Złamanie lub zwichnięcia rzepki pojawiają się dosyć często u młodzieży, najmłodsi pacjenci w praktyce jednak bardzo rzadko doświadczają takich urazów. Na czym polega złamanie czy zwichnięcie rzepki i jak się je leczy?
Spis treści
- Co to jest rzepka i czy może się złamać lub zwichnąć?
- U kogo i kiedy dochodzić może do zwichnięcia rzepki?
- W jakich sytuacjach dochodzić może do złamania rzepki?
- Jakie są objawy zwichnięcia rzepki?
- Jakie dolegliwości występują przy złamaniu rzepki?
- Jakie badania wykonać w diagnostyce złamań i zwichnięć rzepki?
- Jak leczy się zwichnięcie rzepki?
- Jak leczy się złamanie rzepki?
- Powrót do sportu po złamaniu czy zwichnięciu rzepki
Co to jest rzepka i czy może się złamać lub zwichnąć?
Rzepka jest strukturą kostną, która znajduje się w przedniej części stawu kolanowego – umiejscowiona ona jest w obrębie ścięgna mięśnia czworogłowego uda i jej funkcją jest przede wszystkim wspieranie ruchów wyprostnych kolana, dodatkowo chroni ona staw przed urazami.
Na co dzień rzadko zwracamy uwagę na tę strukturę, inaczej dzieje się jednak wtedy, gdy dojdzie do wystąpienia jakichś dotyczących rzepki patologii – najczęstszymi z nich są jej zwichnięcia oraz złamania.
U kogo i kiedy dochodzić może do zwichnięcia rzepki?
Zwichnięcia rzepki obserwowane są przede wszystkim u nastolatków – u młodszych dzieci dochodzi do nich tak naprawdę niezwykle rzadko. Zazwyczaj tego rodzaju urazy są następstwem uprawiania sportów, szczególnie takich, które związane są z wykonywaniem gwałtownych ruchów w różnych kierunkach (takimi sportami mogą być m.in. koszykówka, piłka nożna czy hokej).
Zwichnięcie rzepki może występować w szczególności wtedy, gdy dojdzie do uderzenia w boczną lub przednią część kolana, dodatkowo problem może pojawić się również i w sytuacji, gdy pacjent mocno postawi swoją stopę na podłożu i jednocześnie dokona on znacznego obrotu kończyny w stawie kolanowy.
Istnieją pewne problemy, które mogą zwiększyć ryzyko zwichnięcia rzepki – w tym przypadku wspomina się przede wszystkim o osłabieniu mięśni, które stabilizują staw kolanowy oraz o koślawości kolan.
Warto tutaj również zaznaczyć, że ci pacjenci, u których raz dojdzie do zwichnięcia rzepki mają później zwiększone ryzyko tego, że w przyszłości problem pojawi się u nich ponownie.
Czytaj również: Złamanie zielonej gałązki – co kryje się pod tą tajemniczą nazwą?
Co zrobić, gdy niemowlę spadnie z łóżka lub gdy uderzy się w główkę? Kiedy do lekarza?
Soda oczyszczona na skręcenia i opuchliznę. Jak stosować?
W jakich sytuacjach dochodzić może do złamania rzepki?
Złamania rzepki stwierdzane są u nastolatków i u osób dorosłych – u najmłodszych pacjentów zasadniczo się ich nie obserwuje. Taka sytuacja bierze się z tego, iż u małych dzieci rzepka nie jest mocno uwapniona i z tego powodu jest ona niejako mniej podatna na uszkodzenia.
Wyróżnia się kilka podziałów złamań rzepki, podstawowy uwzględnia to, w jakim mechanizmie dochodzi do wystąpienia jej uszkodzenia.
Pierwszym rodzajem są złamania w mechanizmie bezpośrednim, do których dochodzi z powodu uderzenia w samą rzepkę. Drugim typem złamań tej struktury są złamania pośrednie, które powstają wtedy, gdy na rzepkę działają siły wywierane przez jakieś inne elementy stawu kolanowego – jako przykład można tutaj podać silny skurcz mięśnia czworogłowego uda, którego następstwem może być złamanie dolnej części rzepki.
Ogólnie do złamań rzepki dochodzić może przede wszystkim w związku z upadkiem na kolano, oprócz tego możliwe są także tzw. złamania przeciążeniowe, które bywają następstwem doświadczania wielokrotnych, drobnych urazów rzepki.
Jakie są objawy zwichnięcia rzepki?
Podstawowe objawy zwichnięcia rzepki to ból w okolicy stawu kolanowego, obrzęk tej struktury, a także znaczne ograniczenie ruchomości lub nawet całkowite unieruchomienie stawu kolanowego. Pacjenci mogą poza tym skarżyć się na również na uczucie niestabilności stawu kolanowego.
Dodatkowo zazwyczaj zwichnięcie rzepki jest po prostu widoczne gołym okiem – może ona bowiem przemieszczać się ze swojej typowej pozycji do boku, czyli na zewnątrz kolana.
Jakie dolegliwości występują przy złamaniu rzepki?
Złamania rzepki u dzieci prowadzą do występowania zasadniczo podobnych objawów, jakie występują w przypadku zwichnięcia tej struktury. Pacjenci mogą doświadczać nasilonego nawet bólu i ograniczenia ruchomości w stawie kolanowym, dodatkowo – jeżeli dojdzie do przemieszczenia się odłamów złamanej rzepki – możliwe jest stwierdzenie wgłębienia w miejscu, gdzie typowo znajduje się rzepka.
