Alegoria pochodzi od słowa "allegoria" z języka greckiego, które oznacza "mówienie obrazowe".
Co to jest alegoria?
Alegoria to motyw w utworze literackim lub dziele plastycznym, który niesie dodatkowy przekaz. Oprócz znaczenia dosłownego ma jeszcze inne, które jest bardziej ukryte i które odbiorca dzieła powinien wyłowić w czasie lektury lub analizy obrazu. Znaczenie to jest powiązane ze znaczeniem dosłownym i najczęściej ma korzenie w kontekście kulturowym, w tradycji, sztuce czy religii. Rzadko się zdarza, by alegoria była uwarunkowana znaczeniem językowym lub naturalnym podobieństwem.
Spis treści
- Co to jest alegoria?
- Jak odczytywać alegorię?
- Czym alegoria różni się od symbolu?
- Alegoria w historii literatury
- Przykłady alegorii
Jak odczytywać alegorię?
Do zrozumienia sensu alegorycznego i odczytania ukrytego znaczenia utworu trzeba posiadać pewną wiedzę ogólną i erudycję. Alegoria często odnosi się do historii sztuki, dlatego bez kontekstu możemy nie zrozumieć, co twórca miał na myśli. W sposób alegoryczny przez wieki przedstawiano abstrakcyjne pojęcia głównie religijne czy filozoficzne, np. kobieta z wagą to alegoria sprawiedliwości.
Czym alegoria różni się od symbolu?
Alegorię często porównuje się do symbolu. Pomiędzy tymi środkami występują jednak pewne różnice. Alegoria ma znaczenie osadzone w kulturze i tradycji, zazwyczaj jedno. Symbol jest "lżejszy", może mieć znaczenie wielorakie i różne, niekoniecznie oparte w kulturze. Alegorie przekazują również znaczenia, które są bardziej uchwytne i trudniejsze do przekazania niż symbole.
Alegoria w historii literatury
Alegoria w średniowieczu często była wykorzystywana w gatunkach moralizatorskich czy w dramacie konwiktowym. Był to jeden z ważniejszych środków, które stosowano, by pokazać odbiorcom, że to, co ludzkie, ma odniesienie do tego, co boskie. W tym okresie sztuka stała się alegoryczna, a jej sensu upatrywano właśnie w znaczeniu alegorycznym.
W literaturze baroku alegorię często wykorzystywano do przedstawiania cnót, umiejętności czy zmysłów ludzkich. Sięgano po nią również w bajkach zwierzęcych, by przedstawić cechy człowieka lub innej istoty, np. lis był alegorią przebiegłości i sprytu.
Od alegorii zaczęto odchodzić dopiero w epoce romantyzmu, kiedy częściej sięgano po symbol. Alegoria pozostała środkiem wykorzystywanym najczęściej w bajkach.
Przykłady alegorii
Przykłady alegorii można mnożyć:
- alegorią śmierci był kościotrup z kosą
- alegorią władzy jest berło
- alegorią mądrości sowa
- wąż biblijny jest alegorią podstępu i śmierci
Czytaj także: Jakie są rodzaje środków stylistycznych? Poznaj przykłady
