Od czasu do czasu nawet najbardziej spokojne niemowlę ma prawo być zdenerwowane. Przeszkadza przepełniona pieluszka, denerwuje zbyt ciasne body, drażni głód, nuda lub zbyt długa nieobecność mamy. O swoim zdenerwowaniu i niezgodzie na zaistniałą sytuację malec daje wtedy znać głośnym płaczem.
Ale wystarczy, by znikła przyczyna zdenerwowania, i jest jak wcześniej – miło, błogo i spokojnie. Są jednak dzieci, które „nerwowe” są przez większość dnia, uspokajając się tylko, gdy (z trudem) zasną. A i bywa, że ten sen również jest niespokojny: malec wierci się i co jakiś czas wybudza.
Trzeba wtedy poszukać przyczyny, by skutecznie i szybko pomóc dziecku, i nie dopuścić, by problem się pogłębiał.
Czytaj: High Need Baby, czyli wyjątkowo wymagające dziecko - co robić?
Spis treści
- Kiedy niemowlę może być nerwowe?
- Nadwrażliwe i nadpobudliwe niemowlę
- Podwrażliwe niemowlę
- Nerwowe dziecko - gdzie szukać pomocy?
- Jak postępować z nerwowym dzieckiem?
Kiedy niemowlę może być nerwowe?
Pierwsze trzy miesiące życia to czas na adaptację do życia poza brzuszkiem mamy. Nerwowy noworodek to nic dziwnego. W tym okresie niemowlę ma prawo być niespokojne i przesadnie reagować na nieznane wcześniej bodźce.
Rytm jego snu i czuwania będzie póki co nieregularny, a na każdą niespodziewaną sytuację maluszek będzie reagował gwałtownym rozłożeniem rączek, a następnie płaczem (to tzw. odruch Moro). W miarę nabywania doświadczeń, mniej więcej od około 4. miesiąca życia, wszystko powoli się układa.
Maluszek zaczyna radzić sobie coraz lepiej, i wtedy można już łatwiej ocenić, czy jego zachowanie mieści się w normie. Ale i wtedy może nerwowo reagować na to, co je drażni lub nie do końca odpowiada. Najczęstsze przyczyny zdenerwowania niemowląt to:
- nie najadanie się - dziecko może częściej płakać, gdy to, co dostaje do jedzenia, mu nie wystarcza. W przypadku niemowląt karmionych wyłącznie piersią przyczyną może być zbyt mała ilość pokarmu. Jeśli malec w trakcie karmienia nagle przerywa ssanie, i zaczyna rozpaczliwie płakać, a w dodatku nie przybiera prawidłowo na wadze, warto zacząć odciągać pokarm i dokarmiać go nim z butelki. Można też wspólnie z lekarzem rozważyć dokarmianie mlekiem modyfikowanym, lub, jeśli dziecko ma 5-6 miesięcy, zacząć rozszerzać mu dietę o stałe pokarmy.
- kolki i bóle brzuszka - to charakterystyczna dolegliwość niemowląt w pierwszym półroczu życia. Objawia się głośnym, rozpaczliwym i trudnym do utulenia płaczem, który pojawia się po popołudniowym karmieniu i może trwać nawet trzy godziny. Doraźnie pomaga masowanie brzuszka i kropelki na kolkę.
- ząbkowanie - niemowlę może być rozdrażnione, jeśli rozpulchnione dziąsła bolą i swędzą. Powinno się uspokoić, gdy dostanie do gryzienia schłodzony gryzak, a mama posmaruje mu dziąsła żelem na ząbkowanie dostępnym w aptece.
Nadwrażliwe i nadpobudliwe niemowlę
Jeśli jednak dziecku nic nie dolega, ma ciepło, sucho, a mimo to nadal jest niespokojny, nadpobudliwy, może to oznaczać, że z natury dziecko jest nadwrażliwe i przesadnie reaguje na bodźce. Jednym z pierwszych sygnałów świadczących o nadwrażliwości jest nerwowe zachowanie przy piersi - niektóre niemowlęta są tak bardzo nadwrażliwe, że wybuchają płaczem, gdy mama w trakcie karmienia głośniej coś powie.
Nadpobudliwe niemowlęta gorzej śpią, trudno je uspokoić, nie dają się odłożyć do łóżeczka (położone, natychmiast zaczynają płakać, a gdy uczą się chodzić, zamiast poruszać się przy meblach, „pędzą” na oślep przed siebie.
Czytaj: Zaburzenia snu u dzieci. Przyczyny problemów ze spaniem u dzieci
Rodzajów nadwrażliwości jest kilka, maluchów dotyczy najczęściej nadwrażliwość na bodźce dotykowe, ruchowe, węchowe czy smakowe, lub nadwrażliwość słuchowa. Może się ona objawiać w różny sposób: malec może być rozdrażniony bez wyraźnego powodu, płakać, gdy ktoś go dotknie, usłyszy głośny dźwięk, czy jego powonienie coś podrażni.
Nadwrażliwość na dotyk to także unikanie określonych rodzajów ubrań (zwłaszcza takich ściśle opinających ciało).
