Obecna sytuacja nie jest łatwa zarówno dla rodziców jak i dla małych dzieci, które potrzebują ruchu i przestrzeni do zabawy, by zaspokoić swoje potrzeby rozwojowe.
Okres wczesnego dzieciństwa to czas rozwoju wielu ważnych umiejętności, w tym kształtowania się mowy. By przebiegał prawidłowo, istotne jest funkcjonowanie i stymulacja wielu obszarów rozwojowych.
Na co zwrócić uwagę podczas zabaw z dzieckiem oraz jakie organizować aktywności w domu, by wspierać jego rozwój mowy? Oto kilka propozycji.
Spis treści:
Ćwiczenia narządów artykulacyjnych
Sprawność narządów artykulacyjnych warunkuje prawidłową wymowę poszczególnych głosek, co wpływa oczywiście na wyrazistość wypowiedzi. Trening narządów artykulacyjnych odbywa się naturalnie – podczas spożywania posiłków. To wtedy dziecko stymuluje obszar jamy ustnej i ćwiczy mięśnie.
W codzienną dietę dziecka warto wprowadzać produkty twarde - kawałki świeżych warzyw, owoców (marchewki, jabłka, suszone owoce), pieczywo ze skórką.
Stymulacja może się odbywać również poprzez dostarczanie wrażeń sensorycznych dziecku - smakowych i termicznych. Dzieci uwielbiają zabawy w zgadywanie. Wystarczy przesłonić oczy, przygotować trzy/cztery produkty lubiane przez dziecko i podając kolejno do spróbowania, poprosić o nazywanie lub określenie smaku.
Doświadczenia sensoryczne będą zdecydowanie mocniejsze, jeśli podawane produkty będą zróżnicowane pod względem smakowym (kwaśne, słodkie, słone) oraz pod względem konsystencji (suche, wilgotne, płynne).
Zabawy, podczas których dostarczane są wrażenia termiczne to np. dotykanie zimnym/ciepłym trzonkiem łyżeczki, kompresami żelowymi lub kostkami lodu części twarzy dziecka- policzków, brody, nosa (dosłownie na kilka sekund).
Warto również pamiętać o klasycznych ćwiczeniach „buzi i języka”. W tym celu wykorzystać można czas porannego lub wieczornego mycia zębów. To zwykle wtedy przeglądamy się w lustrze, więc wspólnie z dzieckiem można wykonać kilka ćwiczeń rozwijających sprawność narządów artykulacyjnych – kląskanie językiem, unoszenie języka do górnych jedynek, wypychanie językiem policzków, nadymanie policzków, „całuski”, masowanie warg.
Czytaj: Ścieżka sensoryczna – czym jest i jak zrobić ją w domu?
Zabawy oddechowe
Ćwiczenia oddechowe stanowią jeden z głównych elementów terapii logopedycznej. Oddychanie jest naturalna i niezbędną do życia czynnością. Sposób oddychania wpływa na funkcjonowanie narządów aparatu artykulacyjnego oraz wymowę, ale przede wszystkim na ogólne samopoczucie i codzienne funkcjonowanie naszego organizmu.
Warto zawrócić uwagę na sposób oddychania dziecka w czasie spoczynku oraz podczas snu - czy oddycha przez nos, czy ustami. W przypadku nieprawidłowego toru oddechowego należy skonsultować się ze specjalistą (laryngologiem, logopedą).
Czytaj: Dziecko oddycha ustami - przyczyny i skutki nieprawidłowego toru oddechowego
Zabawy oddechowe, które można włączyć w codzienne aktywności domowe z dzieckiem to np.:
- dmuchanie na wiatraczki, bańki mydlane, piórka lub skrawki papieru;
- dmuchanie na zabawki podczas kąpieli- np. małe gumowe zabawki, nakrętki od butelek, łódki wykonane z papieru;
- zdmuchiwanie drobnych elementów z powierzchni dłoni, stolika, tacy – kawałków papieru, małych papierowych kulek (lub wykonanych z folii aluminiowej), piłeczek pingpongowych, piórek;
- zabawy ze słomkami/rurkami – wdmuchiwanie powietrza do słomki zanurzonej w butelce lub szklance z wodą, dmuchanie na piłeczki styropianowe lub papierowe, przenoszenie drobnych elementów (przyssanie skrawków papieru za pomocą słomki);
- zabawy z elementem ruchu – wdech nosem (jednocześnie powolne unoszenie rąk do góry), wydech ustami (opuszczenie rąk do pozycji wyjściowej);
Ważne, by dziecko wykonywało wdech nosem, a wydech ustami. Będzie to niemożliwe w przypadku niedrożności nosa u dziecka – np. podczas kataru. W takiej sytuacji rezygnujemy z wszelkiego typu ćwiczeń oddechowych. Warto pamiętać, że ćwiczenia oddechowe należy wykonywać w pomieszczeniu, które jest regularnie wietrzone.
