Badania dziecka od urodzenia do 6 miesiąca życia służą przede wszystkim profilaktyce. Noworodek, a potem niemowlę jest stale pod kontrolą lekarza. W tym okresie możesz odnieść wrażenie, że nie ma dnia bez badania dziecka. Ale to konieczne, dla jego prawidłowego rozwoju.
Spis treści
- Badania dziecka w szpitalu po urodzeniu
- Ocena zdrowia noworodka
- Badanie dziecka w kierunku fenyloketonurii i hipotyreozy
- 2. tydzień życia: badania dziecka
- 2.–3. miesiąc życia: badania dziecka
- 3.–4. miesiąc życia: badania dziecka
- 6. miesiąc życia: badania dziecka
- Siatki centylowe: zdrowie dziecka
- Badania krwi i moczu dziecka
- Jak pobrać dziecku mocz do badania?
Badania dziecka w szpitalu po urodzeniu
- Skala Apgar
Skala Apgar to opracowana przez Wirginię Apgar w 1953 roku ocena stanu dziecka w pierwszych chwilach po urodzeniu. Zgodnie z nią, każdy z parametrów ocenia się w punktach (od 0 do 2), w ustalonych odstępach czasu. Suma punktów określa stan dziecka. Wynik od 7 do 10 punktów znaczy, że noworodek tuż po urodzeniu zaczął krzyczeć i oddychać, skóra miała prawidłowy odcień, serce biło miarowo. Takie dziecko nie wymaga dodatkowej obserwacji.
Wynik od 3 do 6 punktów oznacza, że malec był niedotleniony, słabo reagował na bodźce, serce biło za wolno, skóra była sinawa, a mięśnie – wiotkie. W takiej sytuacji lekarze dokładnie odśluzowują drogi oddechowe malca i po kilku minutach ponownie oceniają jego stan. Neonatolog może zlecić dodatkowe badania oraz zalecić podawanie leków.
3 punkty lub mniej to stan zagrożenia życia, wywołany niedotlenieniem bądź urazem płodu podczas porodu. Noworodek jest wówczas reanimowany przez neonatologa lub anestezjologa, a potem trafia do inkubatora. Ze szpitala zostanie wypisany dopiero, gdy lekarz uzna, że jego stan nie budzi zastrzeżeń.
Czytaj także: Co o zdrowiu niemowlęcia mówi obwód jego głowy?
- Waga i długość dziecka
Prawidłowa masa ciała noworodka wynosi od 3000 do 4000 gramów, a długość – od 47 do 57 cm.
- Badanie odruchów noworodka
Ma na celu stwierdzenie, czy ośrodkowy układ nerwowy noworodka działa prawidłowo. Badany jest:
- Odruch chwytania – pediatra kładzie palec na dłoni dziecka, paluszki malucha powinny się zacisnąć. Lekarz połaskocze też malca w stopę, by sprawdzić, czy podwija on paluszki.
- Odruch ssania – ocenia się, wsuwając dziecku palec do buzi.
- Odruch szukania – dziecko, po potarciu palcem policzka, odwraca głowę w jego kierunku.
- Odruch Moro – lekarz weźmie dziecko na ręce, pozwalając, by główka lekko opadła do tyłu. Noworodek powinien gwałtownie rozłożyć ręce i nogi, a potem je zgiąć.
- Odruch pełzania – ułożony na brzuszku noworodek powinien wyrzucić nóżki do tyłu, jakby pełzał.
- Odruch chodzenia – trzymany pod rączki niemowlak przebiera nóżkami.
- Wzrok dziecka
Lekarz bada wzrok dziecka latareczką, sprawdzając reakcję źrenic na światło. Badania w kierunku retinopatii i innych wad wzroku robione są tylko u wcześniaków.
- Słuch dziecka
Badanie słuchu noworodka robi się w drugiej dobie życia – sondą wkładaną do ucha. Jeśli wynik jest nieprawidłowy, badanie przeprowadza się następnego dnia.
Ocena zdrowia noworodka
W pierwszej dobie życia neonatolog oceni również, czy mały człowiek jest zdrowy, ma wszystko na swoim miejscu.
