Spis treści
- Terapia pedagogiczna - co to jest?
- Rola terapeuty pedagogicznego
- Techniki stosowane w terapii pedagogicznej
- Cele terapii pedagogicznej
- Zasady obowiązujące na zajęciach z terapii pedagogicznej:
- Jakie cechy powinny charakteryzować pracę pedagoga-terapeuty?
- Kto i jak często uczestniczy w zajęciach z terapii pedagogicznej?
- Dziecko biorące udział w zajęciach w zakresu terapii pedagogicznej powinno
Czy to dysleksja, czyli specyficzne trudności w czytania, czy dysgrafia, czyli specyficzne trudności w opanowaniu kaligraficznego pisma, czytelnego, o niskim poziomie graficznym, czy dysortografia, czyli specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, w szczególności pod względem ortograficznym, czy też dyskalkulia, czyli trudności z liczeniem, generalnie z opanowaniem materiału z matematyki, wymagają specjalistycznej terapii - terapii pedagogicznej.
Terapia pedagogiczna - co to jest?
Dzieci mające specyficzne trudności w uczeniu się potrzebują rzecz jasna specjalistycznej terapii aby móc lepiej funkcjonować tak w środowisku szkolnym, szczególnie edukacyjnym, jak i domowo-społecznym. Żeby jako dziecko w wieku szkolnym było w stanie doganiać pod każdym względem swoich zdrowych rówieśników, a w życiu dorosłym mogło brać żywy udział w życiu towarzyskim i odnajdywało się w robieniu bieżących opłat, np. za mieszkanie, nie bać się urzędów, banków, czy sądów i podpisywać różnego rodzaju umowy ze zrozumieniem.
Terapia pedagogiczna to proces długotrwałych oddziaływań, szereg całościowych działań o charakterze pedagogicznym, nastawionych na pomoc dziecku, niwelowanie trudności, przyczyn i objawów niepowodzeń szkolnych, nastawionych na eliminowanie ujemnych konsekwencji, podwyższanie samooceny i motywacji do dalszego działania, do obowiązków szkolnych. Terapia ta dąży do wszechstronnego rozwoju zdolności poznawczych i percepcyjno-motorycznych.
Terapia pedagogiczna jest również zamiennie nazywana reedukacją, lub zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi. I jak pierwsza nazwa, stosowa nagminnie kiedyś jest nietrafnym sformułowaniem ponieważ oznacza uczenie się czegoś od nowa, po utracie możliwości np. spowodowanych utratą pamięci, a przecież jest to terapia mająca na celu nie uczenie czegoś od początku, tylko wspieranie w procesie trwającym, zastanym. Druga z kolei forma jest jak najbardziej trafna i można stosować ją zamiennie. Korekcja oznacza poprawę i usprawnianie, a kompensacja to wyrównywanie braków w umiejętnościach edukacyjnych dziecka.
Rola terapeuty pedagogicznego
Terapeuta pedagogiczny to osoba odpowiedzialna, profesjonalista, prowadząca dziecko na drodze terapii pedagogicznej. Współpracuje rzecz jasna z dzieckiem dyslektycznym, lecz również z jego rodzicami. Żadna terapia pedagogiczna nie ma sensu, jeżeli nie występuje ścisła współpraca na płaszczyźnie terapeuta – dziecko – rodzic. Jak wiele jest dzieci dotkniętych dysleksją, tak wiele jest ścieżek prowadzenia indywidualnej terapii pedagogicznej dostosowanej do potrzeb konkretnego przypadku. Stosuje się tu urozmaicone formy i metody pomocy, urozmaicone wieloma grami edukacyjnymi i programami komputerowymi przeznaczonymi dla dzieci dyslektycznych.
