Spis treści
- Otyłość i nadwaga - epidemia XX wieku
- Kiedy mamy do czynienia z otyłością, a kiedy z nadwagą?
- Jak wcześnie można wykryć zagrożenie otyłością?
- Sposoby leczenia otyłości u dorosłych
- Leczenie otyłości - ile operacji bariatrycznych wykonuje się w Polsce?
- Leczenie otyłości - gdzie się zgłosić?
- Leczenie otyłości - koszt operacji
- Jak wygląda leczenie otyłości u dzieci?
- Zobacz film: Jak skutecznie i bezpiecznie odchudzić dziecko
Występowanie nadwagi i otyłości w naszym kraju zwiększa się niestety w szybkim tempie. Na podstawie badania „Stan zdrowia ludności Polski w 2009 r.”, przeprowadzonego przez GUS zgodnie z zaleceniami Eurostatu (GUS, 2010, 2011) nadwagę miało 44,8 proc. dorosłych mężczyzn, a otyłość 16 proc. Łącznie nadmierną masą ciała charakteryzowało się aż 61,4 proc. dorosłych mężczyzn. Wskaźniki nadwagi i otyłości wśród dorosłych kobiet wynosiły odpowiednio 29,4 proc. i 15,2 proc.
Chcesz wiedzieć, czy Twoje dziecko ma prawidłową wagę? Sprawdź siatki centylowe >>
Otyłość i nadwaga - epidemia XX wieku
Ogółem na świecie liczba osób otyłych w roku 1996 szacowana była na około 256 milionów, a przewiduje się, że w roku 2030 osiągnie 600 milionów. Te zatrważające prognozy spowodowały, że WHO w roku 1998 uznała otyłość za epidemię XX wieku.
Jak widać prym w epidemii otyłości wiodą Amerykanie. Około 32 proc. ludzi zamieszkujących Stany Zjednoczone ma wagę w granicach normy, natomiast pozostała część ma nadmierną wagę. 34 proc. Amerykanów cierpi na otyłość, a drugie tyle ma nadwagę. W otyłości przodują kraje wysoko rozwinięte, w których mieszkańcom żyje się dostatnio. Choć Polska jest krajem „na dorobku” to w ostatnich 2 dekadach możemy zauważyć znaczny wzrost osób z nadmierną wagą. Podążając za krajami wysoko rozwiniętymi w tej materii idziemy zdecydowanie w złym kierunku. Choć na tym wykresie Polska zajmuje ostatnie miejsce, ale to nie znaczy, że u Nas jest lepiej. Wśród krajów Unii Europejskiej wypadamy gorzej niż Francuzi czy Włosi. Większość znalezionych źródeł wskazuje, iż w Polsce osoby otyłe stanowią od 15-25 proc. populacji. Na powyższym wykresie jest to 19 proc. – czyli co piąty napotkany mieszkaniec Polski będzie mieć wagę wskazującą na otyłość. Idąc dalej tym tokiem rozumowania, to na pozostałych czterech Polaków i Polek dwoje z nich będzie mieć nadwagę, a kolejne dwoje wagę w granicach normy.
Zobacz też: Otyłość i nadwaga u dzieci: jak odchudzić grube dziecko? >>
Kiedy mamy do czynienia z otyłością, a kiedy z nadwagą?
Do rozróżnienia nadwagi i otyłości wykorzystywany jest wskaźnik BMI (Body Mass Index), który powstaje przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach. Dla osób dorosłych wartość BMI wskazuje na:
- < 16,0 – wygłodzenie
- 16,0–16,99 – wychudzenie (spowodowane często przez ciężką chorobę lub anoreksję)
- 17,0–18,49 – niedowagę
- 18,5–24,99 – wartość prawidłową
- 25,0–29,99 – nadwagę
- 30,0–34,99 – I stopień otyłości
- 35,0–39,99 – II stopień otyłości (otyłość kliniczna)
- ≥ 40,0 – III stopień otyłości (otyłość skrajna)
Ale ten wskaźnik też bywa zawodny, bo część osób uprawiających sport, chodzących na siłownię, ma wysoki wskaźnik BMI, ale jest to masa mięśniowa. Dlatego przy diagnostyce używamy też specjalnych sprzętów do pomiaru składu ciała, które pokazują, ile jest tkanki tłuszczowej i mięśniowej. O wiele dokładniejszym, (lecz trudniejszym do zmierzenia bez specjalistycznej aparatury) wskaźnikiem jest procentowa zawartość tłuszczu w organizmie.
Jak wcześnie można wykryć zagrożenie otyłością?
Przyczyn otyłości jest wiele, choć najczęściej występuje ona w wyniku przekarmienia, złych nawyków żywieniowych, diety zbyt bogatej energetycznie jak na potrzeby organizmu, zmniejszenia lub całkowitego braku aktywności fizycznej, stresu, zaburzeń emocjonalnych i psychicznych, czynników kulturowych i rodzinnych. Do rzadziej spotykanych przyczyn należą uszkodzenie podwzgórza, zbyt mała lub zbyt duża masa urodzeniowa noworodka i stosowanie leków, takich jak leki przeciwpsychotyczne, glikokortykosteroidy, octan medroksyprogesteronu, leki przeciwdepresyjne, insulina, pochodne sulfonylomocznika i niektóre leki zmniejszające ciśnienie krwi. Ważnym czynnikiem uczestniczącym w powstawaniu otyłości jest uwarunkowanie rodzinne. Szacuje się, że otyłość spowodowana czynnikami genetycznymi wynosi 20-70 proc. przypadków. Jej dziedziczenie jest wielogenowe, więc nie da się zazwyczaj ustalić jednego "genu otyłości".
