Zapalenie spojówek u dziecka nigdy nie powinno być bagatelizowane, bo może ono doprowadzić nawet do trwałych powikłań dotyczących czynności narządu wzroku.
Spojówka to przezroczysta błona pokrywająca gałkę oczną oraz powieki. Jej rolą jest ochrona delikatnych struktur narządu wzroku, zmniejszanie tarcia pomiędzy rogówką a powiekami oraz odżywianie rogówki. Ze względu na to, że to właśnie spojówka jest częścią oka stykającą się ze środowiskiem zewnętrznym, dość łatwo dochodzić może do jej podrażnień czy zakażeń.
Skutkiem tego może być dość uciążliwy problem, którym jest zapalenie spojówek u dziecka. Schorzenie to występuje stosunkowo często i zwykle jest niegroźne, sytuacja jest jednak inna w pewnej konkretnej grupie wiekowej. Mowa tutaj o najmłodszych.
Spis treści:
- Przyczyny zapalenia spojówek u noworodków
- Przyczyny zapalenia spojówek u starszych dzieci
- Jakie są objawy zapalenie spojówek u dziecka?
- Rozpoznanie zapalenia spojówek u dziecka
- Leczenie zapalenia spojówek u dziecka
- Zapobieganie zapaleniu spojówek u dziecka
Przyczyny zapalenia spojówek u noworodków
Zapalenie spojówek u dzieci, które dopiero co przyszły na świat, jest problemem szczególnym. Po pierwsze jest tak dlatego, że zwykle poza dolegliwościami ze strony gałek ocznych u noworodka pojawiają się odchylenia ze strony innych narządów, takie jak np. zapalenie płuc, stawów czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Zapalenie spojówek u noworodków jest poważne również z tego powodu, że to u nich najczęściej pojawiają się przewlekłe powikłania – m.in. trwałe pogorszenie ostrości wzroku, a nawet całkowita ślepota.
Do wystąpienia tego schorzenia u najmłodszych dzieci doprowadzić mogą:
- zabiegi profilaktyczne (mowa tutaj głównie o zabiegu Credego – polega on na aplikowaniu do oczu specjalnych kropli i ma na celu zapobieganie wystąpieniu u noworodka m.in. infekcji rzeżączkowej – w takim przypadku u dziecka rozwijać się może chemiczne zapalenie spojówek),
- infekcje, którymi dziecko zaraża się w trakcie porodu, podczas przechodzenia przez kanał rodny (w tym przypadku zapalenie spojówek u dziecka spowodowane może być m.in. zakażeniem dwoinką rzeżączki, wirusem opryszczki zwykłej czy chlamydią),
- przeniesienie bakterii do gałek ocznych dziecka (np. drogą nieumytych rąk rodzica w czasie chociażby zabawy z maluchem),
- niedrożność przewodu nosowo-łzowego (jest to wada, w której przebiegu łzy nie mogą prawidłowo uchodzić do nosa – przez to łzy gromadzą się wtedy w worku łzowym i tam dochodzi do namnażania się w tym płynie bakterii, które później mogą przechodzić na przednią powierzchnię gałki ocznej i ostatecznie wywoływać zapalenie spojówek u dziecka).
Przyczyny zapalenia spojówek u starszych dzieci
Zapalenie spojówek u dzieci starszych również może być wywołane przez infekcję chlamydiami czy wirusem opryszczki zwykłej, w tej jednak grupie wiekowej spotykane są częściej inne przyczyny tego schorzenia. Otóż w przypadku starszych dzieci zazwyczaj dochodzi do:
- bakteryjnego zapalenia spojówek (u starszych pociech dominują infekcje spojówek spowodowane przez takie bakterie, jak np. paciorkowce i gronkowce),
- alergicznego zapalenia spojówek (charakterystyczną cechą tego schorzenia jest to, że u dziecka występują również i inne problemy alergiczne, takie jak np. katar sienny czy alergie skórne),
- wirusowego zapalenia spojówek (czasami zwanego również epidemicznym – wywoływane ono jest przez adenowirusy i bardzo łatwo szerzy się pomiędzy ludźmi).
Czytaj:
Jak rozwija się wzrok u dziecka w pierwszych latach życia?
Wzrok dziecka: jak uaktywnić leniwe oko
Jakie są objawy zapalenia spojówek u dziecka?
Biorąc pod uwagę to, jak wiele jest przyczyn schorzenia, zapewne nie dziwi to, że objawy zapalenia spojówek u dziecka mogą być bardzo różne. Przykładowo uczucie świądu w obrębie gałek ocznych jest charakterystyczną cechą alergicznej postaci tej choroby, z kolei obecność wydzieliny o charakterze ropnym pojawia się przede wszystkim wtedy, gdy za zapalenie spojówek odpowiedzialne są bakterie.
Ogólnie jednak wśród możliwych objawów zapalenia spojówek u dziecka wymienić można:
- podrażnienie gałek ocznych (starsze dzieci mogą np. skarżyć się na uczucie posiadania piasku pod powiekami),
- zaczerwienienie spojówek,
- obrzęk powiek,
- światłowstręt,
- uczucie pieczenia,
- występowanie różnego rodzaju wydzieliny w obrębie oczu (przykładowo przy wirusowych czy alergicznych zapaleniach spojówek jest ona zwykle wodnista, z kolei przy infekcjach bakteryjnych bywa już ropna).
