Gotowość szkolna to równowaga między wymaganiami edukacyjnymi, jakie stawia przed dzieckiem szkoła, a potencjalnym rozwojem w aspekcie fizycznym, społecznym, umysłowym, emocjonalno-motywacyjnym i percepcyjno-motorycznym. To, czy dziecko będzie radzić sobie w szkole, zależy więc od rozwoju dziecka w wielu obszarach. Sprawdź gotowość szkolną swojego dziecka.
Spis treści
- Kiedy mówimy o gotowości szkolnej?
- Kto ocenia gotowość szkolną dziecka?
- Jak rozpoznać gotowość szkolną u dziecka?
Kiedy mówimy o gotowości szkolnej?
Gotowość szkolna wykształca się etapami. Rozwija się w przedszkolu, w domu, wśród rówieśników. Dzieci w naturalny sposób uczą się np. właściwego trzymania narzędzia do pisania. Dziecko 5-letnie powinno mieć już wykształcone pewne umiejętności.
Rodzice na bieżąco kontaktują się z nauczycielem i wiedzą, w jakim kierunku powinien być prowadzony rozwój dziecka, na co zwrócić szczególną uwagę. Jeśli dziecko wymaga pomocy - trzeba mu ją zapewnić. Specjaliści służą pomocą i wiedzą.
W poradni psychologiczno-pedagogicznej można zbadać swoje dziecko w kierunku dojrzałości szkolnej. Jeśli okaże się, że dziecko na którejś z płaszczyzn nie osiągnęło tej dojrzałości, decyzję o posłaniu go do szkoły można odroczyć. Jest to korzystne dla dziecka.
Gotowość szkolna to ważny aspekt w rozwoju dziecka, dlatego dobrze jest skorzystać z wiedzy własnej, jak i wiedzy nauczycieli naszego dziecka.
Kto ocenia gotowość szkolną dziecka?
Ważne jest celowe wspieranie postępów dziecka w taki sposób, aby żaden z obszarów nie został zaniedbany czy pominięty, a proces rozwojowy przebiegał harmonijnie. Ma to zapewnić roczny obowiązek przygotowania do nauki w szkole realizowany w zerówce.
Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego „opisuje proces wspomagania rozwoju i edukacji dzieci”, gwarantując im „możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych” oraz wyznacza nauczycielom cele pracy dydaktyczno-wychowawczej, dzięki której dzieci zdobywają niezbędne kompetencje i umiejętności.
Nakłada również na nauczycieli obowiązek prowadzenia wnikliwej obserwacji pedagogicznej, dzięki której można ocenić gotowość szkolną dziecka; sprawdzić, jakie umiejętności dziecko już zdobyło, a nad czym trzeba jeszcze popracować.
Jest kilka aspektów, nad którymi każdy z rodziców powinien się zastanowić, zanim podejmie ostateczną decyzję, czy udać się z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej po odroczenie obowiązku szkolnego, czy zapisać dziecko do pierwszej klasy szkoły podstawowej.
Jak rozpoznać gotowość szkolną u dziecka?
1. Dojrzałość fizyczna dziecka i stan zdrowia
Zły stan zdrowia powoduje szybkie nużenie się, męczliwość oraz obniżenie ogólnej wydolności dziecka niezależnie od rodzaju podejmowanej aktywności. Ma również wpływ na wyniki edukacyjne w związku z nieobecnościami ucznia na zajęciach.
Kolejnym aspektem jest sprawność ruchowa dziecka. Jej poziom powinien być na tyle wysoki, aby gwarantował dziecku samodzielność w zakresie czynności samoobsługowych (ubieranie się, jedzenie, posługiwanie się prostymi narzędziami).
Należy pamiętać, że dziecko w pierwszej klasie spędza dużo czasu, siedząc w ławce, ruch pojawia się na zajęciach wychowania fizycznego i podczas dodatkowych zajęć sportowych. Do tego potrzebna jest siła i sprawność. Plecak z książkami, zeszytami, przyborami szkolnymi także ma swoją wagę. Dzieci nie noszą go wprawdzie przez cały dzień, ale czasem muszą go dźwignąć.
Trzeba też zwrócić uwagę na apetyt dziecka. Do szkoły dostaje ono drugie śniadanie, powinno je zjeść, by mieć siłę do przebywania w szkole przez większość dnia. To także wpływa na sprawność fizyczną pierwszaka.