- Głowa – jej obwód powinien być o 1–2 cm większy od obwodu klatki piersiowej. Lekarz zbada też wielkość ciemiączka.
- Brzuch – neonatolog oceni, czy wyczuwalne dłonią narządy (wątroba, śledziona, nerki, pęcherz moczowy) mają właściwe rozmiary i znajdują się tam, gdzie powinny.
- Kręgosłup – sprawdza się, czy nie ma tam guzków albo wgłębień, świadczących o nieprawidłowej budowie.
- Mięśnie – leżące na plecach dziecko lekarz pociągnie za rączki do pozycji siedzącej (główka nie powinna bezwładnie lecieć do tyłu), a potem sprawdzi, czy niemowlak, położony na brzuchu, potrafi na kilka sekund unieść główkę.
- Nogi i stopy – lekarz oceni, czy nóżki zginają się prawidłowo w kolanach, a stopy nie są zbytnio zwrócone do wewnątrz.
- Podniebienie – sprawdza się, czy nie jest rozszczepione i czy dziecko może swobodnie poruszać językiem.
- Narządy płciowe – u dziewczynki lekarz sprawdza wielkość łechtaczki i ujście pochwy, u chłopca – czy ujście cewki moczowej znajduje się na końcu żołędzi, a oba jądra są w mosznie.
- Serce i krążenie – neonatolog posłucha serca (powinno bić w tempie od 100 do 160 uderzeń na minutę), a potem dotknie pachwin, by sprawdzić, czy krew przepływa przez tętnice.
- Staw biodrowy – ocenia się, czy dziecko nie ma wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego. W niektórych szpitalach robi się USG, w innych lekarz rozkłada malcowi nóżki na boki.
- Poziom bilirubiny we krwi dziecka
Jeśli żółtaczka fizjologiczna jest silna, konieczne będzie oznaczenie we krwi poziomu bilirubiny (barwnika wywołującego żółte zabarwienie skóry). Jeśli okaże się za wysoki, noworodek będzie naświetlany lampą, której światło przyspieszy rozpad bilirubiny.
- Grupa krwi, czynnik Rh
Robi się je głównie u dzieci, u których może wystąpić konflikt serologiczny. Badanie jest przeprowadzane również wtedy, kiedy w pierwszych godzinach życia dziecko ma anemię, silną żółtaczkę bądź poważne choroby wrodzone. Badanie powinno zostać przeprowadzone ponownie, kiedy dziecko jest starsze.
- Pierwsze szczepienia ochronne
W szpitalu dziecko otrzymuje pierwsze szczepienia. Noworodek zostanie zaszczepiony przeciwko gruźlicy i żółtaczce typu B. Otrzyma również domięśniowo profilaktyczną dawkę witaminy K.
Badanie dziecka w kierunku fenyloketonurii i hipotyreozy
Fenyloketonuria to ciężka choroba wrodzona. Wskutek nieprawidłowej przemiany materii wytwarzają się i gromadzą toksyny, które powodują upośledzenie umysłowe. Tylko dieta eliminująca produkty zawierające aminokwas fenyloalaninę zapewnia dziecku prawidłowy rozwój.
Z kolei hipotyreoza to wrodzona niedoczynność tarczycy. Brak lub niedobór hormonów tarczycy skutkuje niedorozwojem umysłowym i zaburzeniami wzrostu. Każdy noworodek w drugiej dobie życia ma robione testy, pozwalające na szybkie wykrycie obu chorób. Dziecku pobierana jest krew na specjalną bibułę, która pozwala oznaczyć obecność enzymów i metabolitów przemiany materii oraz wykryć niedobory hormonów. Uwaga! Oba testy wykonywane są w specjalistycznych laboratoriach. Jeśli wynik będzie nieprawidłowy lub niejednoznaczny, zostaniesz o tym powiadomiona listownie, dlatego wypełniając szpitalne dokumenty, podaj adres, pod którym będziesz mieszkać (a nie adres zameldowania).
2. tydzień życia: badania dziecka
W drugim tygodniu życia dziecka zalecana jest kontrola u pediatry (w szpitalu lub przychodni). Lekarz zważy i zmierzy dziecko, oceni, jak niemowlak przybiera na wadze i czy pępek goi się prawidłowo. Sprawdzi również obwód czaszki, stan ciemiączka i oceni, czy konieczne jest podawanie dziecku witaminy D3.
