O spodziectwie (ang. hypospadias) w świecie medycznym wspomina się od najdawniejszych czasów – już w I wieku naszej ery powstawały opisy dotyczące leczenia tej wady. Schorzenie polega na nieprawidłowym umiejscowieniu ujścia cewki moczowej u chłopca – zamiast znajdować się na szczycie prącia – jest w innej, nieprawidłowej lokalizacji.
Spodziectwo uznawane jest za jedną z najczęściej spotykanych wad wrodzonych dotyczących męskich narządów rozrodczych – szacuje się, że występuje ono u 1 na 250-300 żywo urodzonych chłopców.
Typowo wada opisywana jest jako problem spotykany u przedstawicieli płci męskiej, niektórzy jednak autorzy wspominają również i o żeńskim spodziectwie, w którego przypadku ujście cewki moczowej u dziewczynki zlokalizowane jest bardziej z tyłu niż w prawidłowych warunkach.
Spis treści:
Przyczyny spodziectwa
Dotychczas nie udało się stwierdzić istnienia jednej, konkretnej przyczyny spodziectwa – uznaje się, że wada jest uwarunkowana wieloczynnikowo. Ogólnie do spodziectwa dochodzi wskutek zaburzeń rozwoju cewki moczowej we wczesnym okresie życia płodowego, bo pomiędzy 9. a 14. tygodniem ciąży.
Proces kształtowania się tej struktury uzależniony jest m.in. od męskich hormonów płciowych – androgenów – w związku z czym za czynnik sprzyjający pojawianiu się schorzenia uznawane są zaburzenia poziomów tychże hormonów.
Wśród czynników ryzyka spodziectwa wymienia się również uwarunkowania genetyczne (syn mężczyzny, który sam miał spodziectwo, ma sięgające około 7% ryzyko, że wada pojawi się również i u niego), niską masę urodzeniową, ale i ekspozycję płodu w czasie ciąży na jakieś szkodliwe substancje (np. na pestycydy).
Istnieją również i pewne dość interesujące doniesienia dotyczące możliwych przyczyn spodziectwa – zauważalne jest bowiem to, że wada może częściej pojawiać się u synów tych kobiet, które są wegetariankami.
Ze względu na takie obserwacje podejrzewa się udział fitoestrogenów w występowaniu u chłopców nieprawidłowego położenia ujścia cewki moczowej.
Czytaj: Intymne problemy małych chłopców: wodniak jądra, wędrujące jądro, wąski napletek
Kalendarz ciąży - jak rozwija się malec w brzuchu mamy?
Rodzaje spodziectwa
W przypadku spodziectwa ujście cewki moczowej znajdować się może w bardzo różnych częściach prącia, dlatego też wyróżnia się kilka rodzajów tej wady:
- spodziectwo żołędziowe: ujście cewki obecne jest w obrębie żołędzi prącia,
- spodziectwo rowkowe: ujście cewki moczowej znajduje się w rowku zażołędnym,
- spodziectwo prąciowe: w jego przypadku ujście cewki widoczne jest w obrębie trzonu prącia,
- spodziectwo prąciowo-mosznowe: ujście cewki zlokalizowane jest na granicy trzonu prącia i moszny,
- spodziectwo mosznowe: ujście cewki widoczne jest tutaj w obrębie moszny,
- spodziectwo kroczowe: najcięższa postać wady, w tym przypadku ujście cewki moczowej znajduje się w fałdach rozszczepionej moszny.
Ciekawym rodzajem spodziectwa, o którym zdecydowanie należy tutaj wspomnieć, jest tzw. spodziectwo bez spodziectwa. Mianem tym określa się stan, w którym ujście cewki moczowej zlokalizowane jest prawidłowo, na szczycie żołędzi, u pacjenta istnieje jednak silne skrzywienie prącia skutkujące nieprawidłowościami w oddawaniu moczu charakterystycznymi właśnie dla typowego spodziectwa.
Objawy spodziectwa
Podstawowym, widocznym na pierwszy rzut oka objawem spodziectwa, jest nieprawidłowa lokalizacja ujścia cewki moczowej. Zazwyczaj nie jest to jednak jedyny problem, który istnieje u pacjenta z tą wadą. U chłopców ze spodziectwem dochodzić może również do:
- zwężenia ujścia cewki moczowej,
- skrzywienia prącia w kierunku krocza,
- nieprawidłowości w budowie napletka (który może być podzielony, jak i może on nie obejmować całej powierzchni żołędzi prącia),
- rozszczepienia moszny,
- niedorozwoju prącia.
