Zapalenie opon mózgowych u niemowląt to ciężka choroba. Już sama myśl o niej przyprawia rodziców o dreszcze. Nic dziwnego, skoro powikłania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci są przykre, a niektóre trwałe.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wciąż niestety się zdarza, także wśród niemowląt. Dlatego zamiast okrywać problem zasłoną milczenia, lepiej wiedzieć, jak zabezpieczyć przed nim dziecko.
Spis treści
- Co to są opony mózgowe i czym jest zapalenie opon mózgowych?
- Przyczyny zapalenia opon mózgowych u niemowląt
- Objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u niemowląt
- Jak diagnozuje się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych?
- Leczenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u niemowląt
Co to są opony mózgowe i czym jest zapalenie opon mózgowych?
Aby zrozumieć, na czym polega choroba, najpierw kilka słów wyjaśnienia, czym są tajemnicze opony. Mózg (i rdzeń kręgowy) otaczają trzy błony. Najbardziej na zewnątrz (od strony czaszki) jest opona twarda, pod nią pajęczynówka, a najbliżej mózgu znajduje się opona miękka.
Przestrzeń między dwiema ostatnimi wypełnia płyn mózgowo-rdzeniowy. Nie ma go tam dużo, ale pełni ważną rolę – podobnie jak poduszka powietrzna w aucie, osłabia skutki wstrząsów i urazów. Poza tym dzięki płynowi ciśnienie w główce utrzymywane jest na odpowiednim poziomie. Jednocześnie płyn wraz z oponami tworzy barierę krew–mózg.
Dzięki niej infekcje toczące się w organizmie nie zagrażają mózgowi. Prawidłowo bowiem - nawet podczas zapalenia płuc lub zakażenia układu moczowego - w mózgu i w płynie mózgowo-rdzeniowym nie ma prawa znaleźć się ani jedna bakteria, ani jeden wirus czy inny rodzaj drobnourstroju.
Jeśli jednak z jakiegoś powodu, np. spadku odporności, bariera ta szwankuje, zarazki przedostają się tam, gdzie ich być nie powinno, i atakują opony mózgowo-rdzeniowe. Wówczas rozwija się zapalenie opon, czego skutkiem mogą być różnorodne powikłania neurologiczne.
Czytaj: Sepsa, czyli posocznica: przyczyny, objawy, leczenie sepsy u dzieci
Wizyta u immunologa - gdy dziecko często choruje i ma obniżoną odporność
Przyczyny zapalenia opon mózgowych u niemowląt
Infekcje mogą wywołać wirusy, bakterie, rzadziej grzyby. Wirusowe zapalenie opon ma zwykle nieco łagodniejszy przebieg, co nie znaczy, że jest banalną chorobą. Zarazki przenoszą się zwykle drogą kropelkową, czyli podczas kaszlu lub kichania.
Spośród bakterii najczęściej atakują pneumokoki (Streptococcus pneumoniae), meningokoki (Neisseria meningitidis) i bakterie Hib (Haemophilus influenzae typ B, bakterie, które dzięki powszechnym szczepieniom od kilku lat rzadziej dają o sobie znać).
Najpoważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania jest niedojrzałość układu immunologicznego. Dlatego niemowlęta, szczególnie przebywające w dużych skupiskach ludzi (żłobki, markety, centra handlowe), ze względu na wynikającą z wieku niedoskonałość systemu odpornościowego są szczególnie zagrożone chorobą.
Meningokoki to bakterie, które są przyczyną zapalenia opon mózgowo rdzeniowych, mózgu oraz tzw. inwazyjnej choroby meningokokowej: posocznicy z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Bakterie te występują w kilku serotypach, w zależności od rejonu świata: B, C, A, Y, W-135. Ważne jest szybkie podjęcie leczenia, gdyż za późno rozpoczęte w 70-78% przypadków prowadzi do śmierci.
Profilaktyka zachorowań wywołanych przez meningokoki polega głównie na szczepieniu. Szczepienia przeciwko meningokokom są zalecane w krajach europejskich. Ze względu na epidemiologię lekarze zalecają dla dzieci i młodzieży szczepionkę przeciwko meningokokom typu B.
