Pierwsze przypadki dzieci, które przejawiały zachowania charakterystyczne dla zespołu Aspergera zostały opisane przez Hansa Aspergera- austriackiego pediatrę i psychiatrę w 1944 roku. Jednak dopiero w 1981 roku Lora Wing brytyjska badaczka, która interesowała się zaburzeniami rozwoju, głównie spektrum autyzmu, przyczyniła się do wprowadzenia i spopularyzowania terminu Zespół Aspergera.
Obecnie coraz częściej i więcej mówi się o zespole Aspergera, częściej także jest on diagnozowany wśród dzieci. Jednak nadal rozpoznanie zespołu Aspergera u małych dzieci jest trudne. Deficyty w relacjach społecznych, komunikacji i zabawie spontanicznej zostają zauważone przez opiekunów dopiero podczas interakcji w grupie rówieśniczej (wraz z rozpoczęciem przedszkola lub szkoły), a wybiórcze umiejętności charakteryzujące się specyficznymi, nietypowymi dla danego wieku zainteresowaniami, często są dla rodziców zaskakujące i odbierane raczej pozytywnie.
Spis treści:
- Jakie są przyczyny zespołu Aspergera?
- Zespól Aspergera a autyzm- czym się różnią?
- Jak objawia się zespół Aspergera?
- Jak pomóc dziecku z zespołem Aspergera?
Jakie są przyczyny zespołu Aspergera?
Zespół Aspergera należy do tzw. spektrum autyzmu. Etiologia występowania zaburzeń autystycznych (w tym Zespołu Aspergera) nadal nie jest jednoznacznie wyjaśniona. Przyjmuje się, że podstawowe znaczenie mają deficyty mózgowe, jednak nie ustalono konkretnych obszarów i mechanizmów odpowiedzialnych za występowanie zaburzeń autystycznych. Wśród przyczyn najczęściej bierze się pod uwagę czynniki genetyczne, neurologiczne, neurofizjologiczne, a także metaboliczne.
Zespól Aspergera a autyzm- czym się różnią?
Objawy ujawniające się u dzieci z zespołem Aspergera od objawów występujących w autyzmie różnią się zakresem oraz stopniem nasilenia. Różnice te są widoczne w funkcjonowaniu osób z zespołem Aspergera i autyzmem. Często przyjmuje się, że zespół Aspergera jest „lżejszą” postacią autyzmu.
Jak objawia się zespół Aspergera?
U dzieci z zespołem Aspergera deficyty występują na różnych obszarach rozwoju. Warto zaznaczyć, że funkcjonowanie poszczególnych dzieci z zespołem Aspergera jest inne – o różnym nasileniu symptomów.
Trudności objawiają się w zakresie:
- Języka i komunikacji- system językowy i artykulacyjny u dzieci z zespołem Aspergera przebiega bez opóźnień, nieprawidłowości dotyczą raczej użycia języka oraz szeregu deficytów w zakresie komunikacji. W swoich wypowiedziach wykazują nadmierną precyzję, często określa się ich mowę jako perfekcyjną, pedantyczną. Intonacja głosu jest nieprawidłowa - monotonna, zbyt głośna lub przyspieszona.
U dzieci z syndromem Aspergera mimika i gestykulacja jest bardzo uboga, a kontakt wzrokowy ograniczony. Często werbalizują swoje myśli, komentują sytuację bez potrzeby słuchacza, nie biorąc pod uwagę tego, że takie reakcje mogą być nieakceptowalne społecznie.
Pojawić się mogą echolalie (bezpośrednie lub pośrednie) uporczywe powtarzanie słów, fraz lub zdań. Kompetencje konwersacyjne dzieci z zespołem Aspergera cechuje brak naprzemienności w relacji między nadawcą, a odbiorcą, nieumiejętność jej podtrzymania oraz trudności z odczytywaniem niewerbalnych sygnałów partnera.
Trudności językowe ujawniają się także w ograniczeniu rozumienia metafor, przenośni, ukrytych znaczeń. Wypowiedzi odbierane są przez dzieci z Zespołem Aspergera zbyt dosłownie. - Nawiązywania i budowania relacji społecznych - dzieci z zespołem Aspergera wykazują potrzebę zaistnienia w grupie rówieśniczej, jednak nie posiadają i nie rozumieją wzorców zachowań umożliwiających nawiązanie relacji oraz jeśli są one już zawarte, nie potrafią ich podtrzymać.
