Dopełnienie - jak znaleźć je zdaniu, czym jest dopełnienie bliższe i dalsze?

2020-11-25 15:49

Dopełnienie to część zdania, która określa orzeczenie, podobnie jak okolicznik. Dopełnienie różni się od niego, dlatego warto umieć odnajdywać dopełnienie w zdaniu. Na jakie pytania odpowiada dopełnienie i jakie są rodzaje dopełnienia?

Dopełnienie - jak znaleźć je zdaniu, czym jest dopełnienie bliższe i dalsze?

i

Autor: Getty images Dopełnienie - jak znaleźć je zdaniu, czym jest dopełnienie bliższe i dalsze?

Dopełnienie to część zdania, która występuje w zdaniach rozwiniętych. Najważniejsze elementy zdania, jak pamiętasz, to podmiot i orzeczenie. Określeniem podmiotu jest zawsze przydawka, natomiast określeniem orzeczenia może być okolicznik lub dopełnienie. I o dopełnieniu oraz o rodzajach dopełnienia właśnie jest ten tekst.

Spis treści

  1. Co to jest dopełnienie?
  2. Jak odróżnić dopełnienie od okolicznika?
  3. Na jakie pytania odpowiada dopełnienie?
  4.  Jakie części mowy mogą być dopełnieniem?
  5. Rodzaje dopełnienia - bliższe i dalsze

Co to jest dopełnienie?

Dopełnienie to określenie orzeczenia, czyli czynności opisywanej w zdaniu.

  • Np. Basia opowiedziała koleżance o swojej przygodzie.

Orzeczeniem w tym zdaniu jest wyraz "opowiedziała": opowiedziała - komu? - koleżance, opowiedziała - o czym? - o swojej przygodzie.

W tym zdaniu występują więc dwa dopełnienia: „koleżance” i „o swojej przygodzie”.

Jak odróżnić dopełnienie od okolicznika?

Przyjrzyjmy się innemu zdaniu, podobnemu do poprzedniego.

  • Basia opowiedziała szczegółowo koleżance o swojej przygodzie.

Pojawiło się w nim kolejne określenie orzeczenia: "szczegółowo", które jest okolicznikiem. 

Aby odróżnić dopełnienie od okolicznika, który również jest określeniem orzeczenia, warto pamiętać, że dopełnienie odpowiada na pytania wszystkich przypadków prócz wołacza oraz mianownika (bo na jego pytanie - kto?, co?, odpowiada podmiot: opowiedziała – kto? - Basia). Natomiast okolicznik odpowiada na inne pytania, np. jak? (np. "szczegółowo"), ale i na inne pytania, np. gdzie?, w jaki sposób?, dlaczego?, z jakiego powodu? itd.

Na jakie pytania odpowiada dopełnienie?

Dopełnienie odpowiada więc na pytania przypadków:

  • dopełniacza - kogo?, czego? Np. Basia nie nosi kolczyków
  • celownika - komu?, czemu?  Np. Rodzice podarowali Wojtkowi nowy komputer
  • biernika - kogo?, co?  Np. Ania zauważyła swojego brata
  • narzędnika - kim?, czym? Np. Ciocia przyleciała do Polski samolotem
  • miejscownika - o kim?, o czym? Np. Ona ciągle opowiada o wakacjach

 Jakie części mowy mogą być dopełnieniem?

Dopełnienie może być wyrażone:

  • rzeczownikiem – Np. Basia kupiła jabłka
  • zaimkiem rzeczownym – Np. Tomek nie lubi jej
  • wyrażeniem przyimkowym – Np. Czerwony Kapturek biegł przez las  
  • liczebnikiem – Np. Widziałem jednego
  • przymiotnikiem - Np. Jury wybrało najlepszego
  • bezokolicznikiem – Np. Nie umiem kłamać

Rodzaje dopełnienia - bliższe i dalsze

Dopełnienia można podzielić na dwa rodzaje – dopełnienie bliższe i dalsze.

  1. Dopełnienie bliższe to takie, które w zdaniu zamienionym ze strony czynnej na bierną, przejmuje funkcje podmiotu.
  2. Dopełnienie dalsze to takie, które nie może być wyrażone w stronie biernej.  

Zaraz to wyjaśnimy. Weźmy na warsztat takie zdanie:

  • Basia pisała list nowym piórem. W tym zdaniu mamy dwa dopełnienia: "list" i "piórem".

Gdy przekształcimy to zdanie ze strony czynnej na stronę bierną i uzyskamy zdanie:

  • List był pisany nowym piórem przez Basię. Oznacza to, że dopełnienie "list" jest dopełnieniem bliższym, bo w nowym zdaniu jest podmiotem.

"Piórem" jest natomiast dopełnieniem dalszym, ponieważ nie da się utworzyć takiego zdania, w którym wyraz ten występowałby w roli podmiotu.

A teraz sprawdź, co wiesz o dopełnieniu?

Dopełnienie - sprawdź swoją wiedzę

Pytanie 1 z 5
Dopełnienie odpowiada na pytania przypadków.

Czytaj również: Części mowy: rzeczownik, przymiotnik i czasownik. Co trzeba o nich wiedzieć?

Rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy. Czym się różnią od rodzaju żeńskiego, męskiego i nijakiego?

Zdania nadrzędne i podrzędne: przykłady, ćwiczenia