2.–3. miesiąc życia: badania dziecka
- Wizyta u pediatry
W szóstym tygodniu życia dziecka powinnaś zgłosić się z nim do rejonowej poradni D. Niemowlak zostanie zważony, zmierzony, lekarz oceni proporcje jego ciała, osłucha serce i płuca. Zbada też główkę i ciemiączko, oceniając, czy kości czaszki nie zrastają się zbyt szybko albo za wolno. Oceni, czy leżące na brzuchu dziecko potrafi unieść główkę, czy zanikają odruchy noworodkowe. Sprawdzi też odwodzenie stawów. Jeśli stwierdzi nieprawidłowości, skieruje dziecko na USG stawów, które pokaże, czy nie ma np. dysplazji (czyli nieprawidłowego ukształtowania się panewki stawu). Jeśli okaże się, że dziecko ma kłopoty z biodrami, będziesz musiała specjalnie układać mu pieluszkę między nóżkami – tak, by były szeroko rozłożone. W niektórych przypadkach konieczne jest również zakładanie szyny, która będzie utrzymywała nóżki w prawidłowej pozycji.
- Szczepienia w 6. tygodniu
Obowiązkowe: przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (II dawka), błonicy, tężcowi i krztuścowi (I dawka), przeciw Haemophilus influenzae typu B dla dzieci z rodzin wielodzietnych (z minimum trójką dzieci) – I dawka. Zalecane: przeciw Haemophilus influenzae typu B dla wszystkich dzieci (I dawka).
- Kontrola okulistyczna
Przez pierwsze dwa miesiące życia dziecko może zezować, gdyż mięśnie odpowiadające za ruchy gałek ocznych są jeszcze słabe. Jednak jeśli zez utrzymuje się w trzecim miesiącu, z dzieckiem trzeba pójść do okulisty, by ocenić, czy jest to wada wzroku, czy tylko przejściowe problemy.
3.–4. miesiąc życia: badania dziecka
Po 6 tygodniach od poprzedniego szczepienia powinnaś znów pójść z dzieckiem do pediatry, by ten ocenił postępy w rozwoju niemowlęcia. Szczepienia dziecka zalecane w tym okresie: Obowiązkowe: II dawka szczepionki przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi, II dawka przeciw Haemophilus influenzae typu B dla dzieci z rodzin wielodzietnych, I dawka przeciw polio. Zalecane: II dawka szczepionki przeciw Haemophilus influenzae typu B dla wszystkich dzieci.
Jeśli zauważysz, że wyniki pomiarów twojego dziecka odbiegają od normy wyznaczonej przez siatki centylowe, nie wpadaj w panikę. To, czy dziecko rozwija się prawidłowo, może ocenić tylko pediatra. dlatego nie zaniedbuj kontrolnych wizyt, podczas których lekarz dokładnie bada niemowlę. jeśli uzna, że niemowlę wymaga konsultacji specjalisty, wypisze skierowanie.
6. miesiąc życia: badania dziecka
- Ostatnie badanie u ortopedy
Lekarz ocenia wówczas, czy stawy biodrowe rozwijają się prawidłowo, a stopy nie są szpotawe.
- Kolejna wizyta u pediatry
Powinna mieć miejsce po 6 tygodniach od poprzedniego szczepienia. Lekarz zbada ciemiączko i oczy oraz sprawdzi, czy nie wyrzynają się ząbki.
- Szczepienia
Obowiązkowe: III dawka przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, III dawka przeciw Haemophilus influenzae typu B dla dzieci z rodzin wielodzietnych, II dawka przeciw polio. Zalecane: III dawka szczepionki przeciw Haemophilus influenzae typu B dla wszystkich dzieci.
