Głoski to cząstki mowy, które słyszymy i wymawiamy, ale ich nie zapisujemy. Dlatego odróżnianie głosek może sprawiać dziecku trudności.
Spis treści
Podczas nauki głoskowania warto jak zawsze i przy wszystkim zacząć od prostych 2-3 głoskowych wyrazów, np.:
- d-o-m,
- s-o-k,
- r-o-k,
- o-k-o,
- n-o-s,
- m-r-o-k,
- s-m-o-k,
- n-o-c.
Dodatkowo ćwiczmy z dzieckiem zarazem analizę jak i syntezę słuchową, np. rodzic mówi wyraz nos, a dziecko głoskuje n-o-s – to jest analiza słuchowa wyrazów. Lub rodzic głoskuje n-o-s, a dziecko mówi nos– to jest synteza słuchowa wyrazów. Oba rodzaje ćwiczeń są szalenie ważne, ćwiczone do znudzenia z dziećmi przez nauczycieli w tak zwanych zerówkach.
Czytaj: Jak nauczyć dziecko głoskować? Ćwiczenia logopedyczne na głoskowanie
Czym są głoski dźwięczne i bezdźwięczne? Jak je odróżnić?
Kolejny ważny problem pojawia się w trakcie głoskowania podczas występowania w wyrazie głoski „i”. Gdy "i" występuje miedzy spółgłoskami, zmiękcza spółgłoskę poprzedzającą i jest wówczas samodzielną głoską, np.:
- p’-i-n-g-w’-i-n (pingwin),
- p’-i-s-t-o-l-e-t (pistolet),
- w’-i-d-ł-y (widły),
- A-l’-i-n-a (Alina).
„I” nie jest samodzielną głoską, gdy występuje między spółgłoską a samogłoską i jedynie zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę, np.:
- g’-e-s (3 głoski), ale g-i-e-s (4 litery),
- m’-o-t-ł-a (5 głosek), ale m-i-o-t-ł-a (6 liter),
- w’-e-r-t-a-r-k-a (8głosek), ale w-i-e-r-t-a-r-k-a (9 liter),
- p’-o-s-e-n-k-a (7 głosek), ale p-i-o-s-e-n-k-a (8 liter).
Natomiast te wyrazy poniżej zawierają głoski i, a także dwuznaki, np:
- dź-w’-ę-k-i (5 głosek), ale aż d-ź-w-i-ę-k-i (7 liter),
- b-rz-o-s-k-f’-i-n’-a (9 głosek), ale aż b-r-z-o-s-k-w-i-n-i-a (11 liter).
Czytaj: Dzielenie na sylaby - jak nauczyć dziecko dzielenia wyrazów na sylaby?
Głoski - przykłady
Zatem jak głoskujemy, oto przykłady:
liczba liter: liczba głosek:
- rzeczka r-z-e-c-z-k-a (7) rz-e-cz-k-a (5)
- Pszczyna P-s-z-c-z-y-n-a (8) P-sz-cz-y-n-a (6)
- brzuszek b-r-z-u-s-z-e-k (8) b-rz-u-sz-e-k (6)
- porzeczka p-o-r-z-e-c-z-k-a (9) p-o-rz-e-cz-k-a (7)
- chrzan c-h-r-z-a-n (6) ch-rz-a-n (4)
- narzędzia n-a-r-z-ę-d-z-i-a (9) n-a-rz-ę-dz’-a (6)
- Puchatek P-u-c-h-a-t-e-k (8) P-u-ch-a-t-e-k (7)
- krzaczek k-r-z-a-c-z-e-k (8) k-rz-a-cz-e-k (6)
- przyjaciel p-r-z-y-j-a-c-i-e-l (10) p-rz-y-j-a-c’-e-l (8)
- chusteczka c-h-u-s-t-e-c-z-k-a (10) ch-u-s-t-e-cz-k-a (8)
- móżdżek m-ó-ż-d-ż-e-k (7) m-ó-ż-dż-e-k (6)
- szczeniak s-z-c-z-e-n-i-a-k (9) sz-cz-e-n’-a-k (6)
- pszczoła p-s-z-c-z-o-ł-a (8) p-sz-cz-o-ł-a (6)
- grzechotka g-r-z-e-c-h-o-t-k-a (10) g-rz-e-ch-o-t-k-a (8)
- Szczawnica S-z-c-z-a-w-n-i-c-a (10) Sz-cz-a-w-n’-i-c-a (8)
- bracia b-r-a-c-i-a (6) b-r-a-c’-a (5)
- miesięczniki m-i-e-s-i-ę-c-z-n-i-k-i (12) m-i-e-s’-ę-cz-n’-k-i (9)
- łodzianin ł-o-d-z-i-a-n-i-n (9) ł-o-dz’-a- n’-n (6)
Litery a głoski - przykłady zadań
Poniżej znajdują się zadania pomagające dziecku, szczególnie temu na starcie szkolnym, odróżnić głoskę od litery, pomóc w przezwyciężeniu trudności w nauce czytania i pisania, nauce wyodrębniania wyrazów w zdaniu, wyodrębniania głosek w wyrazach w następującej kolejności: w nagłosie, śródgłosie i wygłosie, dokonywania dźwiękowej analizy wyrazów, dokonywania syntezy słuchowej wyrazów jednosylabowych i wielosylabowych.