Sposoby leczenia otyłości u dorosłych
Aby skutecznie leczyć otyłość, potrzebna jest wielospecjalistyczna współpraca, na którą składa się lekarz bariatra, chirurg, dietetyk, psycholog i rehabilitant. Obecnie dostępne metody leczenia otyłości obejmują modyfikację stylu życia wraz z ograniczeniami dietetycznymi i zwiększeniem aktywności fizycznej, terapię psychologiczną (behawioralną), leczenie farmakologiczne oraz operacyjne. Wybór metody zależy od stopnia otyłości oraz oceny ryzyka rozwoju chorób towarzyszących:
- przy nadwadze bez zaburzeń metabolicznych należy wdrożyć modyfikację stylu życia i ewentualnie wsparcie psychologiczne. Jeśli zmiana stylu życia jest nieskuteczna można rozszerzyć leczenie o balon żołądkowy.
- w przypadku otyłości po niepowodzeniu terapii zachowawczej pozostaje leczenie chirurgiczne.
Zgodnie z polskimi rekomendacjami - opartymi na wytycznych europejskich, opracowanych przez wielospecjalistyczny zespół ekspertów z uwzględnieniem zasad EBM - do leczenia operacyjnego kwalifikują się chorzy:
- z BMI >40;
- z BMI 35-40 i z chorobami towarzyszącymi, w przypadku których wywołany chirurgicznie ubytek masy ciała spowoduje poprawę lub ustąpienie choroby (na przykład: zaburzenia metaboliczne, choroby sercowo-oddechowe, zwyrodnieniowe choroby stawów, problemy psychologiczne związane z otyłością) i tym podobne;
U pacjentów z nadwagą i otyłością wykonuje się dwa typy zabiegów. Procedury mające na celu zmniejszenie objętości żołądka, które w efekcie ograniczają ilości przyjmowanych pokarmów (balon żołądkowy, operacje typu sleeve resekcja). Druga grupa to operacje, które prowadzą do upośledzenia wchłaniania i przyswajania skłiadników odżywczych (tj. by-pass żołądka).
Leczenie otyłości - ile operacji bariatrycznych wykonuje się w Polsce?
Niestety w naszym kraju sytuacja nie wygląda najlepiej. Mimo bardzo dużej liczby chorych, około 1 miliona, wymagających tego typu interwencji zabiegowej, nadal liczba wykonywanych operacji jest niewielka i wynosi około 1,5 tysiąca rocznie. Oznacza to w praktyce, że wielu pacjentów chorujących na otyłość olbrzymią umiera.
Leczenie otyłości - gdzie się zgłosić?
Leczeniem otyłości zajmują się również placówki prywatne, m.in. Szpital Medicover otworzył Specjalną Klinikę Leczenia Otyłości, w której wybór metody leczenia dostosowuje się indywidualnie do pacjenta i zależy od jego wieku, płci, typu otyłości i chorób towarzyszących.
Leczenie otyłości - koszt operacji
Koszt operacji leczącej otyłość to w Polsce kilkanaście tysięcy złotych, dla porównania w USA około 20 tys. USD. Pacjenci nie muszą być jednak skazani na ponoszenie tych kosztów, bo mają prawo do refundacji leczenia chirurgicznego otyłości. Niestety limity przyznane szpitalom bardzo szybko się kończą, więc nie mogą one przeprowadzać refundowanych operacji.W systemie kas chorych istniała przysługująca każdemu ubezpieczonemu możliwość starania się indywidualnie o refundację, czyli tzw. promesę. Dziś jedynie dyrektor NFZ (w praktyce dyrektor oddziału) może wydać, tzw. indywidualną zgodę na leczenie.
Jak wygląda leczenie otyłości u dzieci?
W przypadku dzieci nie zaleca się stosowanie wskaźnika BMI do oznaczania prawidłowej masy ciała - służą do tego tabele centylowe i odpowiednia interpretacja danych dot. masy ciała i wzrostu - głównie bierze się pod uwagę, jaka jest różnica, w tzw. kanałach centylowych wzrostu i masy ciała dla danego dziecka. Właśnie wskaźniki masy ciała u dzieci mają niezmiernie ważny wpływ na późniejsze ich życie. Otyłość u dzieci powoduje bowiem groźne choroby w wieku dorosłym (nadciśnienie, cukrzyca).Kwalifikacja do operacji bariatrycznych dzieci i młodzieży może być rozważana w ośrodkach specjalistycznych, zatrudniających chirurgów z dużym doświadczeniem w operacyjnym leczeniu otyłości u dorosłych, posiadających wielospecjalistyczne zaplecze w postaci pediatrów, dietetyków i psychologów.