Inną cechą występującą u dzieci z syndromem Aspergera, która niewątpliwie wpływa na ich sytuację społeczną jest postawa egocentryczna, częste narzucanie własnych reguł podczas zabaw, pomysłów czy własnego zdania. Wiąże się to z trudnościami w przyjęciu i zrozumieniu postawy myślowej oraz emocjonalnej drugiej osoby.
Dzieci z Zespołem Aspergera są trudnymi partnerami w zabawie i relacji, z uwagi na specyficzne cechy języka, potrzebę narzucania własnych reguł. Podczas gier i zabaw grupowych w przedszkolu mają trudność ze zrozumieniem jak się bawić z innymi i dostosowaniem do zasad.
Nawiązanie kontaktu z drugą osobą zwykle służy jako narzędzie do osiągnięcia konkretnego celu (często materialnego), a rozmowy dotyczą głównie zainteresowań dziecka z zespołem Aspegera.
W okresie szkolnym i młodzieńczym u osób pojawiać się mogą zachowania unikające nawiązywanie relacji lub czynnego udziału w życiu grupy w związku z reakcjami otoczenia i doznawaniem przykrości i frustracji – wykluczenie ze wspólnych aktywności lub ignorowanie dziecka z Zespołem Aspergera ze względu na jego nieadekwatne zachowanie i postawę. - Zachowania rutynowe, obsesyjne zainteresowania- dziecko z Zespołem Aspergera funkcjonuje według własnych zasad i porządku czynności. Nie akceptuje zmian w otoczeniu. Rutynowy rozkład dnia pozwala mu na utrzymanie porządku i zachowanie kontroli, a wszelkie odstępstwa od planu mogą powodować zachowania niepożądane- płacz, krzyk, wycofanie. Np. dzieci z ZA w drodze do przedszkola/szkoły często wybierają tę samą drogę, podczas wykonywania pewnych czynności robią to według jednego schematu.
Już we wczesnym dzieciństwie można zauważyć silne i obsesyjne zainteresowania pociągami, autami, statkami, dinozaurami, astronomią lub matematyką. Mogą także zapamiętywać całe rozkłady jazdy autobusów lub pociągów, fakty, postaci, daty, a także interesować się kalendarzem i biegle przeliczać w pamięci.
Zainteresowania te uwidaczniają się w codziennym funkcjonowaniu, uporczywym powracaniu do jednego tematu, a także w zabawie. Dzieci z syndromem Aspergera często nie potrafią podejmować zabaw tematycznych i przyjmować różnych ról („na niby”). - U dziecka z zespołem Aspergera można zaobserwować także obniżoną sprawność motoryczną, głównie koordynacji wzrokowo- ruchowej, deficyty przetwarzania sensorycznego oraz cechy labilności emocjonalnej- zmienność nastrojów.
Czytaj: Mała i duża motoryka – co to takiego?
Jak pomóc dziecku z zespołem Aspergera?
Jeśli u dziecka występują pewne cechy w zachowaniu, które utrudniają mu funkcjonowanie oraz mogą wskazywać na występowanie syndromu Aspergera, warto skonsultować je ze specjalistami. W pierwszej kolejności warto udać się na wizytę do pediatry, neurologa dziecięcego lub psychologa, który dokona obserwacji dziecka, zbierze wywiad, a w przypadku wątpliwości pokieruje rodziców na dalszą diagnostykę.
Czytaj: Kiedy z dzieckiem pójść do psychologa, a kiedy do pedagoga i psychiatry?
Diagnozę medyczną zespołu Aspergera stawia lekarz psychiatra, natomiast specjaliści (psycholog, pedagog, logopeda) w poradni psychologiczno- pedagogicznej dokonują obserwacji funkcjonalnej i opracowują diagnozę pod kątem wytycznych do pracy z dzieckiem (form terapii, wsparcia).
Wczesna reakcja na trudności u dziecka oraz konsultacja ze specjalistami pozwolą podjąć działania ułatwiające funkcjonowanie w społeczeństwie. Terapia dziecka z zespołem Aspergera jest wielokierunkowa – terapia umiejętności społecznych, psychologiczna, pedagogiczna, logopedyczna oraz z zakresu integracji sensorycznej.
Rodzice dziecka z zespołem Aspergera, powinni mieć świadomość na temat trudności z jakimi na co dzień mierzy się ich dziecko. Wymaga ono niezwykłej cierpliwości, czułości, konsekwencji, a także wzmacniania jego mocnych stron i budowania poczucia własnej wartości.