2. Koordynacja wzrokowo-ruchowa
Dziecko uczęszczające do przedszkola powinno mieć już ukształtowaną koordynację wzrokowo-ruchową, co wiąże się także z umiejętnością prawidłowego trzymania narzędzia do pisania. Poza tym powinno umieć posługiwać się np. nożyczkami. Uczniowie oprócz nauki pisania, kreślenia szlaczków także wydzierają różne elementy, wyklejają je. Do tego potrzebna jest sprawność manualna.
Czytaj również: Jak zapakować dziecku jedzenie do szkoły lub przekąskę na wycieczkę?
Wyprawka pierwszoklasisty – jak przygotować dziecko do szkoły i co kupić?
Ile powinien ważyć szkolny plecak dziecka? Jaki plecak jest najlepszy dla kręgosłupa?
Zobacz modne i eleganckie stroje galowe na rozpoczęcie roku - galeria
3. Zajęcia ruchowe
Rodzice obserwują swoje dziecko od urodzenia i wiedzą, czy jest sprawne fizycznie. Dzieci z natury są ruchliwe, dlatego, jeśli nasze dziecko lubi biegać, bawić się z rówieśnikami, nie męczy się zbyt szybko, nie jest apatyczne - wszystko jest w porządku.
Dobrze jest także porozmawiać z wychowawcą dziecka z przedszkola i dowiedzieć się, jak zachowywało się ono na zajęciach ruchowych, czy chętnie do nich przystępowało, czy nauczyciel nie zauważył wad postawy lub innych. Taka rozmowa pomoże w podjęciu ewentualnych kroków zaradczych.
4. Dojrzałość społeczna
Należy pamiętać, że szkoła to dla dziecka nowe miejsce, nowi ludzie, nowe doświadczenia i nowe oczekiwania ze strony rówieśników, nauczycieli. Dziecko powinno umieć nawiązywać kontakty z innymi, nie bać się tego i potrafić sobie radzić w sytuacjach trudnych, np. kłótni z kolegą.
Klasa to grupa dzieci i trzeba umieć w niej funkcjonować, znać i przestrzegać zasad ustanowionych właśnie w tej grupie.
Rozpoczyna się również proces kształtowania dojrzałych relacji społecznych. Dziecko gotowe do podjęcia nauki w szkole zaczyna rozumieć zasady i normy społeczne oraz staje się zdolne do ich przyswajania i przestrzegania. Uświadamia sobie, że jest częścią grupy, dzięki temu komunikaty kierowane przez nauczyciela do klasy odbiera jako skierowane także do siebie.
Porównuje siebie z innymi, co pozwala mu określić się na tle grupy oraz kształtuje samoocenę. Kieruje się nie tylko własnym dobrem, ale także dobrem drugiej osoby lub grupy, przez co staje się zdolne do działania na rzecz innych.
5. Samodzielność i punktualność
Dojrzałość społeczna to także wykształcenie w sobie takich cech, jak obowiązkowość, punktualność, systematyczność, samodzielność. Te wszystkie cechy będą dziecku potrzebne w szkole. Nie tylko w pierwszej klasie.
Dziecko będzie musiało w szkole poradzić sobie z wieloma sytuacjami samo. Oczywiście nauczyciel służy pomocą, ale w szkole skupiamy się głównie na samodzielności. Uczeń musi sam się ubrać, przygotować do lekcji, sprzątnąć przybory i książki po lekcji, reagować na dzwonek, wiedzieć, jaką ma lekcję i do jakiej klasy się w związku z tym udać.
Musi wiedzieć, że przerwa śniadaniowa to czas na śniadanie i jest to czas ograniczony. Musi zmieścić się w określanych ściśle ramach czasowych.
Nie można spóźniać się na zajęcia. Jest to niekomfortowe nie tylko dla nauczyciela i kolegów z klasy, ale także dla spóźniającego się ucznia, który wchodzi do zorganizowanej już grupy. Po skończonych lekcjach uczeń często udaje się na świetlicę, tam powinien umieć zorganizować sobie czas. To wszystko łączy się z samodzielnością dziecka.
6. Dojrzałość emocjonalna
Rozwija się stopniowo. Powoli dziecko idące do szkoły uczy się radzić sobie emocjonalnie z byciem ocenianym, adekwatnie, dojrzale reagować na sukcesy i porażki swoje oraz rówieśników. Emocje są mocno powiązane z uczuciami.
