"Balladyna" Juliusza Słowackiego to jeden z najsłynniejszych polskich utworów romantycznych. Dramat w pięciu aktach opowiada o żądzy władzy oraz zemsty. "Balladyna" napisana w 1834 roku, a wydana w Paryżu w 1839 roku, do dziś porusza serca dramaturgów i scenarzystów.
Spis treści
- "Balladyna" - geneza utworu
- "Balladyna" - jaki to gatunek?
- O czym jest "Balladyna"? Problematyka utworu
- Do jakich utworów nawiązuje Juliusz Słowacki?
- Elementy baśniowe w "Balladynie"
- Streszczenie utworu
"Balladyna" - geneza utworu
"Balladyna" to dramat romantyczny w 5 aktach, napisany przez Juliusza Słowackiego i dedykowany Zygmuntowi Krasińskiemu. Poeta ukończył go już w 1834 roku, ale drukiem ukazał się dopiero 5 lat później, w 1839 roku w Paryżu. Zgodnie z planami Słowackiego, "Balladyna" miała być jednym z utworów wchodzących w cykl jego kronik dramatycznych o dziejach narodu. Ostatecznie oprócz "Balladyny" tylko jeden utwór można zaliczyć do tego cyklu - "Lilie Wenedy".
"Balladyna" - jaki to gatunek?
"Balladyna" to dramat, który ma konwencję balladyczną. Poeta chciał w ten sposób oddać klimat "starej ballady", która została zbudowana tak "jakby ją gmin składał". Przyjęcie kompozycji nawiązującej do tradycji ludowej umożliwiło wprowadzenie postaci fantastycznych ze świata baśni. W utworze zacierają się granice pomiędzy tym, co jest rzeczywistością, a co fikcją.
O czym jest "Balladyna"? Problematyka utworu
"Balladynę" można rozpatrywać głównie w trzech aspektach:
- Jest to utwór obnażający naturę człowieka, poruszający problematykę winy i kary, a także żądzy władzy i zemsty. Poeta wskazuje, jak namiętności wpływają na nasze uczynki
- Jak większość utworów romantycznych, tak i ten odnosi się do kontekstu politycznego Polski znajdującej się pod zaborami
- Jest to także refleksja Juliusza Słowackiego nad modelem rządzenia, który opiera się na władzy absolutnej
Do jakich utworów nawiązuje Juliusz Słowacki?
"Balladynę" porównuje się do dramatów Williama Szekspira. Postać "Balladyny" wzorowana jest na Lady Makbet z "Makbeta", a postać Goplany na Tytanii ze "Snu nocy letniej". Nawiązania dotyczą nie tylko samych postaci, ale również problematyki bezwzględnego dążenia do władzy.
Elementy baśniowe w "Balladynie"
Do elementów ze świata baśni i motywów fantastycznych w "Balladynie" zalicza się przede wszystkim samo miejsce akcji. Gopło to przestrzeń niemal mityczna, w której zaciera się granica między prawdą a fikcją i w której właściwie wszystko może się wydarzyć. Sama konwencja utworu, którego bohaterami jest wdowa i jej dwie córki oraz starający się o rękę jednej z nich "książę" jest doskonale znana z bajek dla dzieci, do których chętnie odwoływali się poeci romantyczni. Tego rodzaju nawiązań jest więcej, a niektóre postaci pochodzą ze świata baśni m.in. Goplana, Chochlik czy Duch Aliny.
Streszczenie utworu
"Balladyna" opowiada o wdowie, która ma dwie córki: Balladynę i Alinę. Mieszkają one w ubogiej chatce w lesie nad jeziorem Gopło. W jeziorze tym mieszka nimfa, Goplana, która jest nieszczęśliwie zakochana w kochanku Balladyny, Grabcu. Postanawia zatem wysłać do chatki Kirkora, który - ma nadzieję - zakocha się w Balladynie, dzięki czemu porzuci ona swojego kochanka Grabca. Kirkor jednak zakochuje się w obydwu siostrach.
Siostry rywalizują ze sobą o zdobycie męża. Wygra ta, która uzbiera w lesie pełny dzban malin. Zazdrosna Balladyna jednak nie jest uczciwa, postanawia zabić siostrę, godząc ją nożem i zabrać jej dzban malin. Następnie objawia się przed księciem jako zwyciężczyni konkursu. Nieświadomy niczego Kirkor poślubia ją, a Balladyna tłumaczy nieobecność siostry tym, że postanowiła uciec z kochankiem. Na jej czole jednak pojawia się krwawa plama, której nie może niczym zmyć. Nocami zaś dręczą bohaterkę koszmarne sny.
Po ślubie Balladyna i Kirkor zamieszkują na zamku. Dziewczyna wstydzi się swojej matki, zamyka ją więc w wieży. Na zamku Balladyna nawiązuje romans z rycerzem Kirkora, Fon Kostrynem. Bohaterkę męczy, że nie może zmyć z czoła krwawej plamy, wybiera się więc do pustelnika, by pomógł jej usunąć z twarzy ślad zbrodni. Mężczyzna jednak potrafi czytać z ludzkich serc i poznaje skrywaną tajemnicę dziewczyny. W odwecie ta zabija go razem z Fon Kostrynem.
Następnie na zamku odbywa się uczta, na której pojawia się Grabiec w przebraniu dzwonkowego króla oraz nimfy: Skierka i Chochlik. Chochlik wygrywa melodię i zaczyna śpiewać piosenkę, w której zdradza okrutną zbrodnię popełnioną przez dziewczynę. Balladyna popada w obłęd, widzi Ducha Aliny, słyszy głosy zmarłych. W nocy zabija Grabca i zabija my koronę, symbol prawowitej władzy Popielów. Razem z Fon Kostrynem ruszają w stronę Gniezna, by przejąć władzę. Pod Gnieznem dochodzi do bitwy, w której ginie Kirkor. Następnie Balladyna zabija kochanka i sama zostaje królową.
Po objęciu władzy kanclerz informuje Balladynę, że musi wydać kilka wyroków. Kobieta najpierw wydaje wyrok śmierci na zabójcę Kirkora. Następnie taki sam wyrok wydaje na zabójcę swojej siostry, Aliny. Gdy do zamku wraca wypędzona przez nią matka i skarży się na córkę, która wypędziła ją z zamku w czasie burzy, przez co poraził ją piorun i straciła wzrok. Zanim kobieta zdradza imię córki, umiera. Balladyna wydaje więc trzeci wyrok skazujący na samą siebie. W tym momencie uderza piorun i bohaterka ginie.
