Zaburzeń psychicznych, które mogą wystąpić u dzieci i młodzieży, wyróżnia się bardzo dużo. Należą do nich problemy, które spotykane są również u osób w innym wieku – podobnie jak u dorosłych, u najmłodszych rozwijać się mogą m.in. zaburzenia nastroju (takie jak depresja czy choroba afektywna dwubiegunowa), zaburzenia lękowe (w postaci fobii specyficznych, zaburzeń lękowych uogólnionych czy fobii społecznej), schizofrenia oraz zaburzenia odżywiania (takie jak np. anoreksja i bulimia). Wyróżnić można jednak pewne problemy, które są specyficzne przede wszystkim dla dorastających pacjentów, m.in. zaburzenia hiperkinetyczne (ADHD), całościowe zaburzenia rozwojowe oraz zaburzenia zachowania.
Objawy zaburzeń psychicznych bywają bardzo różne – u młodych pacjentów pojawiać się mogą obniżenie nastroju, lęk, jak i nawet objawy psychotyczne. Rodzice, których pociecha doświadcza problemów natury psychiatrycznej, dokładają wszelkich starań, by jej pomóc – próbują z nią rozmawiać, zastanawiają się, jaka jest przyczyna wystąpienia jej dolegliwości.
Spis treści
- Leczenie zaburzeń psychicznych u dzieci rozpoczyna się od wizyty u specjalisty
- Rola farmakoterapii w leczeniu zaburzeń psychicznych u dzieci
- Obawy rodziców dotyczące stosowania leków psychotropowych
- Psychoterapia – drugi filar leczenia problemów psychicznych u najmłodszych
- Psychoedukacja i jej znaczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych
- Leczenie zaburzeń psychicznych u dzieci – hospitalizacja a leczenie ambulatoryjne
Leczenie zaburzeń psychicznych u dzieci rozpoczyna się od wizyty u specjalisty
Z dzieckiem, które może mieć zaburzenia psychiczne, przede wszystkim należy udać się do odpowiedniego specjalisty – może być nim psycholog lub psychiatra dziecięcy.
Kiedy wybrać którego z nich? Trudno jednoznacznie powiedzieć – wtedy, gdy rodzice udadzą się najpierw do psychologa, w razie potrzeby i tak skieruje ich on również i do psychiatry.
Warto tutaj podkreślić, że najczęściej dziecko doświadczające jakichś problemów natury psychiatrycznej i tak wymaga pozostawania pod opieką zarówno psychologa, jak i lekarza.
Czytaj: Kiedy z dzieckiem pójść do psychologa, a kiedy do pedagoga i psychiatry?
Rola farmakoterapii w leczeniu zaburzeń psychicznych u dzieci
W psychiatrii dzieci i młodzieży wykorzystanie znajdują przede wszystkim dwie metody leczenia – mowa tutaj o farmakoterapii oraz psychoterapii. Planowaniem, wdrażaniem i modyfikowaniem leczenia farmakologicznego zajmują się psychiatrzy dzieci i młodzieży.
U najmłodszych pacjentów stosowane bywają różne leki psychotropowe – to, jakiego rodzaju farmaceutyki są zalecane przez lekarzy, zależne jest od tego, z jakim problemem zgłasza się pacjent.
W leczeniu zaburzeń depresyjnych i lękowych stosowane są środki przeciwdepresyjne, które mają działanie m.in. poprawiające nastrój i napęd oraz działanie przeciwlękowe.
W przypadku zaburzeń afektywnych dwubiegunowych wykorzystywane mogą być leki stabilizujące nastrój, w przebiegu zaś różnych zaburzeń psychotycznych zastosowane mogą zostać leki przeciwpsychotyczne.
Warto tutaj podkreślić, że w psychiatrii dzieci i młodzieży wiele leków stosowanych jest pozarejestracyjnie, zgodnie jednak z najnowszą wiedzą medyczną. Jako przykład można tutaj podać rodziców dzieci z zaburzeniami zachowania, którzy czytając ulotkę leku dowiadują się, że stosowanie zaleconego im preparatu jest zalecane m.in. w przypadku schizofrenii. W takim przypadku niekoniecznie doszło do pomyłki lekarza – w opisanej sytuacji rzeczywiście wykorzystywane mogą być leki typowo stosowane w leczeniu schizofrenii, które, w zdecydowanie mniejszych dawkach, mogą skutecznie łagodzić stany pobudzenia psychoruchowego i nasiloną agresję.
