Zaimek to odmienna część mowy, która zastępuje inne, takie jak rzeczownik, przymiotnik, liczebnik i przysłówek. W zależności od tego, którą część mowy zastępuje zaimek, odpowiada on na różne pytania, a więc zaimek stosowany w zdaniu zamiast rzeczownika, będzie odpowiadał na pytanie: "kto, co?" (np. "on", "ten"), a zaimek stosowany zamiast przymiotnika - na pytania: "jaki, jaka, jakie?" (czyli np. "mój", "tamten") itd. Od części mowy, które zastępuje zaimek zależy też to, jak jest odmieniany.
Dowiedz się, czym jest zaimek i jak dzielimy zaimki.
Spis treści
- Kiedy używamy zaimków?
- Podział zaimków
- Na jakie pytania odpowiada zaimek?
- Funkcje zaimków
- Zaimki akcentowane i nieakcentowane, czyli zaimki krótsze i dłuższe
- Ćwiczenia na stosowanie zaimków
Kiedy używamy zaimków?
Zaimka używamy wtedy, gdy wcześniej w zdaniu lub wypowiedzi pojawił się rzeczownik, przymiotnik, przysłówek czy liczebnik. Aby nie powtarzać w zdaniu tego samego wyrazu, używamy właśnie zaimka, np. "Byłem w tym roku na wakacjach w Tatrach. Uwielbiam je. Często często organizuje wyprawy na ich szczyty. Byłem tam już 5 razy". Tutaj zaimek "je", "ich" oraz "tam" zastąpił wyraz "Tatry", ale było to możliwe tylko dlatego, że "Tatry" pojawiły się w pierwszym zdaniu.
Podział zaimków
Biorąc pod uwagę to, jakie części mowy zastępuje zaimek, można dokonać podziału zaimków. Zaimki dzielimy na:
- zaimki rzeczowne (zastępują rzeczowniki). Zaimki rzeczowne to np.: ja, ty, my, kto, co, nic, coś, ktoś. Zaimki rzeczone odmieniamy przez przypadki.
- przymiotne (zastępują przymiotniki). Zaimki przymiotne to np.: mój, twój, inny, tamte, taki, który, inny, ci. Zaimki przymiotne są odmienione przez przypadki, liczby i rodzaje.
- liczebne (zastępują liczebniki). Zaimki liczebne to np. ile, tyle, kilka, iluś, tylu. Zaimki liczebne odmienia się przez przypadki i rodzaje.
- przysłowne (zastępują przysłówki). Zaimki przysłowne to np.: tam, wtedy, którędy, tu, gdzieś, tamtędy, kiedyś. Zaimki przysłowne są nieodmienne.
Na jakie pytania odpowiada zaimek?
Zaimek przejmuje od zastępowanych części mowy ich wszystkie prawa gramatyczne: odpowiada na te same pytania, podlega tym samym odmianom itd. Oznacza to, że zaimek rzeczowny będzie odpowiadał na pytania rzeczownika, czyli "Kto, co?", a przymiotnik przymiotny na pytania przymiotnika -jaki, jaka, jakie?". Zaimek liczebny odpowie na pytanie "ilu, ile?", a przysłowny - na pytanie okolicznika czasu, miejsca i sposobu: "kiedy, gdzie, jak?".
Funkcje zaimków
Istnieje także inny podział zaimków pod względem ich funkcji. Mamy więc:
- zaimki osobowe: ja, ty, ona, ono, my, oni, one itd.
- zaimki dzierżawcze: mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich itd.
- zaimki pytające: kto?, co?, jaki?, który?, gdzie?, kiedy? itd. Pozwalają na tworzenie pytań.
- zaimki zwrotne: się, siebie, sobie itd.
- zaimki nieokreślone: jakiś, gdzieś, kiedyś, kiedykolwiek itd.
- zaimki wskazujące: ten, tamten, tamta, ów, tamtędy itd.
- zaimki przeczące: niczyj, żaden, nigdy, nikt donikąd itd.
- zaimki względne: kto, co, który, jaki, ile, gdzie, dokąd itd.
- zaimki uogólniające: wszyscy, wszystkie, wszystko, każdy itd.
Zaimki akcentowane i nieakcentowane, czyli zaimki krótsze i dłuższe
Zaimki występują w formach akcentowanych i nie akcentowanych, co często zależy od przypadku, w którym są używane lub jego miejsca w zdaniu. Formy akcentowane to formy dłuższe, które stosujemy na początku zdania lub po przyimku (np. "Mnie to ćwiczenie nigdy nie wychodzi", a zaimki nieakcentowane, to zaimki krótsze, stosowane w środku lub na końcu zdania (np. "To ćwiczenie nigdy mi nie wychodzi"), ale również wtedy gdy odnosimy się do rzeczownika rodzaju nijakiego ("to") lub bezpośrednio po czasownikach ("Podgrzałam ci obiad").
Ćwiczenia na stosowanie zaimków
1. Zaimki: tam, wtedy, którędy, tu są zaimkami:
A. rzeczownymi
B. przymiotnymi
C. liczebnymi
D. przysłownymi.
2. Zaimki: mój, twój, jego, jej, nasz, wasz są zaimkami:
A. dzierżawczymi
B. wskazującymi
C. zwrotnymi
3. Wpisz w odpowiedniej formie podany w nawiasie zaimek
A. Pomogę (on) jutro posprzątać strych.
B. Przywitaj się z (oni), bo właśnie przyjechali.
C. Zobacz, czy (ja) obiad jest już gotowy?
D. Pożycz (oni) samochód na wyjazd.
4. Wyróżnione w zdaniach wyrazy zastąp zaimkami
A. Moja koleżanka ma piękny dom. Chciałabym …………… mieć.
B. Obejrzałem wczoraj świetny film. Jeśli chcesz, mogę ci podać …………… tytuł.
C. Moje króliki mają nowa klatkę. To teraz………… nowy dom.
5. Wypisz ze zdań zaimki i określ ich rodzaje
A. Jeśli ty mi pożyczysz swój, to ja pożyczę ci ten, który dostałem wczoraj
B. Ja go nie znam, ale wiem, że jego dzieci chodzą z naszymi do tej samej szkoły.
6. Przyporządkuj podane zaimki do odpowiedniej kategorii:
wtedy, kto, tyle, inny, kilka, my, , twój, tam
A. zaimki rzeczowne ………………
B. zaimki przymiotne ………………
C. zaimki liczebne ……………………
D. zaimki przysłowne ………………
7. Czy zaimki przysłowne są nieodmienne?
A. Tak
B. Nie
Odpowiedzi:
1 – D; 2 -A; 3 – mu, nimi, mój, im; 4 – taki, jego, ich; 5 – A. mi – osobowy, swój – dzierżawczy, ci – osobowy nieakcentowany, ten - wskazujący, B. go - osobowe nieakcentowany, jego - osobowy akcentowany, tej - wskazujący; 6 – A. zaimki rzeczowne: my, kto, B. zaimki przymiotne: inny, twój, C. zaimki liczebne: tyle, kilka, D. zaimki przysłowne: wtedy, tam; 7. A.
Czytaj również:
Przecinek przed oraz - czy stawiamy przecinki przed spójnikami?
Równoważnik zdania - co to jest równoważnik zdania. Przykłady
Strona bierna – czym różnią się od siebie strona bierna i czynna czasownika?
Cyfry rzymskie - jak je zapisywać i kiedy stosować?
Jak napisać rozprawkę? Konstrukcja i zwroty stosowane w rozprawce