Poza tym również rozwijają pamięć wzrokową, słuchową, koncentrację uwagi, orientację w kierunkach, stronach, początek, koniec, koordynację wzrokowo-ruchowo-słuchową wyrazu oraz logiczne myślenie. Pozwalają na wielokrotne powtarzanie tych czynności, które zawodzą u dziecka, a są niezbędne do opanowania umiejętności niezbędnych w zakresie analizy i syntezy słuchowej w tempie dostosowanym do indywidualnych potrzeb i możliwości poznawczych danego dziecka.
W trakcie przygotowywania dziecka do podjęcia nauki szkolnej ważne jest również niezaniedbywanie opieki nad ostatnią fazą kształtowania się mowy. Chodzi tu nie tylko o bogaty jak na wiek dziecka zasób słownictwa, o odpowiednią formę wypowiedzi, ale też o czystą i wyraźną mowę. U sześciolatków mowa powinna już być opanowana pod względem dźwiękowym. Poniżej znajdują się także ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, ćwiczenia oddechowe, rytmizujące i ćwiczenia słuchu fonematycznego.
Czytaj również: Jak nauczyć dziecko czytać? Nauka czytania sylabami, metoda literowa, czytanie globalne
Dyktando - klasa 4: zasady ortograficzne i przykładowe dyktando dla uczniów klasy 4
Głoski - przykłady ćwiczeń
Pobierz: Głoski - przykłady ćwiczeń w pdf
1. Wypisz samogłoski i spółgłoski z podanych wyrazów: lew, atlas, sowa, żaba, los, ryba, mydło, kapusta, burak, bocian, lemur, koc, meble, miodek, klasa, chłopiec, droga, kotek, rzepa, szkoła, wakacje, pole, może, sałata, chmury, chór, płot, trawa, narty, piesek, podłoga, samochód, noc.
2. Wymyśl i zapisz po 5 wyrazów:
- jednosylabowych:
- dwusylabowych:
- trzysylabowych:
3. Wysłuchiwanie głosek w wyrazach. Co słyszysz:
a) na początku wyrazu – w nagłosie:
- Ala, Ola, Ula, Ela, osa, ule, ekran, auto, sowa, rak, buda, sok, fajka, cena, zebra, rok, guma, waga, tort, mak, łania, buty, nora, kasa.
b) w środku wyrazu – w śródgłosie:
- noc, koc, kot, tak, las, osa, żuk, dom, nos, pół, byk, sok, bar, rok, bat, bób, bór, bok, bis, bus, tuż, tik, mak, sos, łan, pas, dym, Jan.
c) na końcu wyrazu – w wygłosie:
- las, kwiat, dom, ziemniak, sok, chrzan, len, burak, lok, pomidor, pole, osa, drewno, sala, rzeka, lato, słońce, koce, lalka, kosze, domy.
4. Zgadnij jaki to wyraz:
a) metoda sylabowa:
- bu-ty, ka-wa, za-ku-py, sza-fa, dra-bi-na, sa-ła-ta, ło-pa-ta, ka-na-pa, pa-ra-sol, ja-go-da, ry-ba, sa-mo-lot, mu-cha.
b) metoda głoskowa:
- d-o-m, d-y-m, o-k-o, s-o-k, l-o-k, l-o-d-y, b-u-t-y, w-o-d-a, w-a-g-a, s-a-ł-a-t-a, b-a-l-o-n, b-u-r-a-k, m-a-k.
5. Powtórz następujące sylaby (bez sensu, które nie tworzą wyrazu):
- ra do, ma da, so na, wa ka, za do ra, sa ta ra, wa go ri, wa ka na, na ze lu, la ce go su.
6. Z jakich liter składa się dany wyraz, jakie litery napiszesz w wyrazach:
- Ela, sok, dom, mapa, kot, foka, płot, baca, agrest, motyl, samolot, kaloryfer.