Programy Szczepień Ochronnych w Polsce zaleca szczepienia przeciwko inwazyjnym zakażeniom meningokokowym (szczepienia niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia). Eksperci wskazują, że w przypadku szczepień przeciwko meningokokokom w Polsce to niemowlęta i małe dzieci powinny być w pierwszej kolejności szczepione przeciwko meningokokom grupy B.
Źródło: www.wyprzedzmeningokoki.pl
Objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u niemowląt
Choroba zwykle zaczyna się gwałtownie, choć może ją poprzedzać infekcja ucha środkowego lub objawy zakażenia dróg oddechowych. Dziecko ma wysoką gorączkę, może być bardzo niespokojne, cierpiące lub przeciwnie – apatyczne. Czasem rozpaczliwie płacze. Nerwowo i nadmiernie reaguje na dotyk, jakby jego skóra była nadwrażliwa.
Ciemiączko na główce jest uwypuklone i tętni. Poza tym mogą pojawić się wymioty i niechęć do jedzenia. Trudno taki stan przegapić, bo malec wyraźnie cierpi, a na pewno nie zachowuje się naturalnie. Mogą pojawić się także drgawki, porażenia nerwów.
Niepokojącym objawem są wybroczyny na skórze, czyli fioletowe kropki lub plamy różnej wielkości i kształtu, które nie znikają pod wpływem ucisku. Pojawiają się w dowolnym miejscu, często występują na nogach lub tułowiu. Uwaga: gdy dziecko ma objawy sugerujące zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, nie wolno zwlekać. Niezbędna jest natychmiastowa pomoc – należy jak najszybciej jechać do szpitala lub wezwać pogotowie.
Jak diagnozuje się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych?
Ponieważ u niemowląt objawy nie zawsze są typowe i nie zawsze samo badanie lekarskie pozwala postawić pewną diagnozę, niezbędne są dodatkowe testy i badania. Jednym z nich, oprócz badań krwi, jest pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego.
Najpierw lekarz znieczula skórę dziecka na plecach, a następnie igłą wkłuwa się do przestrzeni między oponami rdzenia kręgowego i pobiera próbkę płynu mózgowo-rdzeniowego. Już zwykłe oglądanie pobranej niewielkiej ilości płynu dostarcza cennych informacji: gdy płyn jest mętny i przypomina ropę, wiadomo, że przyczyną choroby są bakterie.
Przejrzysty płyn sugeruje raczej zapalenie wirusowe. Następnie płyn trafia do laboratorium, gdzie jest badany. Takie nakłucie niesie ze sobą minimalne ryzyko powikłań, ale jest bardzo potrzebne, aby wdrożyć skuteczne leczenie dziecka.
Czytaj: Zakażenia szpitalne – na co uważać, gdy dziecko jest w szpitalu?
Bakteria E. coli u dzieci - przyczyny, objawy, leczenie
Leczenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u niemowląt
Jeśli podejrzenie zapalenia opon mózgowych zostanie potwierdzone, konieczny jest pobyt dziecka w szpitalu i dożylne podawanie leków. Bardzo ważne są odpowiednio dobrane antybiotyki, czasem leki przeciwwirusowe. Chory malec dostaje też środki, które obniżają gorączkę i łagodzą obrzęk mózgu. Czas terapii i pobytu w szpitalu bywa różny – zależy od tego, co wywołało chorobę i w jakiej kondycji jest malec.
Choroba może minąć bez pozostawienia trwałych śladów, poza oczywiście ogromnym stresem rodziców i całej rodziny. Zdarza się jednak, że skutkiem są trwałe powikłania, np. utrata słuchu, wzroku, blizny na skórze, porażenia nerwów, uszkodzenie narządów, upośledzenie umysłowe, zaburzenia zachowania lub trudności w nauce. Na szczęście, tej bardzo groźnej chorobie można zapobiegać.
miesięcznik "M jak mama"