Siatki centylowe: zdrowie dziecka
Siatki centylowe służą do oceny rozwoju fizycznego dziecka. Pozwalają ocenić, czy dziecko prawidłowo przybiera na wadze i ma wzrost odpowiedni do swojego wieku. Inną siatką ocenia się wzrost dziecka, inną wagę. Są różne siatki dla dziewczynek i chłopców. Zasada posługiwania się siatkami centylowymi jest taka sama:na osi poziomej znajduje się wiek dziecka (w miesiącach lub latach), na pionowej – wzrost lub waga dziecka. Na każdej z tych osi zaznaczasz właściwe parametry, po czym od każdej z nich wyprowadzasz linie proste, które przetną się na jednej z kilku krzywych, przebiegających przez diagram. Na krzywych znajdują się oznaczenia: 3, 10, 25, 50, 75, 90, 97. Te liczby to centyle.
Przykładowo: jeśli mierzysz wzrost dziecka, a wynik znajdzie się na linii z liczbą 25, będzie to znaczyć, że 25 proc. dzieci w tym wieku ma wzrost niższy od twojego dziecka, a 75 proc. – wyższy. Średnia waga i wzrost dzieci w danym wieku mieszczą się na 50. centylu. Granice normy są pomiędzy 3. a 97. centylem. Wartości niższe lub wyższe wymagają kontroli u specjalisty. By prawidłowo skorzystać z siatki centylowej, musisz zmierzyć i zważyć dziecko. Niemowlaka ważymy, kładąc go na plecach na specjalnej wadze, określającej masę ciała w kilogramach i dekagramach.
Dziecko przybiera przeciętnie 500–600 gramów na miesiąc. Długość ciała niemowlaka mierzy się w pozycji leżącej, od szczytu główki do podeszwy stóp, ustawionych prostopadle do podudzi. Ponieważ nóżki muszą być wyprostowane, co źle wpływa na bioderka, w pierwszych trzech miesiącach zwykle nie mierzy się niemowlaka (poza pomiarem w szpitalu). Dziecko po raz pierwszy możesz sama zmierzyć w 4. miesiącu życia. Zdrowe niemowlę wystarczy mierzyć raz w miesiącu. Dziecko rośnie przeciętnie 2 cm na miesiąc.
Czytaj także: Ile powinno ważyć niemowlę?
Badania krwi i moczu dziecka
Czasami konieczne jest wykonanie dodatkowych badań dziecka. Na pobieranie krwi idź z dzieckiem do przychodni, w której robi je pielęgniarka doświadczona w tego typu zabiegach u małych dzieci. Warto wiedzieć, że tych badań nie robi się u noworodków „profilaktycznie” – w ich organizmie krążą jeszcze hormony i krew mamy, dlatego wynik nie będzie miarodajny. U noworodków pobiera się krew z naczyń krwionośnych na główce (tam są najlepiej widoczne) bądź z żyły w zgięciu łokcia (po zabiegu nie zginaj dziecku rączki w łokciu, by nie powstał krwiak).
Nasza rada: gdy lekarz zleci ci takie badanie, spytaj, czy dziecko powinno być na czczo. U niemowlaków jest to trudne, a czasem wcale nie jest konieczne (zależy bowiem od tego, co lekarz chce zbadać).
Jak pobrać dziecku mocz do badania?
Musisz kupić w aptece specjalne torebeczki. Mają one niewielką dziurkę, wokół której znajduje się pasek delikatnego kleju. Torebkę zakłada się dziecku tak, by wylot cewki moczowej znajdował się dokładnie na wprost otworu w torebce. Jeśli lekarz zleci to badanie, spytaj go, czy musi być to mocz z nocy, czy też możesz pobrać go wieczorem. W tym pierwszym przypadku woreczek do badania powinnaś założyć dziecku po nocnym karmieniu.
Napełniony moczem woreczek trzeba zanieść do laboratorium. Aby nie doszło do rozerwania woreczka, dobrze jest go przetransportować w plastikowym pojemniczku. Uwaga: mocz nie może być niczym zanieczyszczony (zmieni się wynik badania!). Dlatego przed założeniem woreczka dziecko trzeba dokładnie podmyć. Trudniejsze jest pobranie moczu do posiewu. Powinien on pochodzić ze środkowego strumienia i być pobrany do specjalnego, jałowego pojemniczka. Najpierw trzeba dokładnie podmyć dziecko, a potem puścić wodę z kranu. Szum wody sprawi, że dziecko zrobi siku.
Polecamy: Badanie moczu u dziecka - jak pobrać próbkę do badania
miesięcznik "M jak mama"
