Spis treści
Rozwój grafomotoryki dziecka trwa kilka lat. Początkowo elementy rysowane przez dziecko są nierozpoznawalne, najczęściej rysowane są linie nieregularne, kropki lub koliste figury. Dopiero później pojawiają się regularne linie pionowe i poziome, które mogą krzyżować się. Czterolatek często ma problem z zaplanowaniem rysunku, lecz rysuje głowonogi, jego rysunki mogą być jeszcze uproszczone, lecz zazwyczaj kolorowe. Sześciolatek rysuje obrazek zgodnie z proponowanym tematem, widać na rysunku zróżnicowanie płci, dużo szczegółów, elementów charakterystycznych.
Dzieci nie można porównywać do siebie pod względem manualnym, ponieważ każdy rozwija się w swoim tempie. Nauka pisania jak i rysowania zaczyna się o nieporadnych prób rysowania po śladzie szlaczków, lub znaków literopodobnych. Dopiero po tym etapie dziecko dostając zeszyt w trzy linię i ołówek i próbuje pisać samodzielnie pierwsze litery, początkowo drukowane, potem pisane, często nie trzymając się liniatury. Ważne jest aby stworzyć dziecku możliwości bogatego wyboru operacji ruchowych, na przeróżnym materiale i strukturze, tak w pozycji pionowej np. na tablicy, jak i pozycji poziomej, np. na kartce papieru. Niech dziecko drze, zgniata stare, niepotrzebne gazety, maluje farbami twórczo, maczając nawet całe stopy i dłonie, niech tworzy z masy solnej, niech bawi się w piachu, zagniata ciasto, nawleka korale. Wszystko da się posprzątać, wszystko da się domyć. Niech pociecha zaczyna od zwykłego kolorowania kolorowanek, obrazków, zamalowywania przestrzeni, obrysowywania przedmiotów, kalkowania, odwzorowywania rysunków, figur geometrycznych, wzorów, rysowania po śladzie, ćwiczenia w liniaturze, po różnego rodzaju ćwiczenia wzrokowo – słuchowo – ruchowe, którym towarzyszy słowo mówione i muzyka, ćwiczenia usprawniające pracę wszystkich analizatorów.
Poprawność grafomotoryczna
Podczas nauki pisania, czynności związanych z poprawnością grafomotoryczną należy zwrócić szczególną uwagę, na:
- siłę nacisku na kartkę narzędzia pisarskiego. Napięcie mięśniowe dłoni może być osłabione. Wówczas litery stają się mało czytelne, bo prawie niewidoczne. Wzmożone napięcie to np. tak silny nacisk narzędzia pisarskiego na kartkę papieru, że aż robi się dziura lub pismo przepija na następnej kartce;
- prawidłowy sposób trzymania narzędzia pisarskiego bez względu na to czy dziecko jest praworęczne, czy lewo. Tu również pomocne stają się ołówki, kredki o kształcie trójkątnym, lub specjalne nakładki na przybory służące do pisania;
- zachowanie kierunku pisma od lewej strony kartki do prawej, można narysować dla podpowiedzi strzałkę, w którą stronę pismo powinno iść, jak również pilnowanie trzymania się przez dziecko liniatury. Najlepsze są zeszyty w trzy linie, gdzie pierwsza linia jest wyraźnie chudsza, a dwie pozostałe grubsze, to dobrze ukierunkowuje dziecko;
- pisanie nie w pospiechu, lecz spokojnie i powoli.