7. Zabawy naśladowczo-słuchowe. Dziecko naśladuje, udaje odgłosy wybranych zwierząt, narzędzi, ludzi:
- nadmiar pary w lokomotywie – fffffff,
- odgłos karetki pogotowia- ija ija ija,
- kwakanie kaczki - kwa kwa kwa,
- odgłos gdy pada deszcz – kap kap kap,
- szczekanie psa – hau, hau, hau,
- dźwięk dzwonka – dzyń dzyń dzyń,
- brzęczenie muchy – bzzzz,
- piszczenie myszy – pi pi pi,
- syczenie węża – ssssssss,
- parskanie jak konik,
- płacz małego dziecka – łe łe łe,
- naśladowanie rechotania żabek,
- miauczenie kota- miauu, miauu,
- kichanie chorego człowieka,
- gdakanie kury – ko,ko,ko,
- gęganie gęsi – gę, gę, gę
8. Ćwiczenia słuchowe – rozwijające wrażliwość na dźwięk, rytm, melodię i ton mowy:
a) dziecko siedzi z zamkniętymi oczami i odgaduje odgłosy dochodzące z ulicy – „wsłuchiwanie się w ciszę”, rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków - szmery, stukanie, chodzenie, mowa.
b) rozpoznawanie różnych rzeczy zamkniętych w pudełku przez potrząsanie nim - groch, kasza, gwoździe, ryż, guziki, cukierki.
c) uderzanie dwoma klockami o siebie, łyżeczką w pustą szklankę, klaskanie, tupanie, krzyczenie, darcie papieru, gniecenie papieru, lanie wody, wypuszczanie powietrza, np. z balonika.
d) różnicowanie dźwięków wydobywanych przez pojazdy - samochodu, motoru, pociągu, samolotu, autobusu, tramwaju.
e) rozpoznawanie określonych sylab wśród innych sylab / pa, ta, ba, da,/ ta, ba, ta / bu, da, zu, pi/ le, ly, po, no/ ty, za, bu, to/.
f) rozpoznawanie poszczególnych nazw zwierząt po ich głosie.g) rozpoznawanie różnych znanych melodii, piosenek dziecka.
9. Ćwiczenia słuchowe w rozróżnianiu wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską - zmiana znaczenia wyrazu. Znajdź czym różnią się te pary wyrazów, np: lody – loty,
- domek – Tomek,
- pasek – piasek,
- gapa – kapa,
- dama – tama,
- koza – kosa,
- bal-pal,
- bąk – pąk,
- kasa – kasza,
- kos – kosz,
- bułka – półka,
- rak-lak,
- góra – kura,
- rok-lok,
- kos – kosz,
- sale-szale.
10. Ćwiczenia oddechowe, prosimy dziecko, aby pokazała jak potrafi: dmuchać bańki, świeczkę, gorącą zupę, chuchać na szybę, lustro, gwizdać, głośno i beztrosko śmiać się.
11. Powtarzające się głoski:
a) powiedz, które wyrazy rozpoczynają się od takiej samej głoski:
- mysz, mucha, malec, smok, moc, mleko, mama, tata, mata, most, noc, masło, miska.
b) powiedź, które wyrazy kończą się na taką samą głoskę:
- apaszka, myszka, chorągiewka, osa, noc, guma, cena, nora, rzeka, koc, trop, fajka, foka, Ala, lalka, zebra.
c) W nazwie którego wyrazu występuje głoska „p”:
- paproć, przepraszam, opona, kanapa, kapusta, mapa, napiwek, nietoperz, naprawić.
12. Domino fonetyczne. Dziecko zaczyna następny wyraz od takiej głoski na jaka kończył się wyraz poprzedni, np:
- noc – cukier- rak – kret – termometr, itd.
13. Wyodrębnianie wyrazów krótszych ukrytych w wyrazach dłuższych, np.:
- chusteczka (teczka), tort (tor), kubeczki (beczki), pisanki (sanki), jaskółka (kółka), laska (las), listek (lis).
14. Ćwiczenie pamięci słuchowej, koncentracji uwagi i orientacji przestrzennej. Rzucamy do dziecka piłkę wymawiając dowolną sylabę, np.: „ba”. Dziecko łapie piłkę i kończy wyraz dowolną sylabą, aby tworzyło spójny wyraz, np.: „ran”.
Polecamy pomoce naukowe dla najmłodszych:
Ortografia dla dzieci 8 - 10 lat
Ćwiczenia - głoski szumiące i syczące
