziecko nie powinno się więc kontaktować z osobami, które nie chorowały na ospę wietrzną.
Zdaniem wielu lekarzy, jeśli masz drugie, młodsze dziecko (ale które ukończyło już 9 miesięcy) dobrym rozwiązaniem jest jak najszybsze zaszczepienie go przeciwko ospie, niż czekanie, aż także zachoruje.
Jeśli zaszczepisz je w ciągu 72 godzin od kontaktu z chorobą, szczepionka złagodzi przebieg ospy, albo wręcz ochroni je przed zakażeniem.
Najlepszym rozwiązaniem jest wyprowadzenie młodszego dziecka na czas choroby np. do dziadków. W przypadku noworodków, których matki zachorowały na ospę, rozważa się możliwość podania swoistej immunoglobuliny.
Sposoby na swędzącą wysypkę w czasie ospy wietrznej
Świąd towarzyszący wysypce jest chyba najtrudniejszym do zniesienia objawem ospy wietrznej. Każdy z nas wie, jak trudno jest powstrzymać się od drapania swędzącej wysypki, nawet gdy jest się dorosłym.
Należy jednak za wszelką cenę unikać drapania swędzących miejsc, ponieważ rozdrapywane pęcherzyki zwiększają ryzyko wystąpienia bakteryjnych nadkażeń oraz, po wygojeniu, mogą pozostawić trwałe zmiany skórne w postaci blizn.
Dziecko drapie się przede wszystkim przez sen, gdy skóra jest rozgrzana i uczucie swędzenia nasila się. Co można zrobić by złagodzić swędzenie i zminimalizować ryzyko zakażenia ran?
- Obetnij dziecku paznokcie, myj mu często ręce, a na noc, szczególnie młodszemu dziecku, zakładaj bawełniane rękawiczki.
- Nie jest zalecane stosowanie na wysypkę gencjany, która maskuje zmiany na skórze i może opóźnić dostrzeżenie nadkażenia. Nie zaleca się także stosowania na zmiany pudrów płynnych - zatykają wykwity, zwiększają ryzyko nadkażeń - ich wysychanie sprawia dziecku ból.
- Lekarze chorób zakaźnych mówią, że zakaz mycia dziecka w czasie ospy to mit i polecają krótkie, kilkuminutowe wieczorne kąpiele w delikatnym mydle. Nie trzyj skóry dziecka ani gąbką, ani ręcznikiem, a jedynie osusz ją delikatnie.
- Jak przy każdej chorobie, podawaj dziecku dużo napojów, jednak ze względu na pęcherzyki, które najprawdopodobniej pojawią się w buzi zrezygnuj z kwaśnych napojów i herbatek. Bardzo często wysypka w buzi odbiera dziecku apetyt – sprawdzają się wtedy pokarmy płynne i w postaci papek, ale zasada jest taka sama jak przy napojach – nic kwaśnego i drażniącego.
- Jeśli swędzenie będzie wyjątkowo dokuczliwe, lekarz może zapisać dziecku leki przeciwhistaminowe oraz uspokajające, żeby mogło przespać noc. Tylko w wyjątkowych przypadkach podaje się leki antywirusowe lub immunoglobulinę.
- W przypadku występowania nasilonego świądu błon śluzowych w okolicach krocza, można zastosować nasiadówke z ciepłej wody z dodatkiem rumianku lub zastosować żel z lidokainą.
- Do smarowania wykwitów stosuj przebadane preparaty stworzone specjalnie do leczenia ospy u dzieci.
- Temperatura w pomieszczeniu, gdzie przebywa dziecko, powinna być jak najniższa, ponieważ ciepło stymuluje przepływ krwi w skórze i nasila swędzenie.
- Należy często zmieniać bieliznę i pościel, najlepiej stosować te z miękkiej bawełny.
- Gorączkę towarzyszącą ospie u dzieci obniżamy poprzez zastosowanie np. preparatów zawierających paracetamol.
Powikłania ospy wietrznej
Ospa uważana jest za chorobę o lekkim przebiegu. Nie należy jej jednak lekceważyć. Może jej towarzyszyć wysoka gorączka - nawet 40 st. C. Powikłania ospy są groźne dla wszystkich, najbardziej jednak dla niemowląt i osób po 16. roku życia.
Najczęściej w wyniku ospy dzieci chorują na:
- ropne zakażenie skóry
- różę
- ropowicę
- zapalenie płuc
- półpasiec
To bolesne, często zostawiające ślady na całe życie, powikłania. Groźniejsze jednak są powikłania obejmujące ośrodkowy układ nerwowy.
Komplikacje mogą także prowadzić do zapalenia płuc u kobiet w ciąży, a ich dzieciom grozić może tzw. ospa wrodzona, prowadząca do zaburzeń w rozwoju płodu w obrębie skóry, kończyn i centralnego układu nerwowego.
Inne możliwe powikłania to:
- zapalenie jamy ustnej
- zapalenie gardła
- zapalenie ucha środkowego
- zapalenie płuc
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- powikłania neurologiczne
- m.in. zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy udar
Szczepienie przeciwko ospie
Możesz zaszczepić dziecko. Dostępna jest szczepionka przeciwko ospie wietrznej, zawierająca żywy atenuowany wirus VZV. Szczepienie najlepiej wykonać między 12. a 18. miesiącem życia, w odstępie minimum 6 tygodni.
Szczepionka przeciw ospie wykazuje bardzo wysoką skuteczność. Dla dzieci uczęszczających do żłobka szczepionka jest bezpłatna. Jeśli nie zdecydujesz się na szczepienie, pozostaje ci unikanie kontaktu z osobami chorymi na ospę, oraz tymi, które mają z nimi styczność.
