Wykresy zdania - czym jest rozbiór logiczny zdania, jak zrobić wykres zdania?

2020-12-08 12:19

Wykresy zdania, nazywane także rozbiorem logicznym zdania, mają pomóc nam w określeniu związków składniowych w zdaniu. Jak zrobić wykres zdania?

Wykresy zdania - czym jest rozbiór logiczny zdania, jak zrobić wykres zdania?

i

Autor: Getty images Wykresy zdania - czym jest rozbiór logiczny zdania, jak zrobić wykres zdania?

Szkolny rozbiór zdania polega na określeniu części zdania. Pamiętajcie, że rozbiór zdania można przeprowadzić na dwa sposoby - za pomocą wyróżnienia części zdania (wykonujemy tzw. rozbiór logiczny) i części mowy (wykonujemy tzw. rozbiór gramatyczny).

Wykres zdania pojedynczego

Analiza logiczna zdania pojedynczego to podział tego zdania na podmiot, orzeczenie i ich określenia. W pierwszej kolejności należy zaznaczyć podmiot i orzeczenie właśnie, a potem zaznaczamy i opisujemy wyrazy, które wchodzą w skład grupy podmiotu (pamiętaj, że będzie to podmiot wraz z określeniami, najczęściej spotkasz w tej roli przydawki), a później – grupy orzeczenia (tworzy ją orzeczenie wraz z określeniami).

Dopiero na samym końcu przechodzimy do rozrysowania drzewka, które pomoże nam w określeniu części zdania.

To ci może pomóc:

  • Podmiot czyli kto? co? - oznacza osobę, zwierzę, zjawisko. To najczęściej rzeczownik.
  • Orzeczenie co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie? - najczęściej jest to czasownik, często w formie osobowej. Orzeczenie może być także imienne - składa się wtedy z osobowej formy czasownika być, zostać, stać się (łącznik) i innej części mowy (orzecznik).
  • Dopełnienie uzupełnia treść czasownika, oznacza przedmiot, którego dotyczy czynność określona czasownikiem. Odpowiada na pytania przypadków zależnych (wszystkie przypadki oprócz mianownika).
  • Przydawka jest określeniem rzeczownika, oznacza cechę lub właściwość osoby, przedmiotu, który nazywa dany rzeczownik. Najczęściej odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? czyj? który? ile? czego? z czego?
  • Okolicznik: Miejsca: dokąd? gdzie? skąd? jaką drogą? którędy?
  • Okolicznik: Przyczyny: z jakiej przyczyny? dlaczego?
  • Okolicznik: Czasu: odkąd? kiedy? jak długo? o której godzinie? do kiedy?
  • Okolicznik: Celu: po co? w jakim celu?
  • Okolicznik: Sposobu: w jaki sposób? jak?
  • Okolicznik: Przyzwolenia: mimo co? mimo czego?
  • Okolicznik: Warunku: pod jakim warunkiem? (kiedy?)

Analiza gramatyczna to podział na części mowy, do których zaliczamy: rzeczownik, czasownik, wyrażenie przyimkowe, przysłówek, imiesłowy. Warto podczas rozbioru zdania określać związki wyrazowe (związek zgody, rządu i przynależności).

Czytaj: Zdania nadrzędne i podrzędne: przykłady, ćwiczenia

Strona bierna – czym różnią się od siebie strona bierna i czynna czasownika?

Pisownia "nie" z różnymi częściami mowy – dyktando

Wykres zdania złożonego

Zdania złożone dzielą się na zdania złożone podrzędnie i współrzędnie. Są to zdania zawierające więcej niż jedno orzeczenie. Wykresy zdań złożonych tworzy się zupełnie inaczej niż drzewko w zdaniu pojedynczym. Wszystko zależy tu bowiem od rodzaju zdania. A mamy zdania:

Zdania złożone współrzędnie

Jest to taki rodzaj zdania, w którym składowe nie określają się nawzajem. Oznacza to, że nie ma zdania określanego i określającego. Elementy zdania współrzędnego uzupełniają się, jak np.

  • Michał jest zdolny i uczy się dobrze. (zdanie współrzędne złożone łączne),
  • Idziesz z nami do kina czy zostajesz w domu? (zdanie współrzędne złożone rozłączne)
  • Ty się śmiejesz, a jej jest przykro. (zdanie współrzędne złożone przeciwstawne)
  • Chmurzy się, możemy zatem spodziewać się deszczu. (zdanie współrzędnie złożone wynikowe).

Teraz zobaczmy, jak wygląda wykres zdania:

1 ………. 2 >>> zdania leżą na tym samym poziomie. Nie są od siebie zależne.

Przykład: Klaudia jest pracowita i dobrze się uczy.

A teraz zobaczcie, jak łączymy zdania składowe, lub też inaczej zdania uzupełniające się, o których pisaliśmy wyżej (łączne, rozłączne, przeciwstawne, wynikowe). Zazwyczaj uczniom najwięcej problemy sprawia rozróżnienie, z jakimi zdaniami mają do czynienia. Najlepiej zobrazują to przykłady:

PRZYKŁAD zdania przeciwstawnego

1.....> <.....2

Miłego złego początki, ale koniec smutny.

PRZYKŁAD zdania łącznego

1..........2

W salach szkoły trwały lekcje, a na boisku olimpiada z matematyki. Wskazówka: części zdania łączą się ze sobą w czasie lub przestrzeni.

PRZYKŁAD zdania rozłącznego

1 ..... < > ......2

Idziesz, czy nie idziesz? Wskazówka: treści zdań rozłącznych nie mogą istnieć jednocześnie.

PRZYKŁAD zdania wynikowego

1 ........ > > ........2

Chmurzy się, więc będzie burza. Wskazówka: Treść drugiego członu zawsze wynika z treści członu pierwszego.

Powtórka z rozbioru zdania

Rozbiór gramatyczny zdania to nazwanie części mowy, np. Pilny uczeń pisze starannie ciekawe wypracowanie.

  • Pilny - przymiotnik
  • uczeń – rzeczownik
  • pisze - czasownik
  • starannie - przysłówek
  • ciekawe - przymiotnik
  • wypracowanie – rzeczownik

Rozbiór logiczny zdania to nazwanie części zdania:

  • Pilny - przydawka
  • uczeń – podmiot
  • pisze - orzeczenie
  • starannie - okolicznik sposobu
  • ciekawe - przydawka
  • wypracowanie – dopełnienie

Czytaj: Równoważnik zdania - co to jest równoważnik zdania. Przykłady

Jak napisać rozprawkę? Konstrukcja i zwroty stosowane w rozprawce

Opis przeżyć wewnętrznych bohatera - jak napisać?