Techniki stosowane w terapii pedagogicznej
Podczas zajęć z terapii pedagogicznej ponadto stosuje się inne pokrewne elementy technik stymulujących rozwój umiejętności szkolny dziecka, np.:
- elementy arterapii (terapia poprzez sztuki plastyczne), bajkoterapii (terapia poprzez czytanie mądrych, uczących bajek z przesłaniem, gdzie dziecko utożsamiając się z bohaterem, wie jak rozwiązywać własne słabości) i myzukoterapii (terapia poprzez słuchanie, obcowanie z muzyką, nie tylko poważną lecz po prostu każdą), czy choreoterapii ( terapia poprzez ruch swobodny, taniec dowolny lub kierowany),
- Kinezjologia Edukacyjna, metoda Dennisona, metoda nie przez wszystkich specjalistów lubiana, trochę zapomniana przez jednych, odchodząca do lamusa, lecz pewne elementy każdy profesjonalista wykorzystuje np. w czasie przerwy w zajęciach, np. kręcenie ręką w powietrzu, lub długopisem na kartce papieru „leniwych ósemek”, czyli leżących ósemek, stymulujących odpowiednio do działania obie półkule mózgowe, poprzez przekraczanie linii środkowej ciała,
- elementy metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, czyli prostych ćwiczeń służących do poznanie samego siebie i własnego ciała, ćwiczeń na budzenie współdziałania w parze w grupie, jeżeli terapia nie jest indywidualna,
- elementy Integracji Sensorycznej, czyli ćwiczenie wszystkich naszych zmysłów, naszego napięcia ciała, jego wiotkości, lub napięcia mięśniowego,
- nie może zabraknąć w każdej terapii pedagogicznej miejsca na chwilę relaksu, odpoczynku, dlatego są tu wykorzystywane różnego rodzaju techniki relaksacyjne.
Cele terapii pedagogicznej
Nadrzędnym, najważniejszym celem terapii pedagogicznej jest stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka – umysłowego, psychicznego, emocjonalnego i poznawczego. Poszczególne, pozostałe mniejsze cele terapii to: wzmacnianie pozytywne dziecka, dodawanie wiary we własne możliwości, wyrabianie odpowiedniego podejścia do obowiązków szkolnych, syntetyczności i odpowiedniej motywacji do pracy, ułatwianie opanowania materiału przewidzianego na danym etapie edukacyjnym, poprzez korygowanie zaburzonych sfer.
W procesie terapii pedagogicznej terapeuta zwraca szczególna uwagę na usprawnianie u dziecka jego percepcji wzrokowej i słuchowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, pamięci wzrokowej i słuchowej, sprawności ruchowej zarówno w obrębie motoryki małej – sprawności ręki, jak i motoryki dużej, dotyczącej całego ciała, usprawniania grafomotorycznego, ćwiczenia koncentracji uwagi i orientacji w przestrzeni.
Zasady obowiązujące na zajęciach z terapii pedagogicznej:
- długie przerwy w zajęciach powodować mogą regres, dlatego wskazana jest systematyczność,
- zaczynamy pracę od ćwiczenia funkcji najbardziej zaburzonych, ale nie doprowadzamy do przetrenowania, robimy krótkie przerwy, lub ćwiczymy na przemiennie funkcje bardziej zaburzone i te prawnie w normie, aby dziecko miało satysfakcję, że mu wychodzi,
- każde dziecko jest inne i dlatego dla każdego tworzymy indywidualny program i dobieramy odpowiednie metody dydaktyczne.
Jakie cechy powinny charakteryzować pracę pedagoga-terapeuty?
Nie trzeba tłumaczyć, że powinna być to osoba lubiąca dzieci, o miłym usposobieniu, pełna empatii i wyrozumiałości. Osoba wciąż ucząca się, podnosząca swoje kwalifikacji, kreatywna, nie wchodząca w kompetencje psychologa, ale jednocześnie z dużą intuicją psychologiczną. Na zajęciach oprócz nauki musi służyć pomocą psychologiczną odnoszącą się często do dziecięcej motywacji, a właściwie jej braku, niskiej samooceny, zagubienia, poczucia beznadziei na tle dzieci zdrowych, które z łatwością uczą się nowego materiału, potrafią odnosić sukcesy, a nade wszystko nie mają tych okropnych trudności czy to z czytaniem, czy pisaniem, czy może z liczeniem.
Kto i jak często uczestniczy w zajęciach z terapii pedagogicznej?
