Spis treści
- Od czego zależy stopień rozwoju wcześniak?
- Rozwój układu oddechowego wcześniaka i kłopoty z oddychaniem
- Rozwój zmysłu wzroku wcześniaka
- Rozwój układu pokarmowego wcześniaka i problemy z jego karmieniem
- Rozwój odporności wcześniaka - ryzyko infekcji
- Rozwój wcześniaka po opuszczeniu szpitala
Rozwój wcześniaków jest zawsze zatrzymany przedwczesnymi narodzinami. Maluszki przedwcześnie urodzone nie są gotowe na życie poza łonem matki, mają jeszcze niedostatecznie wykształcone układy i narządy. Dlatego takie dzieci wymagają specjalistycznej opieki i pielęgnacji.
Od czego zależy stopień rozwoju wcześniak?
Stopień rozwoju wcześniaka jest zależny od tego, w którym tygodniu ciąży nastąpił poród. Dziecko urodzone w 34. tygodniu ciąży dość szybko nadrabia zaległości rozwojowe, które dzielą je od noworodka urodzonego w terminie. Natomiast wcześniak urodzony np. w 26. tygodniu potrzebuje więcej czasu, by dogonić w rozwoju maluchy urodzone o czasie.
Im wcześniej urodzone dziecko, tym większe ryzyko powikłań (np. sepsy, retinopatii, krwawień dokomorowych w mózgu, martwiczego zapalenia jelit) i opóźnień w rozwoju psychoruchowym. Zazwyczaj różnice w rozwoju wcześniaka i dzieci urodzonych w terminie wyrównują się w ciągu 2 lat.
Czytaj: Wcześniak w domu: wszystko co musisz wiedzieć o pielęgnacji wcześniaka
10 wskazówek, dzięki którym nie urodzisz zbyt wcześnie
Rozwój układu oddechowego wcześniaka i kłopoty z oddychaniem
Wcześniak rodzi się z niewykształconymi do końca układami: oddechowym, nerwowym, krążenia. Układ oddechowy musi rozpocząć pracę przedwcześnie, zamiast jeszcze przez kilka lub kilkanaście tygodni dojrzewać w obecności płynu owodniowego.
Wcześniaki urodzone przed 32. tygodniem ciąży zwykle nie są w stanie samodzielnie oddychać. Wynika to z niedojrzałości płuc oraz niedoboru surfaktantu, substancji odpowiadającej za sprawność pęcherzyków płucnych. Dlatego muszą być podłączone do respiratora.
Rozwój zmysłu wzroku wcześniaka
Wcześniaki mają też problemy z oczami. Niedojrzałość siatkówki sprawia, że jest ryzyko uszkodzenia wzroku (retinopatii wcześniaczej). Przedwczesny poród prowadzi do zaburzeń w procesie jej unaczyniania oraz do patologicznego rozrostu tkanki łącznej w siatkówce i ciele szklistym. Konsekwencją może być odwarstwienie siatkówki i upośledzenia funkcji wzroku.
Rozwój układu pokarmowego wcześniaka i problemy z jego karmieniem
Wcześniak ma także niedojrzały układ pokarmowy, błona śluzowa żołądka nie jest jeszcze dostatecznie wykształcona. Jeśli urodził się przed 32 tygodniem ciąży, nie ma także odruchu ssania (pojawia się on w 32.-34. tygodniu ciąży), dlatego karmienie piersią jest niemożliwe.
Wcześniaki są karmione dożylnie lub, jeśli jest już to możliwe, sondą dożołądkową. Mimo że wcześniak nie może ssać piersi, ważne jest, by mama ściągała pokarm. Dla rozwoju wcześniaków mleko matki ma ogromne znaczenie, jest traktowane niemal jak lek.
Utrzymanie laktacji jest więc niezbędne, by móc karmić malca ściągniętym pokarmem przez sondę, a gdy dziecko wykształci odruch ssania, by karmić je piersią bezpośrednio.
Czytaj: Odciąganie pokarmu: jak odciągać pokarm i jak go przechowywać
Rozwój odporności wcześniaka - ryzyko infekcji
Odporność jest upośledzona - w momencie narodzin jego układ immunologiczny nie był wykształcony, dlatego maluszki urodzone przed czasem są narażona na infekcje. Każda z nich jest dla nich groźniejsza niż dla dzieci urodzonych o czasie, dlatego bardzo istotne jest zapobieganie chorobom. Doskonałą profilaktyką jest karmienie piersią (pokarm kobiecy zawiera wiele przeciwciał i innych czynników chroniących przed infekcjami. Konieczne jest też podawanie wcześniakom ciał odpornościowych w kierunku wirusa RS (tzw. immunizacja). Ten drobnoustrój odpowiada za jedna z groźniejszych dla wcześniaków zakażeń dróg oddechowych.
W Polsce do programu profilaktyki zakażeń RSV kwalifikowane są dzieci, które:
- w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 1. roku życia i spełniają następujące kryteria: wiek ciążowy do 28. tygodnia ciąży (28 tygodni i 6 dni) lub lekarz rozpoznał u nich tzw. dysplazję oskrzelowo-płucną;
- w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 6. miesiąca życia i spełniają kryterium: wiek ciążowy między 29. a 32. tygodniem ciąży (32 tygodnie i 6 dni).
Rozwój wcześniaka po opuszczeniu szpitala
Po narodzinach wcześniak wymaga specjalistycznego leczenia w szpitalu. Niedobór tkanki tłuszczowej i słabe mięśnie sprawiają, że wcześniak nie jest w stanie utrzymać prawidłowej temperatury ciała, stąd często pojawia się konieczność przebywania w inkubatorze.
Opuszcza go dopiero wtedy, gdy osiągnie wagę 2 kg, samodzielnie oddycha i ssie. To, jak dziecko będzie się dalej rozwijać, zależne jest od wielu czynników: tygodnia ciąży, w którym nastąpił poród, tego, czy wystąpiło niedotlenienie czy krwawienie dokomorowe. Te czynniki zwiększają ryzyko nieprawidłowości w rozwoju psychoruchowym, uszkodzeń wzroku i słuchu, zaburzeń emocjonalnych.
Po wyjściu ze szpitala konieczna jest wzmożona obserwacja dziecka przez rodziców, a także opieka neonatologa w poradni dla wcześniaków. Trzeba zwrócić uwagę, czy dziecko wodzi wzrokiem za zabawkami, skupia wzrok na twarzach rodziców, uśmiecha się, prawidłowo je, nie krztusi się, przybiera na wadze, jest aktywne, jego ciało nie układa się uporczywie w jedną stronę.
Wszelkie wątpliwości trzeba zgłaszać lekarzowi, ale warto pamiętać, że rozwój wcześniaka przebiega bardzo indywidualnie i nie istnieją tabele określające, jak dokładnie powinno rozwijać się dziecko przedwcześnie urodzone. Nie należy porównywać rozwoju dzieci między sobą, ani z innymi wcześniakami, ani z dziećmi urodzonymi w terminie. Rodzi to niepotrzebny stres, zwłaszcza że nie każde opóźnienie jest dowodem nieprawidłowości w rozwoju.
