Spis treści:
- Rodzaje liczebnika
- Co trzeba wiedzieć o liczebniku zbiorowym?
- Jak zapisywać liczebniki?
- Jak pisać „nie” z liczebnikami?
- Liczebniki – ćwiczenia
Rodzaje liczebnika
Liczebniki, czyli wyrazy określające liczbę, ilość, kolejność itp., dzieli się na kilka grup. Najpopularniejsze to liczebniki główne, wyrażające liczbę (np. jeden, dwa, trzy, sto, tysiąc, milion – i ich odmiany przez liczby i przypadki, np. dwoma [osobami] lub dwiema [osobami] – obie formy odmiany są poprawne!) i liczebniki porządkowe wskazujące na kolejność (np. pierwszy, drugi, trzeci, dziesiąty, dwudziesty drugi, sto pierwszy, dwa tysiące osiemnasty).
Często spotyka się też:
- liczebniki zbiorowe, służące do określania mniejszych lub większych grup osób (np. dwoje, troje, czworo, trzydzieścioro dwoje lub trzydzieści dwoje – obie formy są poprawne!),
- liczebniki ułamkowe, wyrażające części (np. jedna druga, dwie trzecie, trzy czwarte, jedna dziesiąta)
- liczebniki nieokreślone, wskazujące na mniej precyzyjnie określoną liczbę lub ilość osób, przedmiotów itp. (np. kilku, niewiele, wielu, dużo, mnóstwo, paręset, tysiące, miliony).
W użyciu są też liczebniki mnożne, oznaczające wielokrotność lub liczbę identycznych części, z których składa się dany przedmiot (np. pojedynczy, podwójny, potrójny, dwukrotny, trzydziestokrotny).
Nieco rzadziej używa się obecnie liczebników wielorakich, wskazujących na liczbę części składowych, gatunków czy odmian jakiegoś przedmiotu (np. dwojaki, trojaki, dziesięcioraki).
Czytaj: Nie z czasownikami - jak prawidłowo piszemy nie z czasownikami
Nie z przysłówkami - zasady pisowni i przykłady
Nie z przymiotnikami - zasady pisowni i ćwiczenia
Co trzeba wiedzieć o liczebniku zbiorowym?
Liczebników zbiorowych używa się do określenia liczby: osób płci mieszanej (np. trzydzieścioro uczniów należy rozumieć jako trzydziestoosobową grupę uczniów i uczennic), rzeczowników kończących się w mianowniku na –ę, np. książę (dwoje książąt), kurczę (dziesięcioro kurcząt), rzeczowników niewystępujących w liczbie pojedynczej (np. dwoje drzwi, troje spodni, czworo skrzypiec) oraz niektórych utartych zestawieniach wynikających z historycznego rozwoju języka polskiego (np. dwoje oczu, dwoje uszu, dwoje rąk).
Uwaga!
Liczebnik zbiorowy (np. dwoje, czworo, dziesięcioro) nietrudno pomylić z rzeczownikiem odliczebnikowym (odpowiednio: dwójka, czwórka, dziesiątka – w znaczeniu grupy osób o określonej liczbie).
Aby nie popełnić błędu, pamiętaj o pytaniach, na które odpowiadają poszczególne części mowy. Rzeczownik odpowiada na pytania: kto?, co? (np. dwójka), a liczebnik na pytanie: ile?, który z kolei? (np. dwoje).
Jak zapisywać liczebniki?
Liczebniki porządkowe z kropką po cyfrze
Liczebniki główne i porządkowe można zapisywać za pomocą liczb, przy czym liczebnik porządkowy oznaczamy kropką po cyfrze arabskiej albo, obecnie rzadziej, cyfrą rzymską. Samo „2” w tekście pisanym oznacza więc „dwa”, podczas gdy „2.” (lub II) – „drugi”.
Ważna konsekwencja w zapisie liczebników
Przyjęło się ponadto, że słownie zapisuje się mniejsze liczby (przeważnie do stu, dwustu, pięciuset, tysiąca włącznie) – a większe notuje się za pomocą cyfr. Nie jest to jednak reguła i zapis słowny dowolnie dużej liczby nie będzie błędem. Najważniejsze, by postępować konsekwentnie i w obrębie jednego tekstu nie łączyć dwóch różnych sposobów zapisu (np. Dwoje dzieci przyszło punktualnie, 4 kolejne spóźniły się 5 minut).
Czytaj: Rzeczownik: co to za część mowy i na jakie odpowiada pytania?
Przysłówek: co to za część mowy?
Jak pisać „nie” z liczebnikami?
Należy też pamiętać, że partykułę „nie” z liczebnikami piszemy rozłącznie. Wyjątek stanowią liczebniki niejeden (np. niejeden raz), chyba że w konstrukcjach wyrażających przeciwstawienie (np. nie jeden, a dwa) oraz zaprzeczenia liczebników nieokreślonych (np. niedużo, niemało, niewiele).
Liczebniki – ćwiczenia
Aby utrwalić wiadomości, wpisz w puste miejsca odpowiednią formę liczebnika:
W koncercie usłyszeliśmy … (2) altówki i … (2) skrzypiec. dwie; dwoje
Dziesięć małych kurek to inaczej … (10) kurcząt. dziesięcioro
Siódmą pozycję na liście uczniów zapiszemy skrótem jako … (cyfrą arabską) lub … (cyfrą rzymską). 7. (koniecznie z kropką!); VII
Każdy człowiek ma … (2) oczu, więc dwie osoby rozmawiają w … (4) oczy. dwoje; cztery (frazeologizm – rozmawiać w cztery oczy)
W klasie liczącej 15 chłopców i 15 dziewczynek jest w sumie … (30) uczniów trzydzieścioro, nie: trzydziestu – jak w przypadku klasy złożonej z samych chłopców
Rok 2018 zapiszemy słownie jako …. dwa tysiące osiemnasty, nie: dwutysięczny osiemnasty.
Czytaj: Liczebnik - co to za część mowy? Rodzaje, odmiana, ćwiczenia
