Zaburzenia lękowe ogólnie stanowią jedne z najczęściej spotykanych u ludzi zaburzeń psychicznych. Ta właśnie grupa psychiatrycznych problemów jest dość zróżnicowana: zalicza się do niej bowiem zarówno fobie specyficzne (czyli zaburzenia związane z lękiem przed jakimś konkretnym czynnikiem, którym mogą być pająki w przypadku arachnofobii czy owady w przypadku entomofobii), ale i zaburzenie paniczne (w którego przebiegu pacjenci doświadczają napadów bardzo silnego lęku).
Jednym jednak z najczęściej spotykanych zaburzeń lękowych jest jeszcze inny problem – jest nim zespół lęku uogólnionego (inaczej zaburzenie lękowe uogólnione, po angielskie generalized anxiety disorder – w skrócie GAD).
Spis treści
- U kogo rozwija się zespół lęku uogólnionego?
- Jakie są przyczyny zespołu lęku uogólnionego?
- Jakie są objawy zespołu lęku uogólnionego?
- Jakie są somatyczne objawy zespołu lęku uogólnionego?
- Jakie mogą być konsekwencje zespołu lęku uogólnionego?
- Jak rozpoznać zespół lęku uogólnionego?
- Jak przebiega leczenie zespołu lęku uogólnionego?
- Jakie są rokowania pacjentów z zespołem lęku uogólnionego?
U kogo rozwija się zespół lęku uogólnionego?
Zespół lęku uogólnionego typowo występuje u osób będących w trzeciej dekadzie życia, problem ten rozwijać się jednak może zarówno u kilkuletniego dziecka, jak i dopiero u osoby w podeszłym wieku. Szacuje się, że w pewnym etapie życia dotyka on nawet 4 proc. populacji światowej.
Z zaburzeniem lękowym uogólnionym zmagać mogą się tak samo kobiety, jak i mężczyźni, jednakże u przedstawicielek płci pięknej problem bywa spotykany nawet dwukrotnie częściej.
Jakie są przyczyny zespołu lęku uogólnionego?
Dokładnej patogenezy zaburzenia lękowego uogólnionego, podobnie jak i innych zaburzeń lękowych, dotychczas nie udało się ustalić. Dominuje pogląd, że problem ten uwarunkowany jest wieloczynnikowo.
- Wpływ na jego występowanie mogą mieć zarówno dziedziczone przez nas geny, jak i nieprawidłowości dotyczące poziomów różnych neuroprzekaźników w układzie nerwowym. O związku pomiędzy genami a zespołem lęku uogólnionego przekonywać mogą obserwacje, według których problem ten częściej spotykany jest u osób, których krewni zmagali się z tego rodzaju zaburzeniem lękowym. Okazuje się bowiem, że mając spokrewnioną osobę cierpiącą na zaburzenie lękowe uogólnione, ryzyko, że pojawi się ono i u nas, może być nawet 5-krotnie zwiększone.
- Jako możliwą przyczynę zespołu lęku uogólnionego bierze się również pod uwagę różne nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania układu nerwowego. Podejrzewa się, że związek z tym problemem mogą mieć niedobory neurotransmiterów, takich jak przede wszystkim serotonina czy noradrenalina. Zwraca się uwagę także na to, że zespół lęku uogólnionego może być powiązany z nadaktywnością tych obszarów mózgowia, które związane są z kontrolowaniem emocji oraz zachowania – jednym z takich obszarów jest ciało migdałowate.
- Oprócz nich związek z ciągłym odczuwaniem lęku mogą mieć także różne przykre doświadczenia życiowe, np.:
- bycie prześladowanym przez rówieśników (tenże problem miewa szczególne znaczenie w rozwoju zespołu lęku uogólnionego u dzieci),
- zostanie ofiarą gwałtu,
- zachorowanie na jakąś chorobę przewlekłą (np. na zapalenie stawów, cukrzycę czy niewydolność serca),
- zaniedbywanie przez rodziców we wczesnych latach życia
Czytaj: Fobia szkolna - jak pokonać fobie szkolną i jak pomóc dziecku?