Rozpoznanie zapalenia spojówek u dziecka
Większość przypadków zapalenia spojówek można rozpoznać już na pierwszy rzut oka – objawy tej choroby są w końcu dość charakterystyczne. Diagnoza na podstawie samych oględzin oka stawiana jest jednak tylko u starszych dzieci – u noworodków, u których choroba może mieć poważniejsze przyczyny, zazwyczaj zlecane są dodatkowe badania.
Tak bywa chociażby przy podejrzeniu rzeżączkowego zapalenia spojówek – aby potwierdzić, że rzeczywiście to ta bakteria wywołała chorobę, pobierane od dziecka mogą być wymazy ze spojówek, które później przekazywane są do analiz mikrobiologicznych.
Nawet jeżeli od razu widać, że dziecko zgłaszane jest do lekarza z zapaleniem spojówek, konieczna jest dokładna ocena jego oczu, jak i zebranie wywiadu z nim oraz z jego opiekunami. Charakter istniejących w obrębie spojówek zmian, a także pojawianie się u małego pacjenta innych dolegliwości (takich jak np. świąd powiek, nieżyt nosa czy powiększenie szyjnych węzłów chłonnych) mogą wskazywać na to, jaki dokładnie typ choroby rozwinął się u dziecka.
Rozpoznanie konkretnej postaci zapalenie spojówek jest zaś kluczowe z tego powodu, że w różnych typach tego schorzenia chorym zalecane jest odmienne leczenie.
Leczenie zapalenia spojówek u dziecka
Najważniejsze jest właściwe leczenie zapalenia spojówek u noworodków, ponieważ u nich istnieje największe ryzyko tego, że schorzenie doprowadzi do powikłań (takich jak m.in. perforacja rogówki). Chemiczne zapalenie spojówki jest raczej niegroźne – szybko, bo w ciągu 2-3 dób, ustępuje.
Inaczej jest już w innych postaciach tej choroby u najmłodszych. Rzeżączkowe zapalenie spojówek wymaga podawania antybiotyków (i to zarówno bezpośrednio do oka, jak i dożylnie czy domięśniowo).
W przebiegu opryszczkowego zapalenia spojówek u noworodka wykorzystywane są leki przeciwwirusowe (takie jak np. acyklowir czy gancyklowir). W spowodowanych przez inne niż rzeżączka bakterie zapaleniach spojówek małym pacjentom zalecane są antybiotyki o szerokim spektrum działania (w ich przypadku choroba ustępować może nawet samoistnie, aczkolwiek antybiotykoterapia pozwala zwykle skrócić czas utrzymywania się nieprzyjemnych objawów).
Wtedy zaś, gdy zapalenie spojówek pojawia się w związku z niedrożnością przewodu nosowo-łzowego, rodzicom polecane może być masowanie woreczka łzowego (już sam ten manewr nierzadko udrażnia tę strukturę), a kiedy takie postępowanie nie przynosi rezultatu, przeprowadzany może być zabieg sondowania przewodów łzowych.
U starszych dzieci zapalenie spojówek wzbudza zwykle mniej obaw, nie mniej jednak i im proponowane jest leczenie odpowiednie do rodzaju schorzenia. W bakteryjnych zapaleniach spojówek, które podobnie jak choroby te u noworodków, mogą przemijać samoistnie – w celu przyspieszenia ustępowania objawów wykorzystywane są antybiotyki.
W alergicznych zapaleniach spojówek wykorzystanie znajdują środki przeciwalergiczne – w łagodniejszych postaciach tych schorzeń środki przeciwhistaminowe, a w cięższych leki z grupy glikokortykosteroidów.
Epidemiczne zapalenie spojówek można z kolei leczyć z wykorzystaniem przeciwwirusowego gancyklowiru, podkreśla się jednak tutaj, że nie wszystkie typy wirusów, które wywołują tę chorobę, są wrażliwe na wymieniony środek (ogólnie jednak jednostka ta zwykle ustępuje w ciągu 2-3 tygodni).
Zapobieganie zapaleniu spojówek u dziecka
Profilaktyka zakażeń spojówek opiera się przede wszystkim na właściwej higienie. Chociażby ryzyko epidemicznego zapalenia spojówek można ograniczać poprzez jak najczęstsze mycie rąk, a także próby unikania dotykania gałek ocznych palcami. Nie jest to łatwe – każdemu z nas zdarza się chociażby pocierać co jakiś czas swoje oczy – jednakże unikając tego w trakcie pobytu poza domem, znacząco zmniejszamy ryzyko zachorowania.
W sytuacji, gdy mamy w domu dziecko z zapaleniem spojówek, właściwa higiena również jest wyjątkowo ważna. Ręce należy w tym przypadku myć po każdym kontakcie z dzieckiem, również i maluchowi należy powiedzieć o tym, że musi zdecydowanie częściej niż zwykle korzystać z umywalki.
W przypadku zapaleń spojówek u noworodków, ich profilaktyka opiera się przede wszystkim na wczesnym wykrywaniu i leczeniu schorzeń występujących u matki (takich jak rzeżączka, opryszczka zwykła czy chlamydioza).