Powyżej opisane zostały wyraźnie widoczne nieprawidłowości w budowie męskich narządów rozrodczych związane ze spodziectwem. Wada prowadzi jednak również i do pewnych, znacznych nawet trudności w oddawaniu moczu – ze względu na nieprawidłową lokalizację ujścia cewki moczowej, strumień moczu u chłopców ze spodziectwem nie jest skierowany ku górze, a ku dołowi, co sprawia, że pacjenci z tą właśnie wadą wrodzoną oddają mocz w sposób podobny jak dziewczynki.
Czytaj: Refluks moczowy u dzieci: przyczyny i leczenie nietrzymania moczu
Rozpoznawanie spodziectwa
Ogólnie spodziectwo zdiagnozować można bezpośrednio po przyjściu dziecka na świat – już wtedy bowiem widoczne są nieprawidłowości w położeniu ujścia cewki moczowej w obrębie prącia.
Konieczne jest w takiej sytuacji dokonanie dokładnej oceny męskich narządów rozrodczych, obejmującej zarówno dokładny opis położenia samego ujścia cewki, jak i wyglądu całego prącia (jego wielkości, budowy napletka czy żołędzi) oraz moszny.
Niezbędne jest również precyzyjne zbadanie całych okolic narządów rozrodczych – dość często bowiem ze spodziectwem współistnieją inne wady wrodzone, takie jak wnętrostwo, przepuklina pachwinowa, wodniak jądra czy całościowe zaburzenia rozwoju płciowego.
Stwierdzenie istnienia u pacjenta spodziectwa wraz z jakąś inną wadą układu rozrodczego nasuwa potrzebę poszerzenia diagnostyki o badania hormonalne czy genetyczne – istnieje bowiem wtedy konieczność m.in. wykluczenia tego, że pacjent cierpi na wrodzony przerost nadnerczy.
Leczenie spodziectwa
W przeszłości leczenie spodziectwa było dość brutalne – w korygowaniu wady wykonywano bowiem zabiegi amputacji dalszej części prącia.
Współcześnie przeprowadzane są całkowicie inne operacje, podczas których dochodzi do wyprostowania penisa, rekonstrukcji cewki moczowej, plastyki żołędzi czy napletka – dokładny zakres podejmowanych ingerencji chirurgicznych uzależniony jest od tego, jakiego typu spodziectwo wystąpi u pacjenta.
Z leczeniem spodziectwa związanych jest jednak kilka kontrowersji. Dotyczą one chociażby tego, w jakim wieku powinno się przeprowadzać zabiegi korygujące – w przeszłości operację odraczano do około 3. roku życia dziecka, co tłumaczono tym, że wtedy męskie narządy rozrodcze są po prostu większe i łatwiej jest przeprowadzić zabieg.
Dziś dominuje jednak pogląd, że operację powinno się wykonywać wcześniej, najlepiej pomiędzy 6. a 24. miesiącem życia chłopca.
Takie zmiany wzięły się stąd, że tak jak spodziectwo może – poza problemami kosmetycznymi i trudnościami z oddawaniem moczu – nie powodować żadnych innych dolegliwości, tak u niektórych chorych skutkować ono może zaburzeniami w odpływie moczu, prowadzącymi do groźnych zastojów moczu.
Podkreśla się również to, że u dzieci ze spodziectwem dochodzić może do zaburzeń identyfikacji płciowej czy innych jeszcze problemów natury psychologicznej – ze względu właśnie na wspominane wyżej zagrożenia, zabieg powinno się przeprowadzać możliwie jak najwcześniej.
Kontrowersje wokół operacji spodziectwa skupiają się także wokół wskazań do leczenia operacyjnego. Nie ma żadnych wątpliwości co do celowości leczenia w przypadku poważnych postaci spodziectwa, jednak łagodne odmiany wady – gdzie ujście cewki moczowej jest tylko nieznacznie przemieszczone, a pozostałe elementy prącia wykształcone prawidłowo i nie występują trudności z oddawaniem moczu – według niektórych lekarzy stanowią jedynie niewielki defekt kosmetyczny, w którego przypadku przeprowadzanie zabiegu operacyjnego niekoniecznie jest uzasadnione.