Jakie są objawy zespołu lęku uogólnionego?
Podstawowym objawem zespołu lęku uogólnionego jest, jak można się domyślić, lęk – jest on jednak tak naprawdę szczególny, ponieważ towarzyszy on pacjentowi zasadniczo przez cały lub przez przeważającą większość czasu. Osoba zmagająca się z tym zaburzeniem zamartwia się zasadniczo wszystkim, co więcej – zwykle wcale nie ma ona tak naprawdę powodów do zmartwienia.
W przebiegu zaburzenia lękowego uogólnionego kobieta może obawiać się m.in.
- utraty pracy (gdy nie istnieją ku temu żadne przesłanki),
- braku pieniędzy (kiedy tak naprawdę ona i jej rodzina finansowo radzą sobie bardzo dobrze)
- poważnej choroby (tego, że ona lub któryś z członków jej rodziny ciężko zachorują)
Czasami jednak pacjentowi z zespołem lęku uogólnionego w ogóle ciężko jest określić, co go trapi – może on mówić, że czuje obawy, ale sam nie wie tak naprawdę przed czym. Dodatkowo pojawiać się u niego mogą uczucie napięcia, drażliwość czy trudności ze snem. Pacjent może się zmagać także z zaburzeniami koncentracji oraz pamięci.
Przeczytaj: Zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży. Jak wykrywa się i leczy zaburzenia psychiczne?
Jakie są somatyczne objawy zespołu lęku uogólnionego?
W przebiegu zaburzenia lękowego uogólnionego dochodzi nie tylko do pojawiania się u pacjenta problemów psychicznych, ale i dolegliwości związanych ściśle z ciałem. Somatycznymi przejawami lęku w tym przypadku mogą być epizody m.in.:
- wzmożonej potliwości ciała,
- uczucia zwiększonej sztywności mięśni, drżeń mięśniowych,
- bólów brzucha, nudności,
- uczucia kołatania serca,
- bólów głowy,
- suchości w jamie ustnej,
- zawrotów głowy.
Nieco inne od opisanych powyżej bywają objawy dzieci zmagających się z zespołem lęku uogólnionego. Dzieci mogą lękać się tego, że któryś z ich bliskich (np. rodzice, dziadkowie czy rodzeństwo) nagle od nich odejdą czy że dojdzie do śmierci któregoś z nich. Możliwe jest i to, że obawy dziecka będą koncentrowały się wokół szkoły – zdarza się, że martwi się ono o ewentualne spóźnienie na lekcję czy dostanie złej oceny. W tej grupie wiekowej dość często spotykany bywa również i lęk przed dość rzadkimi wydarzeniami, takimi jak klęska żywiołowa (np. powódź czy trzęsienie ziemi) czy wybuch bomby nuklearnej.
Jakie mogą być konsekwencje zespołu lęku uogólnionego?
Wyraźnego podkreślenia wymaga tutaj to, że zaburzenie lękowe uogólnione z całą pewnością nie jest błahym problemem – w znaczący bowiem sposób utrudnia ono codzienne funkcjonowanie. Dzieje się tak m.in. przez ciągle odczuwany niepokój i napięcie, przez które pacjent może nie być w stanie skupić się na wykonywaniu obowiązków czy to rodzinnych, czy też zawodowych.
Z zespołem lęku uogólnionego powiązane bywa również znaczne poczucie zmęczenia, przez które osoba doświadczająca tego problemu może mieć poważnie zmniejszoną chęć do pełnienia właśnie wspominanych wyżej zobowiązań, ale i do brania udziału w różnych rozrywkach. Z całą pewnością zaburzenie lękowe uogólnione wymaga więc leczenia – najpierw konieczne jest jednak postawienie takiego rozpoznania.
Przeczytaj: Samookaleczanie u młodzieży - dlaczego nastolatkowie zadają sobie ból?