Obawy rodziców dotyczące stosowania leków psychotropowych
Dość duża ilość rodziców ma nasilone obawy przed podawaniem dziecku jakichkolwiek leków psychotropowych – martwi ich to, że ich pociecha ma stosować jakieś silne farmaceutyki, niepokoją się czasami tym, że ich dziecko uzależni się od zalecanych przez lekarza leków. Zdecydowanie trzeba tutaj wspomnieć, iż większość leków wykorzystywanych w psychiatrii dzieci i młodzieży nie ma potencjału uzależniającego – środki mające taką tendencję znajdują zastosowanie zasadniczo wyłącznie wtedy, gdy istnieje ku temu zdecydowana konieczność.
Martwić rodziców może również ryzyko wystąpienia jakichś skutków ubocznych – owszem, w przypadku stosowania leków psychotropowych istnieje możliwość pojawienia się działań niepożądanych, zazwyczaj mają one jednak umiarkowane nasilenie i ustępują w ciągu kilkunastu dni od rozpoczęcia przyjmowania leków przez dziecko.
Psychoterapia – drugi filar leczenia problemów psychicznych u najmłodszych
Wielu rodziców zgłaszających się do poradni zdrowia psychicznego oczekuje, że otrzymają oni receptę na leki, których stosowanie przez dziecko doprowadzi do ustąpienia wszystkich jego dolegliwości. To oczekiwanie rzadko może zostać spełnione – w praktyce bowiem przyczyny zaburzeń psychicznych są bardzo zawiłe i same tylko leki nie są zwykle w stanie zlikwidować problem. Tutaj widoczna staje się rola drugiej podstawowej metody leczenia zaburzeń psychicznych u dzieci – psychoterapii.
Oddziaływania terapeutyczne wymagają czasu, aby zauważalne stały się ich efekty, są one jednak zazwyczaj niezbędnym elementem całego procesu leczniczego u młodego człowieka. Tak jak bowiem farmaceutyki mogą doprowadzić do poprawy nastroju czy zmniejszenia nadmiernej impulsywności, tak już nie pomogą one w przypadku tendencji dziecka do zachowań manipulacyjnych czy występowania u niego wyjątkowo obniżonej samooceny.
Czytaj: Dziecko manipuluje rodzicami: jak to rozpoznać i jak je tego oduczyć?
Różnego rodzaju terapie wykorzystywane bywają w leczeniu zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży – dość często polecane są terapia rodzinna oraz terapia poznawczo-behawioralna. Pierwsza z wymienionych jest ceniona za to, że dzięki niej możliwe jest poprawienie relacji pomiędzy członkami rodziny – zaskakująco często to właśnie problemy rodzinne stanowią zaś źródło dziecięcych zaburzeń psychicznych. Terapia poznawczo-behawioralna polecana jest z kolei powodu tego, iż jej rezultaty pojawiają się w stosunkowo krótkim czasie.
Psychoedukacja i jej znaczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych
Kolejnym istotnym elementem procesu leczniczego w psychiatrii jest psychoedukacja. Bywa ona czasami bagatelizowana, tymczasem jej rola jest naprawdę duża.
Psychoedukacja opiera się na wyjaśnianiu możliwych źródeł nieprawidłowych zachowań dziecka, jak i na tłumaczeniu, na czym opierać się będzie proces leczniczy oraz jakie trudności mogą się pojawić w jego trakcie.
Jest ona ważna również i z tego powodu, iż czasami rodzice – np. dzieci z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi – nieprawidłowo reagują w problemowych sytuacjach, co zamiast skutkować stopniowym uspokojeniem się pociechy, doprowadza do nasilenia jej złości czy agresji. Podobnie jest w przypadku zaburzeń lękowych – rodzice dzieci z takimi problemami dzięki psychoedukacji dowiadują się, jak zachowywać się tak, aby zamiast nasilać doświadczany przez nich lęk, doprowadzać do zmniejszenia jego nasilenia.
Leczenie zaburzeń psychicznych u dzieci – hospitalizacja a leczenie ambulatoryjne
Dzieci z zaburzeniami psychicznymi leczone mogą być w różnych placówkach – pomoc otrzymują one przede wszystkim w poradniach zdrowia psychicznego, możliwe jest jednak również i leczenie w placówkach stacjonarnych.
Wielu rodziców ma obawy co do pozostawienia dziecka w szpitalu psychiatrycznym – obawiają się oni m.in. tego, że pociecha „nauczy się” nieprawidłowych zachowań od innych, „bardziej chorych” pacjentów czy też i po prostu tego, że stanie im się jakaś krzywda ze strony pobudzonych pacjentów.
Zdecydowanie trzeba przyznać, że taki niepokój jest całkowicie zrozumiały, z drugiej jednak strony istnieją sytuacje, gdzie po prostu zachodzi konieczność hospitalizowania dziecka – tak dziać się może np. wtedy, gdy młody pacjent ma nasilone tendencje samobójcze.