Czasami objawem złamania rzepki jest również krwiak śródstawowy – rozwijać się on może szczególnie wtedy, gdy odłamy złamanej rzepki uszkodzą jakieś naczynia krwionośne.
Jakie badania wykonać w diagnostyce złamań i zwichnięć rzepki?
Zwichnięcie rzepki, jak wspomniano już wyżej, zasadniczo bywa wyraźnie widoczne już na pierwszy rzut oka. Podobnie bywa w przypadku złamań tej struktury, zwykle jednak – nawet wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo co do słuszności diagnozy – lekarze kierują pacjenta na badania obrazowe, których celem jest przede wszystkim wykluczenie innych niż złamanie czy zwichnięcie rzepki patologii dotyczących stawu kolanowego.
Podstawowymi badaniami zlecanymi w diagnostyce uszkodzeń rzepki są zdjęcia rentgenowskie (RTG) oraz badania ultrasonograficzne (USG). Czasami jednak – zwłaszcza wtedy, gdy pojawiają się jakieś wątpliwości dotyczące ewentualnych uszkodzeń pozostałych elementów stawu kolanowego – pacjenci kierowani są na bardziej precyzyjne badania, takie jak tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MR).
Jak leczy się zwichnięcie rzepki?
Złamania i zwichnięcia kojarzone są z koniecznością noszenia przez pewien czas opatrunku gipsowego, w przypadku uszkodzeń rzepki nie zawsze zachodzi jednak taka potrzeba.
Zwichnięcia rzepki – szczególnie wtedy, gdy u danego pacjenta problem pojawił się po raz pierwszy w jego życiu – typowo leczone są zachowawczo. Wykorzystywane są w tym przypadku przede wszystkim ortezy, których noszenie ma na celu stabilizację stawu kolanowego i zapewnienie rzepce możliwości do regeneracji.
Stosowane bywają również różne leki, które mają niwelować objawy zwichnięcia rzepki – zalecane bywają w tym celu niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), ale i suplementy zawierające glukozaminę, czyli substancję o korzystnym wpływie na stawy. Sama orteza i leki to jednak nie wszystko – po zwichnięciu rzepki zalecana jest także i rehabilitacja.
Wcześniej wspomniano, że przebycie zwichnięcia rzepki zwiększa ryzyko tego, że w przyszłości problem pojawi się u pacjenta ponownie. Tak jak jednokrotny taki incydent nasila ryzyko o około 15%, tak po drugim zwichnięciu rzepki ryzyko wzrastać może już do nawet 90%.
Z tego powodu część specjalistów uważa, że najkorzystniejszą metodą leczenia w przypadku nawracających zwichnięć rzepki jest leczenie zabiegowe – typowo opiera się ono na rekonstrukcji więzadła udowo-rzepkowego, którego funkcją jest stabilizacja rzepki.
Jak leczy się złamanie rzepki?
To, w jaki sposób przebiegać będzie leczenie złamania rzepki, uzależnione jest m.in. od tego, w której części rzepki dojdzie do złamania, ale i od tego, czy u pacjenta doszło do znacznego przemieszczenia się jej fragmentów.
W sytuacji, gdy nie miało miejsce przemieszczenie odłamów złamania, wystarczające może być usztywnienie kończyny dolnej z wykorzystaniem ortezy czy gipsu. Inaczej dzieje się już jednak wtedy, gdy wskutek złamania rzepka stała się niestabilna lub gdy jej fragmenty przemieściły się znacznie poza właściwą jej lokalizację – w takich przypadkach zazwyczaj konieczny staje się zabieg operacyjny.
Podobnie jak w przypadku zwichnięć, tak i u osób ze złamaniem rzepki stosowane jest leczenie objawowe, a także i rehabilitacja, której celem jest przyspieszenie powrotu pacjenta do pełnej sprawności i odzyskanie przez niego pełnej ruchomości stawu kolanowego.
Czytaj również: Rozwój ruchowy dziecka: 5 propozycji wiosennych aktywności dla twojego dziecka
Kolana szpotawe u dziecka - zapobieganie, diagnoza i leczenie
Wychowanie fizyczne: dlaczego nie powinnaś zwalniać dziecka z tych lekcji?
Powrót do sportu po złamaniu czy zwichnięciu rzepki
Tak jak to zaznaczono wcześniej, stosunkowo często do urazów rzepki dochodzi w związku z uprawianiem sportu. Nie budzi wiec zapewne większego zdziwienia to, że wielu pacjentów, jak i ich rodziców zastanawia się, czy po złamaniu lub zwichnięciu rzepki możliwy jest w ogóle powrót do aktywności fizycznej, a jeżeli tak, to po jakim czasie staje się to możliwe.
W praktyce po zakończeniu leczenia jak najbardziej istnieje szansa na powrót do podejmowania wcześniejszych aktywności, warto tutaj jednak zaznaczyć, że tak jak pacjenci mogą odzyskiwać ogólną sprawność po nawet około dwóch miesiącach, tak z intensywniejszą aktywnością fizyczną należy odczekać zwykle co najmniej około pół roku.