W zajęciach z terapii pedagogicznej uczestniczą dzieci, które mają trudności z pisaniem, czytaniem bądź liczeniem. W zajęciach biorą udział dzieci w młodszym wieku szkolnym, bo od tego wieku można tak naprawdę diagnozować poprawnie dysleksję. Wcześniej mówi się tylko o ryzyku dysleksji. Na terapię uczęszcza również młodzież, ale w mniejszym stopniu, ponieważ z biegiem lat problemy z czytaniem i pisaniem słabną na swojej intensywności z powodu doświadczenia w codziennym pisaniu i czytaniu.
Dziecko dyslektyczne może uczestniczyć w zajęciach z terapii pedagogicznej indywidualnie, taka terapia przynosi najlepsze i najszybsze efekty, lub grupowo. Ważne aby grupa nie przekraczała 3-4 osób, dzieci były w tym samym wieku, z takimi samymi problemami, tylko z różnym natężeniem problemów. Dobrze, żeby zajęcia odbywały się z częstotliwością raz w tygodniu, nie rzadziej. W szkole terapia pedagogiczna wygląda tak, że osobą prowadzącą jest za zwyczaj pedagog szkolny, który dobrze byłoby gdyby miał uprawnienia do prowadzenia terapii pedagogicznej. Grupki są 2-4 osobowe, zajęcia trwają od pół do czterdziestu pięciu minut, zazwyczaj raz w tygodniu. W poradni psychologiczno-pedagogicznej natomiast osobą prowadzącą jest pedagog-terapeuta, terapia prowadzona jest co do zasady indywidualnie, zajęcia trwają czterdzieści pięć minut, raz w tygodniu, przy założeniu, że po 3 nieusprawiedliwionych nieobecnościach terapeuta rozwiązuje umowę z tym danym dzieckiem i zaczyna zajęcia z następnym czekającym w kolejce. Zgłoszenia chętnych do udziału w zajęciach korekcyjno- kompensacyjnych dokonują się na początku września danego roku, na prośbę rodziców, po obserwacji ze strony psychologa.
Dziecko biorące udział w zajęciach w zakresu terapii pedagogicznej powinno
- starać się pracować w miarę swoich możliwości, być otwartym na pomoc i ciepłe słowo,
- być zupełnie zdrowym, bo chorych dzieci specjaliści nie przyjmują z dwóch powodów, po pierwsze bo sami nie chcą być chorzy, a po drugie dziecko chore, z katarem, kaszlem, a może i gorączką jest osłabione, gorzej przyswaja wiedzę, szybciej się męczy i zniechęca, ma gorszą koncentrację zadaniową,
- każdorazowo być przygotowany do zajęć, czyli mieć odrobioną ewentualną pracę domową.
Rodzic natomiast wyrażający swoją chęć w udziale swego dziecka w zajęciach z terapii pedagogicznej zobowiązuje się do:
- motywowania dziecka i zachęcania go poprzez wsparcie, miłe słowo do dalszej wytężonej pracy, chwali i nagradza. Wzmacnia pozytywnie swoje dziecko za efekty pracy, za zaangażowanie i włożone siły i chęci,
- kontroluje i zachęca dziecko do poprawnego odrabiania prac domowych, uczenia się np. reguł ortograficznych,
- kontroluje systematyczność przychodzenia dziecka na zajęcia i współpracuje regularnie z pedagogiem –terapeutą, pyta go o postępy swojego dziecka, dopytuje jak w danej sytuacji postępować.
Dziecko nie zdaje sobie często sprawy z własnych dysfunkcji, nie potrafi zatem sam sobie pomóc, nie jest w stanie samodzielnie podjąć decyzji o rozpoczęciu terapii pedagogicznej. To zadanie rodziców, ale i nauczyciela aby zawczasu zauważyć trudności i przeciwdziałać im. Najlepsza jest wczesna diagnoza, ale warto pamiętać, że pomocy należy udzielać w każdym wieku dziecka, najważniejsze jest dobre samopoczucie jego. Bardzo ważna jest systematyczność, obowiązkowość i intensywność oddziaływań terapeutycznych. Sprawdza się tu metoda „drobnych kroczków”, powoli, nie „podcinania skrzydeł” dziecku, eliminowanie frustracji dziecięcej, ocenianie nie za efekty, tylko za włożony wkład. Nie wolno zapomnieć również o atmosferze na zajęciach pełnej zaufania, akceptacji i pogody ducha.