Ćwiczenia grafomotoryczne ułatwiają naukę
Czemu służą ćwiczenia grafomotoryczne, oprócz tego, że oczywiście ułatwiają dziecku naukę rysowania i pisania? Otóż:
- wpływają na dokładność i staranność wykonywania prac plastycznych i pisanych,
- usprawniają umiejętność prawidłowego chwytu narzędzia pisarskiego i posługiwania się nim,
- niwelują dysharmonie rozwojowe, poprawiają ogólny rozwój dziecka,
- podnoszą poziom graficzny i techniczny pisma i rysunku,
- rozwijają sprawność i koordynację wzrokowo – ruchową,
- kształtują umiejętność rysowania zgodnie z poleceniem nauczyciela lub rodzica, rysowanie na temat i umiejętność opowiedzenia o tym, co przedstawia rysunek,
- doskonalą orientację przestrzenną, koncentrację uwagi i orientacji w schemacie własnego ciała,
- wyrabiają motywację do nauki, podnoszą samoocenę, wzbogacają zainteresowania i potrzeby dziecka,
- usprawniają mięśnie dłoni i palców, jak również nadgarstka i ułożenia całej dłoni piszącej,
- kształtują wrażliwość estetyczną i czytelny, ładny charakter pisma.
Grafomotoryka - ćwiczenia
Ćwicząc z dzieckiem w domu grafomotorykę, można korzystać z poniższych instrukcji do ćwiczeń:
- dokończ rysowanie szlaczków i liter, prowadź ołówek po wykropkowanych liniach,
- połącz przedmioty znajdujące się po jednej stronie kartki z ich cieniami po drugiej stronie kartki,
- sprawdź czy mały kotek trafi do swojej mamusi – podążaj palcem po krętej linii wyrysowanej na kartce,
- dokończ rysowanie wzorów na wazonie, samochodzie, dzbanku, filiżance, itd.,
- myszka chce wyjść z tego zagmatwanego labiryntu wprost do swojej norki – pomóż znaleźć jej drogę,
- dokończ rysowanie sylwetki krasnoludków i pokoloruj je ładnie,
- przyjrzyj się uważnie dwóm ilustracją, a potem dorysuj brakujące elementy,
- patrząc się na wzór, pokoloruj pióra pawia i skrzydła ważki, tak aby wyglądały identycznie,
- pokoloruj dokładnie obrazek, tak, aby był bardzo kolorowy, następnie potnij go wzdłuż narysowanych na obrazku linii, potem wymieszaj otrzymane elementy dokładnie i ułóż obrazek od początku, jak puzzle.
Wykonując ćwiczenia grafomotoryczne ze swoim dzieckiem należy bacznie obserwować jego pozycję podczas pisania, czy nie za mocno pochyla się nad książką, czy kręgosłup jest wyprostowany, a stopy stabilnie stoją na podłożu lub podnóżku, czy narzędzie pisarskie dziecko trzyma prawidłowo i czy zbyt silnie lub zbyt lekko naciska narzędziem pisarskim na kartkę podczas pisania, rysowania. Jeżeli coś nas jednak niepokoi lepiej profilaktyczne wybrać się, np. do okulisty, ortopedy dziecięcego, psychologa lub terapeuty integracji sensorycznej. Można pójść z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej, tam specjaliści wytłumaczą, pokierują, pomogą.
Przed rozpoczęciem ćwiczeń manualnych warto dziecku dokładnie wyjaśnić polecenie, zawsze dodać, aby starał się rysować, pisać powoli i dokładnie, starając się nie wychodzić poza linię. Można również pokierować ruchami dziecka, trzymając dłoń malucha w swojej dłoni. Dużo chwalić i wzmacniać pozytywnie swoje dziecko, nigdy nie krzyczeć, bo to daje odwrotne skutki. Ćwiczenia zawsze powinny mieć charakter zabawy i przynosić zadowolenie osobie uczącej się, bez pośpiechu, napinania się i krytyki. Jeżeli dziecko jest leworęczne nigdy nie wolno na siłę przestawiać je aby było „jak każdy normalny” na rękę prawą. Ważne jest usprawnianie płynności ruchów ręki dominującej. Przestawianie na siłę może w skrajnych przypadkach doprowadzić do zaburzeń lękowych, jąkania się lub moczenia nocnego. Pamiętajmy mniej liczy się efekt końcowy, choć też jest ważny, lecz najważniejszy jest sam proces usprawniania zdolności manualnych, poprzez wykonywanie różnych ćwiczeń grafomotorycznych u dziecka na starcie szkolnym.
