Zaburzenia mowy u dzieci im szybciej zdiagnozujemy i poddamy terapii, tym szybciej się z nimi uporamy. Dlatego, gdy tylko coś nas niepokoi w rozwoju mowy naszego dziecka, warto od razu udać się do specjalisty - logopedy.
Rozwój systemu komunikacyjnego u dziecka rozpoczyna się już w okresie prenatalnym, kiedy kształtuje się słuch dziecka, mózg i narządy mowne: oddechowe, artykulacyjne i fonacyjne. Intensywny rozwój mowy trwa do 6.-7. roku życia. W tym wieku dziecko powinno bezbłędnie wymawiać wszystkie głoski, budować zdania poprawne gramatycznie oraz odznaczać się bogatym słownictwem i rozumieniem wypowiedzi. Co jednak zrobić, gdy mamy wrażenie, iż mowa naszego dziecka odbiega od oczekiwanego w danym wieku poziomu? Przede wszystkim należy upewnić się, co dla danego okresu rozwojowego oznacza pojęcie normy.
Spis treści
- Zaburzenia mowy u dzieci: etapy rozwoju mowy
- Zaburzenia mowy u dzieci: najczęstsze zaburzenia
- Zaburzenia mowy u dzieci: dyslalia
- Zaburzenia mowy u dzieci: afazja
- Zaburzenia mowy u dzieci: dysglosja
- Zaburzenia mowy u dzieci: giełkot
- Zaburzenia mowy u dzieci: jąkanie
Polecamy: Etapy rozwoju mowy u niemowlaka. Jak pomóc dziecku w prawidłowym rozwoju mowy?
Zaburzenia mowy u dzieci: etapy rozwoju mowy
- Około 2.-3. miesiąca pojawia się głużenie, a więc dźwięki gardłowe: k, g, aa, uu i ich połączenia: gu, agu itp.,
- W 6.-9. miesiącu życia pojawia się gaworzenie, które polega na reduplikacji sylab, np: ma, pa, ba, ba,
- 2. rok życia to przede wszystkim okres wypowiedzi jednowyrazowych, przy intensywnym wzroście poziomu rozumienia zasłyszanych komunikatów. Przyjmuje się, że pod koniec 2. roku życia dziecko będzie prawidłowo wymawiać wszystkie samogłoski ustne: a, e, i, o, u, spółgłoski przedniojęzykowe: t, d, n, l oraz spółgłoski f, w, k, g – najczęściej wymawiane ze zmiękczeniami,
- W 3. roku życia dziecko zazwyczaj tworzy już proste zdania i rozumie praktycznie wszystko, co do niego mówimy. W tym okresie pojawiają się spółgłoski miękkie: ś, ź, ć, dź oraz spółgłoski dentalizowane: s, z, c, dz –najczęściej wymawiane ze zmiękczeniem, dziecko wymawia samogłoski nosowe: ą, ę,
- W 4. roku życia maluch powinien opanować język na poziomie wystarczającym do sprawnego porozumiewania się w codziennych sytuacjach. Z miękkich spółgłosek wyodrębniają się wymawiane w sposób prawidłowy spółgłoski dentalizowane,
- Około 5. roku życia pojawia się prawidłowo wymawiana spółgłoska „r” oraz spółgłoski: sz, rz, cz, dż,
- 6. i 7. rok życia to głównie doskonalenie już nabytych umiejętności artykulacyjnych oraz poprawności językowej pod względem gramatycznym wypowiedzi. W tym wieku dziecko rozróżnia już podstawowe style językowe, używane w zależności od sytuacji, co w praktyce oznacza, iż inaczej zbuduje swoją wypowiedź w stosunku do kolegi, a inaczej mówiąc do osoby dorosłej.