To, że niemowlę jest nadwrażliwe i nadpobudliwe, może wynikać z kilku różnych powodów. Poziom wrażliwości dziecka kształtują m.in. emocje, jakich w trakcie ciąży doświadczała przyszła mama – jeśli żyła w stresie, często się niepokoiła, nie miała czasu by odpocząć, jej stan psychiczny udzielił się dziecku, które po narodzinach nie umie sobie poradzić z silnymi bodźcami w taki sposób, jak rówieśnicy, których mamy w trakcie ciąży prowadziły spokojny tryb życia.
Inną przyczyną mogą być lęki przyjmowane przez kobietę w ciąży, a także skomplikowany poród. Gdy malec jest bardzo wrażliwy na bodźce, trzeba go stopniowo, ale systematycznie, najlepiej w formie zabawy lub w trakcie pielęgnacji, przyzwyczajać do tego, co mu nie pasuje – oswajać z nowymi zapachami, dźwiękami, ruchem, dotykiem.
Podwrażliwe niemowlę
Niektóre niemowlęta mają tzw. podwrażliwy układ dotykowy i przedsionkowy. One również mogą być nerwowe, ale w nieco inny sposób. Podwrażliwość oznacza, że dziecko, by dobrze się czuło, potrzebuje dużo silniejszych wrażeń. Dlatego stale się wierci, domaga się ciągłego bujania, noszenia na rękach, a im kołysanie mocniejsze, tym lepiej.
Dzieci te bardzo lubią być podrzucane. Lubią też hałasować, głośno piszczeć, pokrzykiwać, stukać i bawić się zabawkami, które wydają głośne dźwięki, co wynika ze zwiększonego zapotrzebowania na bodźce słuchowe. Taki maluch bywa wyjątkowo męczący dla otoczenia, natomiast zazwyczaj nie ma problemu z prawidłowym przetwarzaniem wrażeń zmysłowych.
Podwyższony poziom aktywności, za sprawą którego malec wydaje się być w ciągłym ruchu i trudno mu się na czymś skupić, może świadczyć o tym, że w przyszłości rozwinie się u niego ADHD.
Nerwowe dziecko - gdzie szukać pomocy?
Zarówno nadwrażliwość, jak i podwrażliwość wymagają konsultacji lekarskiej. Jeśli problem nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowany, a dziecko nie znajdzie się pod opieką specjalisty, w późniejszym okresie życia również może mieć trudności – wolniej się rozwijać, mieć problemy w nauce pisania czy czytania.
Dzieci z nadmierną wrażliwością dotykową mogą unikać zajęć plastycznych, a te z nadwrażliwością słuchową nie odnajdą się wśród hałaśliwych rówieśników w przedszkolu.
Podobnie maluchy nadwrażliwe na ruch i dotyk, które w placówkach edukacyjnych będą miały stałe poczucie zagrożenia wywołane kontaktem z ruchliwymi rówieśnikami. Z kolei dzieci podwrażliwe, lubiące mocne doznania, będą uznawane za sprawiające problemy, rozpuszczone i nadpobudliwe ruchowo.
Kto postawi diagnozę? Pierwsze kroki należy skierować do pediatry, który dokładnie zbada dziecko. Zapewne lekarz skieruje was do innego specjalisty, w tym neurologa (jeśli uzna, że zachowanie dziecka może mieć podłoże neurologiczne), lub psychologa. Już u niemowląt w wieku 4 miesięcy psycholog jest w stanie dostrzec zachowania, które mogą wskazywać na trudności rozwojowe.
Nawet w przypadku braku skierowania warto także skonsultować się ze specjalistą integracji sensorycznej. Nadwrażliwość lub zbyt mała wrażliwość na bodźce to jedne z oznak zaburzeń integracji sensorycznej, czyli zdolności odczuwania i przetwarzania informacji, które zmysły dostarczają z otoczenia, i z organizmu. Integracja sensoryczna pozwala porządkować i składać pojedyncze bodźce, jakie dochodzą do mózgu, w całość, dzięki czemu motoryka i sposób zachowania dziecka dostosowuje się do otoczenia.
Jak postępować z nerwowym dzieckiem?
Im bardziej nerwowe dziecko, tym więcej potrzeba mu miłości, bliskości, spokoju i wyciszenia, a także rutyny, która wprowadzi w jego życie pewien porządek. Takie niemowlęta stają się szczególnie wrażliwe pod wieczór, gdy do emocji dochodzi narastające zmęczenie. Nie ma jednak jednego uniwersalnego schematu postępowania, który można dopasować do każdego małego nerwuska.
Każde dziecko potrzebuje innego rodzaju wyciszenia, i to zadaniem mamy jest znalezienie tego, co najbardziej mu odpowiada. Warto pamiętać, że nawet podwrażliwe niemowlę wieczorem nie potrzebuje gwałtownych ruchów, które je rozbawią, utrudniając zasypianie.
Po spokojnej kąpieli i karmieniu maluszkowi można włączyć kołysanki, a światło w pokoju, w którym zasypia, powinno być przyciemnione. Zmysły można ukoić masażem (skuteczna jest zwłaszcza metoda Shantala), co odpręża i uspokaja dziecko, ułatwiając mu zasypianie.
