Co to jest alegoria? Definicja i przykłady użycia

2023-03-20 12:12

Alegoria to środek literacki, który oprócz znaczenia dosłownego ma również inny przekaz nazywany alegorycznym. Jak rozpoznać alegorię i jak jej używać?

Alegoria

i

Autor: Getty Images Alegoria to środek literacki, który nadaje dodatkowe znaczenie.

Alegoria pochodzi od słowa "allegoria" z języka greckiego, które oznacza "mówienie obrazowe".

Co to jest alegoria?

Alegoria to motyw w utworze literackim lub dziele plastycznym, który niesie dodatkowy przekaz. Oprócz znaczenia dosłownego ma jeszcze inne, które jest bardziej ukryte i które odbiorca dzieła powinien wyłowić w czasie lektury lub analizy obrazu. Znaczenie to jest powiązane ze znaczeniem dosłownym i najczęściej ma korzenie w kontekście kulturowym, w tradycji, sztuce czy religii. Rzadko się zdarza, by alegoria była uwarunkowana znaczeniem językowym lub naturalnym podobieństwem.

Lektury szkolne - filmy. Ekranizacje książek, które pomogą w nauce

Spis treści

  1. Co to jest alegoria?
  2. Jak odczytywać alegorię?
  3. Czym alegoria różni się od symbolu?
  4. Alegoria w historii literatury
  5. Przykłady alegorii

Jak odczytywać alegorię?

Do zrozumienia sensu alegorycznego i odczytania ukrytego znaczenia utworu trzeba posiadać pewną wiedzę ogólną i erudycję. Alegoria często odnosi się do historii sztuki, dlatego bez kontekstu możemy nie zrozumieć, co twórca miał na myśli. W sposób alegoryczny przez wieki przedstawiano abstrakcyjne pojęcia głównie religijne czy filozoficzne, np. kobieta z wagą to alegoria sprawiedliwości.

Czym alegoria różni się od symbolu?

Alegorię często porównuje się do symbolu. Pomiędzy tymi środkami występują jednak pewne różnice. Alegoria ma znaczenie osadzone w kulturze i tradycji, zazwyczaj jedno. Symbol jest "lżejszy", może mieć znaczenie wielorakie i różne, niekoniecznie oparte w kulturze. Alegorie przekazują również znaczenia, które są bardziej uchwytne i trudniejsze do przekazania niż symbole.

Alegoria w historii literatury

Alegoria w średniowieczu często była wykorzystywana w gatunkach moralizatorskich czy w dramacie konwiktowym. Był to jeden z ważniejszych środków, które stosowano, by pokazać odbiorcom, że to, co ludzkie, ma odniesienie do tego, co boskie. W tym okresie sztuka stała się alegoryczna, a jej sensu upatrywano właśnie w znaczeniu alegorycznym.

W literaturze baroku alegorię często wykorzystywano do przedstawiania cnót, umiejętności czy zmysłów ludzkich. Sięgano po nią również w bajkach zwierzęcych, by przedstawić cechy człowieka lub innej istoty, np. lis był alegorią przebiegłości i sprytu. 

Od alegorii zaczęto odchodzić dopiero w epoce romantyzmu, kiedy częściej sięgano po symbol. Alegoria pozostała środkiem wykorzystywanym najczęściej w bajkach.

Przykłady alegorii

Przykłady alegorii można mnożyć:

  • alegorią śmierci był kościotrup z kosą
  • alegorią władzy jest berło
  • alegorią mądrości sowa
  • wąż biblijny jest alegorią podstępu i śmierci

Czytaj także: Jakie są rodzaje środków stylistycznych? Poznaj przykłady