Ważne jest, by dziecko znało podstawowe emocje towarzyszące człowiekowi - radość, smutek, zdenerwowanie, złość. Jeśli w domu rozmawia się o tym, nazywa się emocje, dziecku w szkole jest łatwiej, nie boi się o tym mówić, okazywać emocji. Uczeń powinien także umieć kontrolować emocje, co nie zawsze jest łatwe. Dzieci różnie reagują w różnych sytuacjach. Czasem nerwowo, czasem płaczem. Dlatego tak ważne jest, by nauczyć je oswajać się z emocjami w domu rodzinnym.
7. Dojrzałość umysłowa
Uczeń klasy pierwszej powinien posiąść umiejętność wypowiadania się na określony temat, powinien umieć zapamiętywać różne treści. Dzieci uczą się też przez różne ćwiczenia logicznie myśleć i wnioskować. Z rozwojem umysłowym wiąże się też skupianie uwagi na podanych treściach i umiejętność kończenia rozpoczętej pracy.
Rozumie w pewnym zakresie znaczenie obowiązku i odpowiedzialności za siebie. Pamięta o konieczności odrobienia lekcji i przygotowania się do kolejnego dnia. Ćwiczy czytanie, chociaż wolałby się bawić. Dziecko dojrzałe do nauki w szkole próbuje pokonywać trudności. Podejmuje wysiłek mimo niechęci.
Szuka rozwiązania zadania, nawet jeśli nie domyśla się go w pierwszej chwili. Niezadowolone z efektów swojej pracy, nie zniechęca się - podejmuje kolejne próby. Jest zainteresowane poznawaniem świata, nabywaniem wiedzy. Potrafi na dłużej zainteresować się określoną treścią. Na tym etapie pojawiają się pierwsze sprecyzowane zainteresowania i pragnienie pogłębienia ich.
8. Lateralizacja i sprawność rąk
Ogromne znaczenie w procesie edukacji dziecka odgrywa prawidłowo przebiegająca integracja funkcji percepcyjno-motorycznych. W toku nauki dziecko opiera się w dużej mierze na spostrzeżeniach wzrokowych oraz słuchowych.
Analiza – rozkładanie wrażeń na podstawowe elementy i synteza – ponowne ich scalanie i interpretowanie - wzrokowa i słuchowa jest niezbędna, by dziecko nauczyło się alfabetu, a także pisania i czytania.
Dziecko rozpoczynające naukę w klasie pierwszej powinno opanować umiejętność rozdzielania zdań na poszczególne wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski, oraz tworzenia całych wyrazów z poszczególnych sylab.
Niezmiernie ważna jest lateralizacja, czyli proces kształtowania się dominacji jednej strony ciała nad drugą, dotyczący sprawności rąk, nóg i oczu. Jednym z jej przejawów jest prawo- lub leworęczność.
Na przyszłe szkolne sukcesy przekłada się również to, czy dziecko umie poprawnie uchwycić i użyć przyborów do pisania i malowania. Chodzi tu przede wszystkim o umiejętność dostosowania siły nacisku mięśni dłoni w czasie pisania oraz ogólna zręczność i sprawność ruchów rąk.
W przeciwnym wypadku ruchy będą powolne, nieharmonijne, sztywne, kanciaste, mało precyzyjne. Mogą też występować przyruchy, czyli niepotrzebne ruchy służące rozładowaniu nadmiernego napięcia np. poruszanie językiem przy pisaniu lub rysowaniu.
Czytaj również: Lateralizacja a leworęczność u dzieci
Nauka pisania - jak nauczyć dziecko pisać?
9. Mowa i koncentracja
Ścisły związek z osiągnięciem sukcesu w szkole ma prawidłowy rozwój narządów zmysłów i artykulatorów. Wady wzroku, słuchu czy zaburzenia koordynacji ruchowej utrudniają odbiór informacji oraz wykonywanie kierowanych do dziecka próśb i poleceń. Nieprawidłowa wymowa często jest przyczyną kłopotów komunikacyjnych w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi.
Niezwykle istotnym aspektem dojrzałości szkolnej jest rozwój mowy. Dziecko powinno posługiwać się mową wiązaną, to znaczy dysponować odpowiednim zasobem słów i pojęć, oraz mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym i gramatycznym. Jest to niezbędne, by dziecko było rozumiane przez otoczenie. Dziecko musi też umieć zrozumieć, co mówią inni.
6-letnie dziecko idące do pierwszej klasy powinien mieć zdolność kierowania uwagi na wskazany obiekt i utrzymywania jej przez dłuższy czas. Niezbędna jest też umiejętność rozumienia prostych pojęć, zasad, reguł i prawidłowości. Dziecko powinno podejmować próby samodzielnego rozwiązywania problemów, szukać różnych rozwiązań, planować kolejne działania.