Zaburzenia mowy u dzieci: najczęstsze zaburzenia
Do najczęstszych zaburzeń mowy u dzieci zalicza się dyslalię, afazję, dysglosję i zaburzenia ciągu fonicznego, takie jak giełkot i jąkanie. Sprawdź, czym się one charakteryzują i jak sobie z nimi radzić.
Polecamy: Neurologopeda – czym się zajmuje i kiedy należy go odwiedzić?
Zaburzenia mowy u dzieci: dyslalia
Dyslalia jest to zaburzenie mowy w zakresie prawidłowej realizacji poszczególnych głosek. Problem ten dotyczy jednej głoski bądź całej grupy dźwięków. Może objawiać się przez opuszczenie w słowie głoski -elizję, przez jej zniekształcenie-deformację lub zastąpienie zupełnie innym elementem mowy dźwiękowej -substytucję.
Wyróżnia się wiele typów dyslali, najczęstsze z nich to:• Sygmatyzm, czyli nieprawidłowa realizacja spółgłosek dentalizowanych: ś, ź, ć, dź; s, z, c, dz; sz, ż, cz, dż• Betacyzm: nieprawidłowa realizacja głoski „b”• Rotacyzm: niewłaściwa wymowa „r”• Kappacyzm: nieprawidłowa wymowa głoski „k”• Lambdacyzm: problem z realizacją głoski „l”• Gammacyzm: niewłaściwa wymowa głoski „g”• Mowa bezdźwięczna, czyli wymawianie głosek dźwięcznych jak ich bezdźwięczne odpowiedniki, np. zamiana „k” na „g”.Przyczyną dyslalii jest najczęściej nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy, a więc niewystarczająca sprawność warg, zakłócona praca mięśni napinających wiązadła głosowe, trudności z koordynacją pracy wiązadeł głosowych, brak pionizacji języka i nieprawidłowe funkcjonowanie pierścienia gardłowego.
Kolejną istotną przyczyną realizacji głosek jest nieprawidłowe funkcjonowanie narządu słuchu, co przejawia się obniżeniem słyszalności, upośledzeniem słuchu, problemami z analizą i syntezą głoskową wyrazu, zaburzeniami słuchu fonematycznego odpowiedzialnego za rozróżnianie i wyodrębnianie dźwięków mowy.
Źródłem zaburzeń mowy może być również niesprzyjające nauce środowisko dziecka, a więc błędy językowe popełniane wśród najbliższych bądź rzadkie rozmawianie przy dziecku i do dziecka. Również nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, psychika dziecka i jego opóźniony rozwój motoryczny mogą być postrzegane jako źródło jego problemów.
Zaburzenia mowy u dzieci: afazja
Afazja dziecięca jest to zaburzenie zachowania językowego, wynikające z niedokształcenia bądź uszkodzenia pewnych struktur mózgowych. Warto zaznaczyć, że to zaburzenie mowy nie jest powiązane z upośledzeniem umysłowym, wadami narządów mownych ani z upośledzeniem słuchu fizycznego i fizjologicznego.
U dziecka afatycznego mowa nie rozwija się wcale lub rozwija się ze znacznym opóźnieniem, nieadekwatnie do wieku. Dzieci o podtypie afazji ekspresyjnej zachowują zdolność rozumienia komunikatów werbalnych, mają jednak problem z produkcją substancji fonicznej, a więc ze spontanicznym tworzeniem wypowiedzeń. Ich wypowiedzi są krótkie i bardzo ubogie, często o zniekształconym brzmieniu. W przypadku afazji percepcyjnej dziecko nie tylko ma problem z substancjalizacją myśli, ale także z rozumieniem komunikatów. Niestety, ten podtyp afazji jest trudniejszy w rehabilitacji logopedycznej.
Przeczytaj więcej: Afazja dziecięca. Co to jest afazja dziecięca i jak powinno przebiegać jej leczenie?