Jak rozpoznać zespół lęku uogólnionego?
Przy podejrzeniu zaburzenia lękowego uogólnionego należy udać się do psychiatry. Lekarz jest w stanie rozpoznać ten problem poprzez przeprowadzenie dokładnego badania psychiatrycznego. Pod uwagę w takim przypadku brane jest nie tylko występowanie u pacjenta typowych objawów zespołu lęku uogólnionego, ale i chociażby czas ich utrzymywania się u danej osoby. Aby móc postawić rozpoznanie tego właśnie zaburzenia lękowego, konieczne jest stwierdzenie, że dolegliwości odpowiadające zaburzeniu lękowemu uogólnionemu utrzymują się u pacjenta od minimum sześciu miesięcy.
Psychiatra, który styka się z osobą, która może mieć zespół lęku uogólnionego, pyta ją jednak nie tylko o potencjalne objawy tego właśnie zaburzenia. Sytuacja ta bierze się stąd, że z problemem tym współistnieć mogą inne jeszcze zaburzenia psychiczne – jako ich przykłady można podać m.in. zaburzenia depresyjne oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
Jak przebiega leczenie zespołu lęku uogólnionego?
Po rozpoznaniu zaburzenia lękowego uogólnionego pacjentowi zalecane jest leczenie, które opiera się zwykle na dwojakiego rodzaju oddziaływaniach: farmakoterapii oraz psychoterapii. Jeżeli chodzi o farmakologiczne leczenie zespołu lęku uogólnionego, to wykorzystanie znajdują tutaj przede wszystkim leki z grupy inhibitorów zwrotnego serotoniny, takie jak np. escitalopram oraz paroksetyna.
Poza nimi zalecane pacjentom mogą być także środki należące do grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny – np. wenlafaksyna. Czasami w leczeniu wykorzystanie znajdują również i działające przeciwlękowo benzodiazepiny, te jednak preparaty zaleca się raczej tylko krótkoterminowo w celu szybkiego opanowania znacznego stopnia lęku.
Nie tylko jednak farmakoterapia może wpływać korzystnie na stan pacjentów z zespołem lęku uogólnionego. Poza nią, nieoceniona jest również wspominana wyżej psychoterapia. Różne jej rodzaje mogą dawać korzystne rezultaty w przypadku zaburzenia lękowego uogólnionego, jedną jednak z najczęściej polecanych pacjentom jest w tym przypadku terapia poznawczo-behawioralna.
Poza specyficznymi dla psychiatrii metodami leczenia, pacjentom cierpiący na zespół lęku uogólnionego pomagać mogą również i inne oddziaływania, takie jak m.in. treningi relaksacyjne czy regularna aktywność fizyczna.
Czytaj także: Depresja młodzieńcza - jak objawia się depresja i jak pomóc choremu nastolatkowi?
Jakie są rokowania pacjentów z zespołem lęku uogólnionego?
Ciężko jest jednoznacznie określić rokowania w przypadku zaburzenia lękowego uogólnionego, jedno jednak można powiedzieć z całą pewnością: właściwie prowadzone leczenie i przestrzeganie otrzymanych od lekarzy czy psychologów zaleceń naprawdę może pomóc pacjentowi w opanowaniu dręczącego go lęku.
Całkowite zaniechanie leczenia może z kolei mieć naprawdę opłakane wręcz skutki – nie tylko prowadzić to może do tego, że lęk znacznie utrudni pacjentowi zwyczajne funkcjonowanie, ale i zwiększa to ryzyko pojawienia się u niego kolejnych zaburzeń psychicznych, takich jak np. zaburzenia depresyjne.
Ze względu na takie właśnie ryzyko, przy podejrzeniu zespołu lęku uogólnionego nie ma na co czekać – trzeba po prostu udać się wtedy na wizytę do psychiatry czy psychologa.
Przeczytaj: Uśmiechnięta depresja - problemy, których nie widać