Zabawy manualne
Zabawy manualne, rozwijające motorykę małą, mają wpływ na ogólny rozwój dziecka w tym także i mowy. Rozwijają mięśnie dłoni, ćwiczą koordynację, manipulację przedmiotami, a także planowanie motoryczne. Są to umiejętności bazowe do nabycia w przyszłości innych, bardziej złożonych jak np. pisanie. Podczas codziennych zabaw warto wykorzystać plastelinę, tworzyć masy plastyczne, nawlekać koraliki lub makaron na sznurek, malować palcami umoczonymi w farbie, tworzyć konstrukcje z klocków, włączyć dziecko do aktywności w kuchni- gotowanie, przesypywanie i dotykanie różnych produktów spożywczych.
Czytaj: Mała i duża motoryka – co to takiego?
Zabawy słuchowe
W warunkach domowych można zorganizować wiele zabaw stymulujących percepcję słuchową, która ma ogromny wpływ na rozwój mowy dziecka. Spostrzeganie, różnicowanie oraz identyfikowanie dźwięków można rozwijać:
- podczas pobytu na balkonie – dziecko wsłuchuje się w otaczające je dźwięki i stara się nazywać co usłyszało.
- naśladowanie odgłosów zwierząt i otoczenia (np. sss- wąż, szszsz- wiatr, bzzz-mucha);
- wykorzystując przedmioty w pomieszczeniu – dziecko może mieć zasłonięte oczy lub siedzieć odwrócone do rodzica, który celowo wytwarza dźwięki wykorzystując przedmioty w najbliższym otoczeniu, np. zamyka szufladę/szafę, odsuwa krzesło, otwiera książkę, włącza suszarkę/odkurzacz/mikrofalę, spuszcza wodę w toalecie – dziecko po usłyszeniu dźwięku określa go.
- zabawy z instrumentami: wystukiwanie/wyklaskiwanie rytmu – rodzic siada przed dzieckiem, prezentuje dziecku prosty rytm, który ma odtworzyć;
- gra na instrumentach z różnym natężeniem (głośno - cicho) lub tempem (szybko - wolno), dziecko może poruszać się w różny sposób w zależności od usłyszanego dźwięku: głośno - podskakuje, cicho - kuca, szybko - biegnie, wolno - porusza się powoli.
- ćwiczenia pamięci słownej - rodzic mówi do dziecka szeptem przez papierową tubę/rurę: pojedyncze słowa, proste zdania, zagadki. Zadaniem dziecka jest powtórzyć co usłyszało lub rozwiązać zagadkę.
- zabawy z muzyką – słuchanie i śpiewanie piosenek, zabawy muzyczno - ruchowe;
- słuchanie audiobooków, słuchowisk, a następnie prowokowanie dziecka do rozmowy na temat usłyszanej historii/bajki;
- zabawy z sylabami – dzielenie na sylaby słów (imion, nazw przedmiotów z najbliższego otoczenia). W początkowym etapie kształtowania u dziecka umiejętności podziału na sylaby, by ułatwić mu ćwiczenie warto wykonywać je wspólnie z nim- jednocześnie dokładając ruch np. wyklaskiwanie w dłonie lub stukanie w bębenek.
Czytaj: Tablica manipulacyjna – kreatywna zabawa wspierająca rozwój dziecka
Codzienne czytanie
Czytanie dziecku jest bardzo korzystne nie tylko w aspekcie rozwoju językowego, ale także emocjonalnego, psychicznego jak również wpływa na budowanie pozytywnych relacji i bliskość z rodzicem. Czytanie książek powinno stać się codziennym rytuałem, np. przed snem.
W zależności od wieku dziecka należy dostosowywać złożoność i tematykę treści. Obrazki w książce można wspólnie omawiać- prowokować dziecko pytaniami do opowiadania tego, co znajduje i dzieje się na ilustracji.
Warto po każdej przeczytanej bajce lub wierszu rozmawiać z dzieckiem o treści.
Podczas pobytu w domu należy ograniczyć korzystanie z technologii wysokich – telefon, tablet, telewizja. Dzieci do trzeciego roku życia dziecko nie powinny mieć styczności z tego typu sprzętem Jeśli już zdecydujemy się na oglądanie bajek pozwólmy dziecku na to, jednak nie dłużej niż 20 minut w ciągu dnia (nie jest wskazane oglądanie TV wieczorem, przed snem). Wybierajmy także bajki, które są ciekawe, edukacyjne i dostosowane do wieku dziecka.
Czytaj: Bajki na Netflixie. Top 10 bajek dla najmłodszych