Zaburzenia mowy u dzieci: dysglosja
Dysglosja jest to zniekształcanie dźwięków mowy bądź całkowita niemożność ich wytwarzania na skutek nieprawidłowości w budowie narządów mownych, a więc anomalii w budowie języka, zgryzu, warg ,podniebienia miękkiego, twardego lub zbyt krótkiego wędzidełka. Nieprawidłowości zgryzu najczęściej objawiają się zaburzeniem zwanym popularnie „seplenieniem”, czyli nieprawidłową artykulacją spółgłosek dentalizowanych: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, dź, choć oczywiście mogą powodować również problemy z realizacją każdego innego dźwięku mowy, w zależności od typu zaistniałych w narządach anomalii.
Zaburzenia mowy u dzieci: giełkot
Giełkot jest to zaburzenie płynności mówienia. Dziecko dotknięte tym zaburzeniem mowy wypowiada się szybko, ale niepłynnie, niedbale i często wręcz niezrozumiale dla otoczenia. Najczęściej nie jest świadome swojego problemu. Problem ten dotyczy nie tylko samej komunikacji werbalnej, ale przede wszystkim procesów myślowych programujących mowę.
Przyczyny giełkotu mogą być różne, przede wszystkim psychiczne, somatyczne i nawykowe. Część naukowców jest zdania, iż przyczyn tego problemu zależy upatrywać w minimalnych uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego, powstałych w okresie prenatalnym.
Istotą terapii giełkotu jest spowolnienie tempa mówienia. W przypadku dzieci w wieku szkolnym pozytywnie na przebieg rehabilitacji wpływa motywacja pacjenta, którą możemy uzyskać, uświadamiając dziecku w sposób delikatny, iż to zaburzenie mowy nieco ogranicza jego zrozumiałość dla otoczenia. Tylko świadomość problemu pomoże dziecku mówić w sposób planowany i świadomy, co znacznie osłabia mowę bezładną.
Zaburzenia mowy u dzieci: jąkanie
Jąkanie, podobnie jak i giełkot, stanowi zaburzenie tempa mowy. W przeciwieństwie do giełkotu niepłynność ta wyraża się spowolnieniem tempa mowy. Dziecko dotknięte tą nieprawidłowością przeciąga sylaby np. „rooower”, robi zbyt długie przerwy pomiędzy poszczególnymi słowami, powtarza kilka razy ten sam wyraz lub sylabę np. „tata ta ta ta”.
Osoba taka traci kontrolę nad wypowiedzią, pomimo iż zazwyczaj doskonale zdaje sobie sprawę, że mówi w sposób nieprawidłowy. Za źródła jąkania uznaje się nadmierne skurcze mięśni artykulacyjnych, fonacyjnych i oddechowych, mogą je wywoływać również urazy psychiczne, stres i traumatyczne przeżycia.
W przypadku wystąpienia tego rodzaju niepłynności mowy bardzo istotne jest jak najszybsze podjęcie terapii. Pamiętajmy, że problemy w komunikacji najczęściej są źródłem ogromnego stresu dla dziecka i negatywnie wpływają na jego funkcjonowanie w grupie. Ważne jest, aby nie poprawiać dziecka za każdym razem, gdy pojawia się niepłynność, ponieważ może się ona wtedy nasilać, ale spokojnie i bez zniecierpliwienia wysłuchać, co dziecko ma nam do przekazania.Wszystkie zaburzenia mowy u dzieci są kwestią istotną dla rozwoju młodego człowieka i nie powinny być ignorowane. Pamiętajmy, iż szybkie podjęcie terapii logopedycznej, choć często długotrwałej, pozwala osiągnąć zadowalające skutki. Oprócz regularnych wizyt w gabinecie logopedycznym, dostaniemy zestaw ćwiczeń do wykonywania z dzieckiem w domu i to głównie od naszej systematyczności i cierpliwości będzie uzależniony efekt końcowy terapii.
Przeczytaj: Mówisz w ten sposób do dziecka? O tych 3 zdaniach lepiej zapomnij
